73

ÇOCUK KÜTÜPHANELERİNDE EN ÇOK OKUNAN ÇOCUK KİTAPLARININ
ÇOCUK EDEBİYATININ TEMEL İLKELERİ BAĞLAMINDA İNCELENMESİ

Bu çalışmada, çocuk kütüphanelerinde en çok okunan kitapların çocuk edebiyatının
temel ilkelerine göre incelenmesi amaçlanmıştır. Tarama niteliğinde olan betimsel
araştırmanın evreni; Ankara ilindeki 19 halk kütüphanesinin çocuk bölümleri ve bir
çocuk kütüphanesi olmak üzere 20 kütüphanede en çok okunan çocuk kitaplarından
oluşmaktadır. Bu kitapların arasından dört alan uzmanı görüşü ile belirlenen 25 kitap ise
araştırmanın örneklemi olarak belirlenmiştir. Belirlenen örneklem, çocuk edebiyatının
temel ilkeleri bağlamında incelenmiştir. Ayrıca çocuk kütüphanelerinde en çok okunan
kitapların çocuklar tarafından neden tercih edildiğini belirlemek için Adnan Ötüken İl
Halk Kütüphanesi Çocuk Bölümünde altı ay boyunca gözlem yapılmıştır. Bu gözlem
sürecinde anne-baba ve öğrenci olmak üzere 100 kişi ile görüşülmüştür. Yapılan bu
çalışmaların sonucunda elde edilen bulgular, çocuk kütüphanelerinde en çok okunan
kitapların çocuk edebiyatının temel ilkelerine göre yeniden gözden geçirilmeye ve
düzenlenmeye gereksinimi olduğu düşüncesini ortaya çıkarmıştır.
Anahtar sözcükler: Çocuk kütüphaneleri, çocuk edebiyatı, çocuk edebiyatının temel
ilkeleri.
v
ABSTRACT
THE ANALYSIS OF MOST READ BOOKS IN CHILDREN’S LIBRARIES ON
BASIC PRINCIPLES OF CHILDREN LITERATURE

The aim of this study, analyzing the most read books in Children’s Libraries on basic
principles of Children’s Literature. The most read children books in 19 open-access
libraries and one Children’s Library in the province of Ankara are analyzed according to
descriptive scanning model in the study. The 25 books are chosen from the most read
children’s books in the samples of study with learned opinions of the four field
specialist. The content analysis is applied on the books in sample group in the context of
the basic principles of children’s literature. Direct observations have been made to
understand why children choose these most read books in Ankara Adnan Ötüken City
Public Library Children’s Department for six months. 100 people including parents and
children were interviewed during the observations. Due to the findings obtained in this
research, it is suggested that the most read books in the Children Libraries should be
reconsidered and organized according to the basic principles of Children’s Literature.
Key Words: Children’s libraries, children’s literature, basic principles of children
literature.
vi
ÖNSÖZ
“Çocuk Kütüphanelerinde En Çok Okunan Çocuk Kitaplarının Çocuk Edebiyatının
Temel İlkeleri Bağlamında İncelemesi” adlı tezin yazım sürecinde yeni yaşantılar
deneyimle ve öğrenmeler gerçekleştirme fırsatı buldum. Birçok akademisyen, çocuk
edebiyatı yazarı ve kütüphaneci ile buluşma olanağı yakaladım.
İlk olarak tezin yazma sürecinin her aşamasında sevgi ve desteğiyle yanımda olan


vii
İÇİNDEKİLER
ÖZET ...............................................................................................................................iv
ÖNSÖZ ............................................................................................................................vi
İÇİNDEKİLER ............................................................................................................. vii
BÖLÜM 1 ......................................................................................................................... 1
1. GİRİŞ ............................................................................................................................ 1
1.1. Problem ................................................................................................................... 1
1.2. Amaç ....................................................................................................................... 3
1.3. Önem ...................................................................................................................... 6
1.4. Sınırlılıklar .............................................................................................................. 6
1.5. Tanımlar ................................................................................................................. 7
BÖLÜM 2 ......................................................................................................................... 8
2. ÇOCUK EDEBİYATI VE ÇOCUK KÜTÜPHANELERİ ...................................... 8
2.1. Çocuk Edebiyatı ..................................................................................................... 8
2.2. Çocuk Edebiyatının Temel İlkeleri......................................................................... 9
2.3. Çocuk Kitaplarının Dış Yapı Özellikleri ................................................................ 9
2.3.1. Boyut .............................................................................................................. 9
2.3.2. Kağıt ............................................................................................................. 10
2.3.3. Kapak ........................................................................................................... 10
2.3.4. Sayfa Düzeni ................................................................................................ 10
2.3.5. Resim ........................................................................................................... 10
2.4. Çocuk Kitaplarının İç Yapı Özellikleri ................................................................ 11
2.4.1.Konu .............................................................................................................. 11
2.4.2. İzlek .............................................................................................................. 12
2.4.3. Kahramanlar ................................................................................................. 12
2.4.4. Dil ve Anlatım .............................................................................................. 13
viii
2.4.5. İleti ...............................................................................................................14
2.5. Çocuk Kitaplarının Dayanması Gereken Temel Eğitim İlkeleri ..........................14
2.6. Çocuk Kütüphaneleri ............................................................................................14
BÖLÜM 3 .......................................................................................................................20
3. YÖNTEM ...................................................................................................................20
3.1. Araştırmanın Modeli ............................................................................................20
3.2. Araştırmanın Evreni ve Örneklemi.......................................................................20
3.3. Verilerin Toplanması ............................................................................................20
3.4. Verilerin Çözümlenmesi.......................................................................................21
BÖLÜM 4 .......................................................................................................................22
4. BULGULAR VE YORUMLAR...............................................................................22
4.1. Kitap İncelemeleri ................................................................................................22
4.1.1. Mini ve Mırnav Kedi....................................................................................22
4.1.2. Mini ve Doğum Günü Partisi .......................................................................29
4.1.3. Liderler ve Diğerleri.....................................................................................36
4.1.4. Özgür Olan ve Olmayan ..............................................................................38
4.1.5. Beden ve Akıl...............................................................................................43
4.1.6. Bildiklerimiz ve Bilmediklerimiz ................................................................48
4.1.7. Zaman Çok ve Zaman Yok ..........................................................................52
4.1.8. Charlie’nin Çikolata Fabrikası .....................................................................56
4.1.9. Çılgın Dedemin Zaman Makinesi-Türkçe Olimpiyatları’nın Geleceği .......61
4.1.10. Ekmek Parası..............................................................................................65
4.1.11. Kamp Arkadaşları ......................................................................................70
4.1.12. Kırmızı Fil’i Gördünüz mü? ......................................................................75
4.1.13. Kocaman Küçük Deniz ..............................................................................79
4.1.14. Kraliçeyi Kurtarmak...................................................................................83
ix
4.1.15. Pat Karikatür Okulu ................................................................................... 86
4.1.16. Wimpy Kid Saftirik Greg’in Günlüğü-İşte Şimdi Yandık ......................... 91
4.1.17. Wimpy Kid Saftirik Greg’in Günlüğü-Ama Bu Haksızlık ........................ 96
4.1.18. Sevgili Salak Günlük, Bunlar Hiç Olmamış Gibi Davranalım .................. 99
4.1.19. Sihirli Kalem ............................................................................................ 105
4.1.20. Sihirli Kaykay .......................................................................................... 109
4.1.21. Şeker Portakalı ......................................................................................... 112
4.1.22. Şiir Saldım Gökyüzüne ............................................................................ 118
4.1.23. Saklı Miras ............................................................................................... 123
4.1.24. Toto’nun Sınıfı ......................................................................................... 128
4.1.25. Sol Ayağım .............................................................................................. 134
BÖLÜM 5 ..................................................................................................................... 144
5. SONUÇ VE ÖNERİLER ........................................................................................ 144
5.1. SONUÇLAR ....................................................................................................... 144
5.1.1. Çocuk Kütüphanelerinde En Çok Okunan Kitapların Dış Yapı
Özelliklerine İlişkin Genel Değerlendirmeler ...................................................... 144
5.1.2. Çocuk Kütüphanelerinde En Çok Okunan Kitapların İç Yapı Özelliklerine
İlişkin Genel Değerlendirmeler ............................................................................ 146
5.1.3. Çocuk Kütüphanelerinde En Çok Okunan Kitapların Dayanması Gereken
Temel Eğitimin İlkeleri Bağlamında Değerlendirilmesi ...................................... 150
5.2. ÖNERİLER ........................................................................................................ 152
KAYNAKLAR ............................................................................................................. 154
EKLER ...................................................................................................................... 159
ÖZGEÇMİŞ ............................................................................................................... 195
x
ÇİZELGELER DİZİNİ
Sayfa
Çizelge 1 Kitapların Boyutlarına Göre Dağılımı ...................................................139
Çizelge 2 Kitapların Yayınevlerine Göre Dağılımı................................................139
Çizelge 3 Kitapların Kağıt Niteliğine Göre Dağılımı ...........................................139
Çizelge 4 Kitapların Kapak Tasarımına Göre Dağılımı .........................................140
Çizelge 5 Kitapların Seslendiği Yaş Düzeyine Göre Dağılımı ..............................140
Çizelge 6 Kitapların Resimlendirme Özelliklerine Göre Dağılımı ........................140
Çizelge 7 Kitapların Türlerine Göre Dağılımı .......................................................141
Çizelge 8 Kitapların Kahramanlarına Göre Dağılımı.............................................141
Çizelge 9 Kitapların Yabancı Dillerden Türkçeleştirilmesine Göre
Dağılımı ..................................................................................................142
Çizelge 10 Kitapların Dil ve Anlatımlarına Göre Dağılımı .....................................142
Çizelge 11 En Çok Okunan Kitapların Seçilme Nedenlerine Göre
Dağılımı ..................................................................................................142
xi
KISALTMALAR
Tez içinde kullanılan kısaltmaların anlamları abecesel sıraya göre verilmiştir.*
AÜ : Ankara Üniversitesi
AÖF : Açıköğretim Fakültesi
Bkz. : Bakınız
Çev. : Çeviren
EBF : Eğitim Bilimleri Fakültesi
Ed. : Editör
IFLA : International Federation of Library Assocations and Institutions
(Uluslararası Kütüphane Kurumları ve Dernekleri Federasyonu )
s. : Sayfa
TDK : Türk Dil Kurumu
UNESCO : United Nations Edicational, Scientific and Cultural Organization
( Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü)
Yay. Haz. :Yayına Hazırlayan
* Kısaltmalar “Dil Derneği Kısaltmalar Dizelgesi” rehberliğinde hazırlanmıştır.
1
BÖLÜM 1
1. GİRİŞ
Bu bölümde araştırmanın yapılma gerekçesi olan problem, araştırmanın amacı ve
önemi, çalışmada geçen bazı terimlerin tanımları verilmiş, araştırmanın sınırlılıkları
belirtilmiştir.
1.1. Problem
Dünya ve insanlık tarihinde kültürel, toplumsal ve ekonomik açıdan büyük yıkımlar
yer almaktadır; ayrımcılık, ırkçılık, savaşlar, işkenceler, haksızlıklar... Bu yıkımların
ana nedeni olan insan, yüzyıllardır çözüm yolları arayışı içindedir. Geçmişten
günümüze kadar üzerinde önemle durulan çözümlerin başında da “çocuk”, “çocukların
eğitimi” ve “daha nitelikli eğitim” gelmektedir.
“Aries’e göre, çocukluğun keşfi süreci 13. yüzyılda başlamış, 15. ve 16. yüzyıllarda
sanatın içinde devam etmiştir. Örneğin, Meryem’in kollarındaki İsa gibi anne-çocuk
ilişkisini yücelten resimlerde çocuk kavramına benzer yansımalar yer almıştır” (Akt.:
Tan, 1993: 18). Gander ve Gardiner (2001: 41)’e göre de 1600’lerde yaşamın başka ve
özel bir bölümü olarak çocukluk kavramı gelişmeye başlamıştır. 18. yüzyıla
gelindiğinde bu kavram, artık özel bir değer görmektedir. Her geçen yüzyılda daha da
önem kazanarak günümüze gelen çocukluk kavramı ile çocuğun eğitimi ön plana
çıkmıştır.
Çocuğun eğitimi, hak ve özgürlükleri çeşitli yasalarla koruma altına alınmıştır. Birleşmiş
Milletler Genel Kurulu tarafından 20 Kasım 1989 tarihinde kabul edilen Çocuk Haklarına
Dair Sözleşme’yle tüm çocuklar, ırk, renk, cinsiyet, dil, din, siyasal ya da başka görüş,
ulusal ya da toplumsal köken, mülkiyet, doğuştan veya başka durumdan kaynaklanan
ayırımlar dahil, hiçbir ayırım gözetilmeksizin, sözleşmede yer alan hak ve özgürlüklerden
yararlanma hakkına sahiptir. 186 devletin taraf olduğu, Türkiye’nin 14 Eylül 1990
tarihinde imzaladığı sözleşmenin uygulanmasıyla sorumlu kuruluş olarak da Sosyal
Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu görevlendirilmiştir (Sever, 2003: 26).
2
Eğitim, kişinin bilişsel, psikomotor, duygusal ve toplumsal davranışlarının istenilen
doğrultuda geliştirilmesi ya da ona bazı amaçlara dönük yeni davranışlar ve bilgiler
kazandırılması yolundaki çalışmaların tümüdür (Akyüz, 2010: 2). Ülkelerin bilimsel ve
teknolojik yönden gelişmesinde en önemli rolü eğitim oynamaktadır. Eğitimin temel
sorumluluğu, gelecek kuşakların daha nitelikli bir eğitim-öğretim sürecinden geçerek
topluma kazandırılmasıdır (Gürkan ve Gökçe, 2000: 51).
Carter (1945: 145)’a göre eğitim; “bireylerin toplumsal ve kişisel gelişiminin
sağlandığı, seçilmiş ve denetimli bir çevrenin etkisinde olduğu, toplumsal bir süreçtir.”
Eğitim, toplumsal bir süreç ise onu var eden toplum ile ilişkisi yadsınamaz. Eğitim
sistemi, toplum sisteminden ve toplumsal gereksinimlerinden bağımsız düşünülemez
(Duman, 1991: 1).
P.W. Musgrave göre bir toplumda okuma yazma kültürü oluşmasında çocuk
edebiyatı çok önemli bir yere sahiptir. Aileler ve toplumda yer alan önemli kişiler
açısından, gelecek nesillere öğretilmesi düşünülen değer yargılarının onlara
ulaşmasında çocuk edebiyatı en önemli kaynaktır (Akt.: Can, 2014: 7). Çocuk
edebiyatı, Sever (2012: 17)’e göre, “erken çocukluk döneminden başlayıp, ergenlik
dönemini de kapsayan süreçte, çocukların dil gelişimi ve algılama düzeylerine uygun
olarak duygu ve düşüncelerinin sanatsal nitelikteki dilsel ve görsel iletiler içeren
ürünlerin genel adıdır”.
Günümüz toplumun en önemli gereksinimi ise okuma becerisi ve okuma kültürü
edinmiş düşünebilen, duyarlı insanların yetişmesidir (Sever, 2012: 5). Bu gereksinimden
kaynaklanarak okumanın tanımına bakıldığında Özdemir (1983: 17) okumayı, insanın
düşünme yetisini geliştiren başlıca kaynaklardan biri olarak açıklamaktadır. Aynı
zamanda bireyin okuma alışkanlığının kendini gerçekleştirmesinde de etkin bir yere
sahip olduğunu vurgulamaktadır. Özdemir’in de ifade ettiği gibi okuma, insanın kendini
gerçekleştirme yolcuğunda önemli bir göreve sahiptir. Okumanın insanın yaşamındaki
bu önemi bireylerin çocukluk döneminin ilk yıllarından itibaren nitelikli çocuk edebiyatı
yapıtları ile buluşmasını gerekli kılar.
Çocuklar, eğitim yaşamları süresince çocuk edebiyatı yapıtlarıyla karşılaşırlar;
bunlara örnek olarak: “Ders kitaplarındaki metinler, Milli Eğitim Bakanlığı’nın ve
3
öğretmenlerinin önerdiği kitaplar ya da kütüphanelerde buluştukları öykü, şiir, roman
vb. yapıtlar” verilebilir. Bütün bu süreç düşünüldüğünde on iki yıllık bir karşılaşmadan
söz etmek olanaklıdır (Sosyal, 1971). Çocuk edebiyatı ile geçirilen bu on iki yıllık
karşılaşma sürecinde çocuk kütüphaneleri önemli bir yere sahiptir. Bu bağlamda
çocukların, kütüphanelerde nitelikli çocuk edebiyatı yapıtlarıyla buluşmasının
gerekliliği öne çıkmaktadır.
Çocuk kütüphanelerinin sorumluluğu, çocukların okuma isteklerini
devindirmelerine, bilgiyi keşfetmelerine ve düş güçlerini geliştirmelerine olanak
sağlamaktadır (Akt.: Halk Kütüphanesi Hizmetleri-Gelişim İçin IFLA İlkeleri, 2001).
Çocuk kütüphaneleri, çocuklara ve ailelere çeşitli araç-gereç ve etkinliklerle uygun
öğrenme ortamları oluşturur. Bu süreçte çocukların yaşlarına uygun olan tekerlemeler,
şarkılar, kartlar ve kitaplarla da buluşma olanağı sunmaktadır. Bu ortam, okuma-yazma
becerilerinin gelişimine de basamak oluşturmaktadır (IFLA Uzman Raporu 100).
Çocuk kütüphanelerinin, çocuğun yaşamında ve okuma kültürü edinmesindeki rolü
yadsınamaz. Çocuğun okuma kültürü edinmesinde nitelikli çocuk edebiyatı yapıtları ise
başat öğedir. Bu nedenle çocukların, çocuk kütüphanelerinde nitelikli çocuk edebiyatı
yapıtlarıyla buluşması büyük önem taşımaktadır. Bu önem göz önüne alınarak bu
araştırmanın problemi “Çocuk kütüphanelerinde en çok okunan çocuk kitapları, çocuk
edebiyatının temel ilkelerine uygun mudur?” olarak belirlenmiştir.
1.2. Amaç
Bu çalışmanın amacı, çocuk kütüphanelerinde en çok okunan kitapların, çocuk
edebiyatının temel ilkeleri bağlamında incelenmesi ve bu kitapların neden sıklıkla
okunduğunun belirlenmesidir. Bu amaç doğrultusunda aşağıdaki sorulara yanıt
aranmıştır:
1. Çocuk kütüphanelerinde en çok okunan çocuk kitapları nelerdir?
2. Çocuk kütüphanelerinde en çok okunan kitaplar, çocuk edebiyatının temel
ilkelerine uygun mudur? *
* Bu sorular Sedat Sever’in “Çocuk ve Edebiyat” (2015) ile “Çocuk Edebiyatı ve Okuma
Kültürü’’ (2013) adlı kitaplarının rehberliğinde hazırlanmıştır.
4
2.1. Dış Yapı Özelliklerine İlişkin Sorular
2.1.1. Çocuk kütüphanelerinde en çok okunan kitaplar, seslendiği yaş
düzeyinin taşıyabileceği ağırlıkta olup boyutlarıyla çocuğun el ve göz
yapısına uygun mudur?
2.1.2. Çocuk kütüphanelerinde en çok okunan kitaplarda seçilen kağıt, kolay
yıpranmayan ve kirlenmeyen nitelikte midir?
2.1.3. Çocuk kütüphanelerinde en çok okunan kitapların kapak düzenlemesi,
seslendiği yaş düzeyinin duyu algılarına seslenebilecek nitelikte midir?
2.1.4. Çocuk kütüphanelerinde en çok okunan kitapların sayfa düzenlemesi,
seslendiği yaş düzeyinin gereksinimlerine uygun mudur?
2.1.5. Çocuk kütüphanelerinde en çok okunan kitapların resimleri, seslendiği
yaş düzeyinin gereksinimlerine uygun mudur?
2.2. İç Yapı Özelliklerine İlişkin Sorular
2.2.1. Çocuk kütüphanelerinde en çok okunan kitapların konusu yaşama,
insana ve doğaya ilişkin bir duyarlık oluşturabilecek nitelikte midir?
2.2.2. Çocuk kütüphanelerinde en çok okunan kitapların izlekleri, kaynağını
insana ve doğaya ilişkin bir sevgiden almış mıdır?
2.2.3.Çocuk kütüphanelerinde en çok okunan kitapların iletileri, seslendiği yaş
düzeyinin anlam evrenine ve gereksinimlerine uygun mudur?
2.2.4. Çocuk kütüphanelerinde en çok okunan kitaplardaki çatışmalar,
çocukların anlama ve anlamlandırma düzeylerine uygun mudur?
2.2.5. Çocuk kütüphanelerinde en çok okunan kitaplardaki çatışmalar, bir
rastlantı ya da şansa bağlanarak sonuçlandırılmış mıdır?
2.2.6. Çocuk kütüphanelerinde en çok okunan kitaplardaki çatışmalarda, üzücü
ve acıklı olaylar aşırı bir duygusallık yaratmış mıdır?
2.2.7. Çocuk kütüphanelerinde en çok okunan kitaplardaki kahramanlar, açık
ya da kapalı özelliklerden hangisini taşımaktadır?
2.2.8. Çocuk kütüphanelerinde en çok okunan kitaplardaki kahramanlar, kişilik
özelliği olarak devingen mi, durağan mıdır?
5
2.2.9. Çocuk kütüphanelerinde en çok okunan kitaplardaki kahramanlar, bir
bütün olarak çocuğun özdeşim kurabileceği özellikler taşımakta mıdır?
2.3. Çocuk Edebiyatının Dayandırılması Gereken Temel Eğitim İlkelerine İlişkin
Sorular
2.3.1. Çocuk kütüphanelerinde en çok okunan kitaplarda mantık yanlışlığına
düşülmüş müdür?
2.3.2. Çocuk kütüphanelerinde en çok okunan kitaplarda, çocuğun sağlıklı bir
değerler sistemi oluşturmasına engel olunmuş mudur?
2.3.3. Çocuk kütüphanelerinde en çok okunan kitaplarda, kadına ve erkeğe
yüklenen anlam arasında bir ayrım var mıdır? Kitaplar, toplumdaki cinsel
kimliklere yönelik geleneksel yargıları desteklemiş midir?
2.3.4. Çocuk kütüphanelerinde en çok okunan kitaplar, çocukları kendi cinsel
kimlikleri içinde kişiliklerini geliştirmelerine engel olabilecek kurgusal
özellikler, iletiler taşımakta mıdır?
2.3.5. Çocuk kütüphanelerinde en çok okunan kitaplarda, kurgulanan olay
dizisinde, denetimci ve baskıcı anlayışları onaylayan bir yaklaşım söz konusu
mudur?
2.3.6. Çocuk kütüphanelerinde en çok okunan kitaplarda yazgıcılığı, boş inançları
onaylayan, onları önemli kılmaya çalışan bir yaklaşım var mıdır? Kitap, siyasal
ya da dinsel yönlendirmelerde bulunmakta mıdır?
2.3.7. Çocuk kütüphanelerinde en çok okunan kitaplarda çocuğun girişimciliğini,
deneme ve araştırma isteğini körelten anlayışlar olumlanmakta mıdır?
2.3.8. Çocuk kütüphanelerinde en çok okunan kitaplarda çocuğun düşünmesini,
düş kurmasını, eğlenmesini, yaratıcılığını baskılayan bir yaklaşım sezdirilmiş
midir?
Bu çalışmanın alt amaçları arasında çocuk kütüphanelerinde neden bu kitapların
daha çok okunduğunun belirlenmesi için de aşağıdaki soruya yanıt aranmıştır:
3. Çocuk kütüphanelerinde en çok okunan kitapların seçilme nedenleri nelerdir?
6
1.3. Önem
Çocuk kütüphanelerindeki kitapların niteliğine ilişkin çalışmaların sınırlı sayıda
olması ve şimdiye değin ülkemizde yer alan çocuk kütüphanelerindeki kitapların
niteliğini saptamaya ilişkin herhangi bir çalışmayla karşılaşılmaması, bu çalışmayı
önemli kılmaktadır. Ayrıca bu çalışmanın, ilgili alanda çalışanlara ve çalışmak
isteyenlere yardımcı olacağı düşünülmektedir.
1.4. Sınırlılıklar
Bu çalışma, Ankara İlindeki 19 halk kütüphanesinin çocuk bölümlerinde ve bir
çocuk kütüphanesinde en çok okunan kitaplarla sınırlıdır. En çok okunan kitapları
belirleme sürecinde 2014 yılında Haziran ayında ulaşılan kütüphaneler şunlardır:
1. Ankara Adnan Ötüken İl Halk Kütüphanesi
2. Ayaş İlçe Halk Kütüphanesi
3. Beypazarı Mehmet Akif Ersoy İlçe Halk Kütüphanesi
4. Çamlıdere İlçe Halk Kütüphanesi
5. Ankara Or-an Sevgi Yılı Halk Kütüphanesi
6. Ankara Ali Dayı Çocuk Kütüphanesi
7. Balgat Hüseyin Alper Halk Kütüphanesi
8. Cebeci Halk Kütüphanesi
9. Çubuk İlçe Halk Kütüphanesi
10. Elmadağ İlçe Halk Kütüphanesi
11. Hasanoğlan Halk Kütüphanesi
12. Gölbaşı İlçe Halk Kütüphanesi
13. Keçiören Aktepe Halk Kütüphanesi
14. Kızılcahamam İlçe Halk Kütüphanesi
15. Mamak İlçe Halk Kütüphanesi
16. Pursaklar İlçe Halk Kütüphanesi
7
17. Polatlı İlçe Halk Kütüphanesi
18. Sincan İlçe Halk Kütüphanesi
19. Şerefli Koçhisar Yunus Emre İlçe Halk Kütüphanesi
20. Abdurrahman Oğultürk Halk Kütüphanesi
1.5. Tanımlar
Çocuk: İki yaşından ergenlik çağına kadar devam eden gelişim sürecindeki insan
yavrusudur (TDK, 2005: 893).
Çocuk Edebiyatı: Erken çocukluktan itibaren ergenlik dönemine kadar olan bir
süreçte çocukların dilsel ve bilişsel gelişim düzeylerini göz önünde bulundurarak
onların duygu ve düşünce dünyalarına ulaşabilen sanatsal nitelikli ürünlerdir (Sever,
2015: 9).
Çocuk Kütüphanesi: On üç yaşına kadar olan çocuklara ve aile üyelerine hizmet
vermeyi hedefleyen kültürel ortamdır (IFLA, 2006).
8
BÖLÜM 2
ÇOCUK EDEBİYATI VE ÇOCUK KÜTÜPHANELERİ
2.1. Çocuk Edebiyatı
Edebiyat ile çocukların tanışmaları ninnilerle başlar ve masalın büyüsel dünyasını
keşfetmeleriyle devam eder (Huck ve Kiefer, 2003: 3). Çocuk dünyaya gözlerini açtığı
an edebiyat ile buluşur. Çocuk, edebiyatın içinde büyür.
Çocukların dünyayı algılayışı, yorumlayışı ve yaşaması yetişkinlerden farklıdır ve bu
farklılık insan gelişimi ile ilgili her bilim dalı tarafından kabul edilmektedir (Başaran,
1987: 137). Çocuk edebiyatı, edebiyatı çocuğun gelişim dönemi özelliklerine dikkat
ederek çocuk ile buluşturma yoludur. Yani çocuk edebiyatı dili, konusu, içeriği,
anlatımı, yalınlığı ve içtenliğiyle önce çocuğa özgü olmalıdır.
Çocuk edebiyatı için birçok tanım yapılmıştır. Birbirine yakın bu tanımlarda çocuk
edebiyatı için, çocuğun gelişim dönemi özelliklerine göre bir edebiyat yapıtının taşıması
gereken niteliklere vurgu yapılmıştır. Çocuk edebiyatı,
“Usta yazarlarca çocuklar için yazılmış olan ve sanatsal nitelikli eserlerin genel
adıdır” (Oğuzkan, 2013: 39).
Şirin (2000)’e göre ;
Çocuk edebiyatı, temel kaynağını çocuk ve çocukluk olan; çocuğun algı, ilgi, dikkat,
duygu, düşünce ve hayal dünyasına uygun; çocuk bakışını ve gerçekliğini yansıtan; ölçüde,
dilde, düşüncede ve tiplerde çocuğa göre içeriği yalın biçimde ve içtenlikle gerçekleştiren;
çocuğa okuma alışkanlığı kazandırma yanında edebiyat, sanat ve estetik yönden
gelişmesine katkı sağlayan; çocuğu duyarlı biçimde yetişkinliğe hazırlayan bir geçiş
dönemi edebiyatıdır.
Roger Stale (1982)’e göre çocuk edebiyatı; bir okuyucu kitlesini hedef alan tek
edebi türdür (Akt.: Can, 2014: 7). Bu bağlamda çocuk edebiyatı, çocuğa göreliğe
dayanarak yaratılan ve evrensel ilkeler içeren özel bir edebi türdür.
9
2.2. Çocuk Edebiyatının Temel İlkeleri
Çocukların bedensel gereksinimlerinin karşılanması kadar duygu dünyasının
gereksinimlerinin karşılanması da çok önemlidir. Çocukların duygu dünyasının
gereksinimlerinin karşılanmasında edebiyat ve nitelikli çocuk kitapları büyük öneme
sahiptir. Nitelikli çocuk kitapları, çocuk edebiyatının temel ilkelerine uygun biçimde
yapılandırılmalıdır.
Leland Jacop (Akt.: Oğuzkan, 2013: 5)’a göre çocuk kitapları edebiyatın temel
ilkelerine dayanmalıdır. Çünkü edebiyat her şeyden önce çocuğun duygu ve düşünce
dünyasını besleyerek sorunlar karşısında daha güçlü olmasına yardımcı olur. Bu sayede
çocukluktan itibaren edebiyat, çocuğun yaşamı öğrenmesini sağlar. Aynı zamanda
edebiyat başka yaşamlara tanıklık ederek insanın nitelikli zaman geçirmesine ve bu
tanıklıklardan insan gerçekliğine ilişkin yeni öğrenmeler gerçekleştirmesine olanak
sunmaktadır.
Çocuk edebiyatının temel ilkelerine dayanan kitaplarla buluşan çocuğun, kültürel
bir çevrenin içinde resim, müzik, tiyatro, drama gibi sanat dalları ile zengin yaşantılar
edinmesine ve güzele ilişkin bir duyarlık oluşturmasına olanak sağlanabilir.
Çocuk edebiyatının temel ilkelerine göre yapılandırılmış çocuk kitapları, dış yapı
özellikleri, iç yapı özellikleri, temel eğitim ilkeleri çerçevesinde ele alınır.
2.3. Çocuk Kitaplarının Dış Yapı Özellikleri
Dış yapı özellikleri, kitabın tasarımıyla ilgili özelliklerini kapsamaktadır. Dış yapı
özellikleri çocuğun duygu ve düşünce dünyasında istenilen etkiyi uyandırması
bağlamında önemli bir yere sahiptir. Bu özellikler “boyut, kâğıt, kapak-cilt, sayfa
düzeni ve resim” başlıklarıyla ele alınmaktadır.
2.3.1. Boyut
Çeşitli boyutlarda kitaplar, çocuğa sunulabilir. Önemli olan kitabın boyutlarının
seslenilen yaş düzeyinin el yapısına uygun olmasıdır. Üzel (2007: 65)’e göre kitapların
sırt boyunu ölçerek boyutlarını üç grupta toplamak mümkündür. Küçük boy kitaplar:
10
12–15 cm, orta boy kitaplar: 16–22 cm, büyük boy kitaplar: 22 cm’den daha uzun
biçimde belirlenmiştir.
2.3.2. Kağıt
Kitabın görsel niteliğini belirleyen en önemli dış yapı öğesi kağıttır. Çocuğun
ilk yıllardan başlayarak kolay yırtılmayan, kirlenmeyen ve göz sağlığı açısından
da uygun olan kâğıtların kullanıldığı kitaplarla buluşması gerekir. Kitapta
kullanılan kağıt, renklerin resimlerde özgün biçimleriyle yansıtabilmesine ve
yazılanların kolayca okunabilmesine olanak sağlamalıdır (Sever, 2013: 121).
2.3.3. Kapak
Kapak, çocukları kendine çekebilecek, kitabı sevimli kılacak ilk uyarandır. Bu
nedenle çocuk kitaplarında kapak, çocuğun ilgilisini çekecek nitelikte olmalıdır. Kitabın
kapağı, içerikle ilgili sezinletici dönütler sunmalıdır. Aynı zamanda yapıtın uzun süre
saklanması için de sağlam bir kapak veya cilt önemlidir (Oğuzkan, 2013: 374).
2.3.4. Sayfa Düzeni
Sever (2007: 45)’e göre; kitabın sayfa düzeninde yer alan tüm öğeler (resim,
fotoğraf, yazı, rakam vb.) arasındaki uyum ile sayfa kenarlarındaki izleme-okuma
rahatlığı sağlayan boşluklar bir bütünlük içinde olmalıdır.
Sayfa düzenindeki bütünlüğü etkileyen önemli değişkenlerden biri de harflerdir.
Harflerin boyutları, çocuğun gelişim dönemi özelliklerine uygun olmalıdır. Okulöncesi
dönemdeki çocuklar için hazırlanan kitaplarda 20, 22, 24 punto büyüklüğünde harflerin
kullanılması gerekirken ilköğretim 1., 2. ve 3. sınıf öğrencileri için harfler 12 puntodan
büyük olmalıdır. 4. ve 5. sınıflarda ise 10 puntoluk harfler kullanılmalıdır.
2.3.5. Resim
Resim, çocuk kitaplarında görsel bir öğe olarak önemli bir işlevi yerine getirdiği gibi
metinle birlikte düşünüldüğünde de anlamı tamamlayan ve metne yeni anlamlar katan
estetik bir uyarandır (Sever, 2015: 166). Bu bağlamada çocuk kitaplarında estetik bir
11
uyaran olan resimler, insanın yetişmesinde sorumluluk üstlenmektedir (İlhan, 2000:
403). Bu sorumluluğun yerine getirilmesinde ise resimlerin niteliği çok önemlidir.
Çocuk kitaplarında, resimlerin niteliğini sınayabilmek için Sever (2007: 47)’e göre, şu
sorular geliştirilebilir:
1. Çizgilerin biçemi, bilinen ya da kanıksanan bir özellikte mi, yoksa özgün mü?
2. Çizgilerin yarattığı etki çocukların ilgisini çekebilecek özellikler taşıyor mu?
3. Resimler, sözlü metnin anlamını tamamlıyor mu?
4. Sözcüklerle anlatılanları ya da anlatılmayanları çizginin anlatım gücü ile
tamamlayıp çocuklara sezdirebiliyor mu?
5. Resimler, sözcüklerle anlatılanları çocuğun belleğinde canlandırmasına katkı
sağlıyor mu?
6. Resimler, metne, görsel dilin anlatım olanaklarıyla yeni zenginlikler katıyor mu?
7. Anlatılanlara, çizer yeni anlamlar, yorumlar katabilmiş mi?
8. Resimler, birer uyaran olarak çocuğa duyma, düşünme, düş kurma sorumluluğu
veriyor mu?
9. Çocukların, duyma ve düşünme yetilerini devindirebilecek özellikler taşıyor mu?
10. Resimler, çocuğu düşündürebilecek / eğlendirebilecek /güldürebilecek özellikler
taşıyor mu?
11. Okulöncesi ve ilkokulun ilk yıllarındaki çocuklar için hazırlanan kitaplardaki
resimler, yazılı metnin desteği olmaksızın, çocukların izleyerek kendilerince
öyküler oluşturmalarına olanak sağlıyor mu?
2.4. Çocuk Kitaplarının İç Yapı Özellikleri
İç yapı özellikleri, kitabın içeriği ile ilgili özelliklerini kapsamaktadır. Bu özellikler
bağlamında; “konu, izlek, kahramanlar, dil-anlatım ve ileti” başlıkları ele alınır.
2.4.1.Konu
Konu, bir yazıyı oluşturan veya düşünce belirten olay, olgu, durumdur. (Özdemir,
2002: 20). Çocuk edebiyatında ise konu, paylaşılmak istenen olay, olgu veya sorunun
çocuğun gerçekliğinin göz önünde bulundurularak oluşturulmasıdır (Dilidüzgün, 2004:
93).
Ural (2013: 44)’a göre ise konu, çocuğu sürükleyecek kadar ilginç; izleyebileceği
kadar basit; ilgisini tutacak kadar karmaşık bir kurgu ile işlenmelidir. Sever (2015: 128)
de konunun çocukla paylaşılabilmesi için kurgunun önemine vurgu yaparak konuyu
yapılandıran ve zayıflatan öğeleri sınayabilmek için aşağıdaki sorulardan
yararlanılabileceğini ifade etmiştir :
1. Kitapta hangi konu ele alınmıştır? Yazarın konuyu ele alışı, yorumlayış biçimi
nasıldır?
12
2. Konuyu yapılandıran bir öğe olarak olay, hangi çatışmayla / çatışmalarla
kurgulanmıştır?
3. Kitaptaki çatışma / çatışmalar çocukların anlama ve anlamlandırma düzeylerine uygun mu?
4. Çatışma / çatışmalar çocukların sevgi gereksinimine uygun mu?
5. Çatışmada / çatışmalarda üzücü ve acıklı olaylar aşırı bir duygusallık yaratıyor mu?
2.4.2. İzlek
Göğüş (1998: 67)’e göre izlek “Bir yazın ya da sanat yapıtında ele alınan konu
işlenirken dayanılan ve konuyu oluşturan temel yönelim, düşünce. Örneğin; ölüm,
kıskançlık, aşk, güven duygusu vb.”
İzlek, okurda uyandırılmak istenen etkidir. Oğuzkan (1979) ise izleği, “konu
aracılığı ile verilmeyen çalışılan temel düşünce” biçiminde tanımlamıştır. Bir diğer
söylemle izlek konunun işlenişi sırasında tamamlayıcısı görevindedir. Konunun
tamamlayıcısı olan izleği çocuk edebiyatının temel ilkelerine göre değerlendirmek için
aşağıdaki sorulara yanıt aramak gereklidir * :
1. Konu ve izlek arasında güçlü bir ilişki var mı?
2. Çocukta uyandırılmak istenen etki, çocuğun düzeyine (yaşına, gelişim
özelliklerine ve gereksinimlerine ) uygun mudur?
3. İzlek, yaşama ve insana özgü durumları/duyarlıkları çocuğa duyumsatıcı
nitelikler taşımakta mıdır?
4. İzlek, çocuğun sevgi ve özgürlük gereksinimlerini karşılayabilecek biçimde
geliştirilmiş midir?
2.4.3. Kahramanlar
Sever (2015: 75-76)’e göre çocuk edebiyatında kahraman, çocuğun düşünce,
davranış ve eylemleriyle öykündüğü kişilerdir. Çocuğun düşünce, davranış ve
eylemlerle öykündüğü bu kişiler çocuğun kahramanla arkadaşlık-dostluk kurmasını
sağlar. Kurulan bu arkadaşlıkta kahramanların inandırıcı ve tutarlı olması gereklidir.
Çünkü çocuk, öykündüğü kahramanlar ile yaşamın gerçekliğine tanıklık eder. Ayrıca
* Bu sorular Sedat Sever’in “Çocuk ve Edebiyat” (2015) ile “Çocuk Edebiyatı ve Okuma
Kültürü” (2013) adlı kitaplarının rehberliğinde hazırlanmıştır.
13
kitaplardaki bu kahramanlar çocuğun kendini ve başkalarını anlamasına,
sosyalleşmesine katkıda bulunur. Bu bağlamda büyük bir sorumluluk üstlenen
kahramanın niteliği ve işlevi çok önemlidir. Sever (2013)’e göre olay örgüsünde farklı
işlevler üstlenen kahramanların niteliğini saptayıp değerlendirebilmek için şu sorulara
yanıt aranabilir :
1. Metindeki kahramanlar (başkişi) kimdir? Yan kişiler kimlerdir?
2. Kahraman nasıl geliştirilmiştir (davranış ve eylemleriyle, konuşmalarıyla, fiziksel
özellikleriyle, diğer kahramanların yorumlarıyla yazarın yorumlarıyla)?
3. Kahraman, açık (geliştirilmiş) ya da kapalı (geliştirilmemiş) özelliklerden
hangisini taşıyor?
4. Kahraman, kişilik özelliği olarak devingen mi, durağan mı?
5. Kahraman, devingen bir özellik gösteriyorsa, yaşadığı değişim ya da
değişimler inandırıcı mı? Yazar, kahraman kişiliği ve yaşadığı olaylar ile değişim
olgusu arasında kabul edilebilir, inandırıcı bir ilişki kurabilmiş mi?
6. Kahraman bir bütün olarak çocuğun özdeşim kurabileceği özellikler taşıyor mu?
2.4.4. Dil ve Anlatım
Dil ve anlatım, çocuk edebiyatının temel değişkenlerinden biridir; çünkü Sever
(2007: 49)’in de ifade ettiği gibi “edebiyat metni her şeyden önce bir dil ürünüdür, dilin
en yetkin kullanım örneklerini yansıtır”. Bu bağlamda çocuk edebiyatı ürünlerinin dil ve
anlatım temel değişkeni ile biçimlendiğini söylemek yanlış olmaz. Sever (2000: 638-
639) çocuk edebiyatı yapıtlarında dilin önemini çocuğun bilişsel ve duyuşsal içerikli
davranışları edinmesini sağlayan en önemli aracın metinde kullanılan dil olduğunu
belirterek açıklar. Dilin kullanımdaki niteliği ise çocuk-yazar etkileşimini belirleyen ve
çocuğun yazınsal duyarlık kazanmasını sağlayan önemli bir etkendir. Sever (2007: 50)’e
göre çocuk kitaplarının dilsel niteliğini sınayabilmek için aşağıdaki sorulardan
yararlanılabilir:
1. Kitapta, Türkçenin anlatım gücü ve olanakları çocuğun doğasına uygun
kurgularla sezdirilmiş mi?
2. Anlatım kısa, duru ve içten cümlelerle yapılandırılmış mı?
3. Türkçenin yazım ve noktalama kurallarına özenle uyulmuş mu?
4. Türkçe sözcükler, genel olarak anlatımda egemen mi?
5. Kitap, Türkçenin söz varlığını, çocuğun dilsel düzeyine uygun olarak kavramsal
gelişimi destekleyecek biçimde yansıtıyor mu?
14
2.4.5. İleti
Sever (2015: 140)’e göre, ileti yazarın okurla paylaşmak istediği asıl düşüncedir.
Kitapların iletilerinin belirlenmesin için aşağıdaki oluşturulmuş sorulardan
yararlanılabilir ( Sever, 2013: 135):
-İncelenen metin hangi özellikler taşıyor? Öğretici mi, yazısal mı?
-Öğretici nitelikli bir metin ise metnin temel iletisi nedir, yan iletileri nelerdir? Yazar,
metinde temel iletiyi hangi yollarla (tanımlama, örneklendirme, karşılaştırma, tanık
gösterme, bilimsel verilerden yararlanma vb.) geliştirmiştir?
-Yazınsal nitelikli bir metin ise çocukla paylaşılmak istenen iletiler yazınsal bir kurgu
içinde sunulmuş mu? Çocuğun duymasına, düşünmesine, düş kurmasına olanak sağlıyor
mu?
-Yazınsal iletiler, kitabın seslendiği yaş grubunun anlam evrenine (çocuğun yaşamı ve
insan anlama yetisine ve duyarlığına) uygun mu?
-Yazınsal ileti ya da iletiler çocuklarda insana ve yaşama ilişkin duyarlık oluşturabilecek
nitelikte mi?
-Yazınsal iletiler, kurgulanan olayın içine sindirilmiş mi? Okura sezdiriliyor mu? Yoksa
birer yargı ya da önerme biçiminde mi aktarılıyor?
-İletiler, yazarın kendi düşüncesini ya da ideolojisini, çocuğa kabul ettirme amacı taşıyor
mu?
2.5. Çocuk Kitaplarının Dayanması Gereken Temel Eğitim İlkeleri
Dilidüzgün (2000: 253)’e göre çocuk yazını evrensel yazının bütününden farklı ve
özel bir alandır; çünkü çocuk yazınındaki çocuğa görelik, çevre ve dünya gerçekliği
algısını değiştirmektedir. Bu nedenle “çocuğa görelik” temelinde çocuk edebiyatı
yapıtlarının eğitimin bazı ilkelerine dayanması gerekir. Sever (2015: 198)’e göre
çocuklar öncelikle kitaplarda içten bir anlatım dili ile buluşturulmalıdır. Bu anlatım dili içinde
anlatılan olaylarda, yazar çocuklarla arkadaşlık-dostluk kurabilmelidir. Bu arkadaşlık-dostluk
içinde çocuklara anlamlandırabileceği bir gerçeklik sunulmalıdır ve çocukların kavramsal
gelişimlerine Türkçenin anlatım olanakları sezdirilerek katkı sağlanmalıdır. Çocukların beğeni
ve algılama düzeylerine uygun resimler ile çocukların görsel algıları geliştirilmelidir. Böylece
çocuğun hem sanat hem de düşünme eğitimi süreci desteklenmelidir. Ayrıca çocuklarla
buluşturulan kitaplar, onları yeni kitap okumaya isteklendirmelidir.
2.6. Çocuk Kütüphaneleri
Çocukların ve gençlerin yazınsal yapıtlarla buluştuğu en etkili ortam çocuk
kütüphaneleridir (Cengiz, 2006: 20). Bununla birlikte Kınalı (1955: 36-37)’ya göre
çocuk kütüphaneleri çocuğa okuma alışkanlığı kazandırma bakımından önemli bir görev
üstlenerek kültür ve eğitimin ilk basamağını oluşturmaktadır.
15
Çocuk kütüphanelerinde çocukların gelişimine uygun olan basılı araç gereçler (kitap,
dergi, çizgi, romanlar, broşür), oyuncaklar ve öğrenme oyunlarının yanında yazılım ve
internet bağlantısı içeren her türden elektronik araç gereçler de bulunmaktadır (IFLA,
2006). Kütüphanelerde bulunulan bu araç gereçlerin niteliklerine dikkat edilmelidir. Bu
nedenle kütüphanelerdeki araç ve gereçlerin seçimine ilişkin birtakım ölçütler göz
önünde bulundurulmalıdır. Bu seçim ölçütlerini ise yaşa uygunluk, güncel ve doğru
bilgi gibi unsurlar oluşturmaktadır.
Çocuk kütüphanelerindeki en önemli araç gereç, çocuk kitaplarıdır. Çocuk
kütüphanelerindeki kitapların nasıl seçileceğini belirlemede ise çocuk edebiyatının
temel ilkeleri belirleyicidir. Sever (2013), Milli Eğitim Temel Yasası ve Çocuk
Haklarına Dair Sözleşme hükümlerini göz önünde bulundurarak çocuk kitaplarında
niteliği belirleyen değişkenleri belirtmiştir. Bu bağlamda çocukların dil ve anlam
evrenlerine uygun yaşam durumları, çocuğun dünyasına uygun sanatsal bir söylem
içinde dile getirilmelidir.
Çocuk kitaplarındaki kahramanların kişilik yapısı sağlam olmalıdır ve şiddetin
insanın doğasına uygun bir gerçeklik olmadığını sezdirmelidir. Bu nedenle çocuğun
özdeşim kurabileceği kahramanlar demokratik tutum ve davranışlarla
yapılandırılmalıdır. Böylece çocuk kütüphanelerindeki kitaplar, duygu ve düşünce
bakımından dengeli, sağlıklı, demokratik kültürü içselleştirmiş bireylerin
yetiştirilmesinde de sorumluluk üstlenmektedir. Üstlenilen bu büyük sorumluluk
düşünüldüğünde kütüphanelerin çocukların yalnızca kitaplar aldığı, öyküler okuduğu
yerler olmadığı aynı zamanda çocukların yaşamına da dokunduğu görülmektedir.
Kütüphaneler, çocuklarla edebiyat ve kitapların gücünü paylaşmaktadır. Bu paylaşım
ile kütüphanelerde yer alan kitaplar çocukların düşlerine seslenmektedir. Böylece
kütüphane ortamında daha kalıcı öğrenmeler gerçekleştirilebilir ( Conner, 1990).
Kütüphanelerde kitaplarla gerçekleştirilebilecek kalıcı öğrenmelerde kütüphanelerin
iç tasarım özelliklerinin de göz ardı edilemeyecek bir önem kazandığı görülmektedir. İç
tasarım özelliklerine dikkat edilmiş birkaç örnek kütüphaneye bakılırsa ne kadar etkili
öğrenme ortamlarının oluşturulabileceği görülebilir. Örneğin; Londra’da ACS
Hillingdon Uluslararası Okulunun kütüphanesi sihirli bir saray biçimde tasarlanmıştır.
16
Uluslararası ACS Hillingdon İlkokulu Kütüphanesi, Londra
Çocukların farklı bir okuma deneyimi yaşaması amacıyla kütüphanenin içinde mağara
ve sığınak biçiminde bölümler yer almaktadır (Marsh ve Spiller, 2015).
İngiltere’de Okul Kütüphaneleri Birliği’nin “En İyi Kütüphane Tasarım Ödülü’nü”
kazanmış bir başka örneğe bakıldığında (Marsh ve Spiller, 2015); kütüphanenin okulun
bahçesine yerleştirilmiş iki katlı bir otobüs biçimde tasarlandığı görülmektedir.
Rosendale İlkokulu Kütüphanesi, Londra
Türkiye’deki çocuk kütüphanelerine bakıldığında ise ilk çocuk kütüphanesi 1925
yılında Türk Ocakları tarafından Akhisar’da kurulmuştur. Bir diğeri de 1937 yılında,
Çocuk Esirgeme Kurumu tarafından İstanbul’da açılmıştır. Ankara’da kurulan ilk çocuk
17
kütüphanesi Bahçelievler’de yer alan Milli Kütüphane’nin bir şubesi olarak Adnan
Ötüken tarafından tasarlanarak 23 Nisan 1952 tarihinde çocuklara armağan edilmiştir.
1953’e gelindiğinde Milli Eğitim Bakanlığı tarafından yayımlanan bir yönetmelikle
çocuk kütüphanelerinin kurulup geliştirilmesi ele alınmıştır. Yıllar içinde yapılan bu
çalışmaların ardından 1979 yılında 296, 1986 yılında 106 çocuk kütüphanesine
ulaşılmıştır. 2000 yılı sonlarına gelindiğinde ise çocuk kütüphaneleri, halk
kütüphanelerine devredilmiştir (Demircan, 2006: 179). Halk kütüphaneleri içinde çocuk
bölümü biçimde yer almaktadır. Araştırmanın örneklemi olan Ankara ilindeki birkaç
halk kütüphanesinin çocuk bölümüne bakılırsa ilk dikkat çeken Çankaya ilçesinde yer
alan Adnan Ötüken Halk Kütüphanesinin çocuk bölümüdür. Kütüphanede çocuklara
uygun kitaplıklara ve sıralara yer verilmiştir. Kütüphanenin duvarlarında ise ortama
canlılık katabilecek resimlemelere yer almaktadır.
Adnan Ötüken İl Halk Kütüphanesi, Çocuk Bölümü
Ankara’nın Keçiören ilçesinin çocuk kütüphanesine bakıldığında da benzer iç
tasarım özellikleri görülmektedir.
18
Keçiören Cemil Meriç İlçe Halk Kütüphanesi Çocuk Bölümü, Ankara
Ankara ilinde 19 halk kütüphanesinin çocuk bölümünden bağımsız olarak bir de
Ali Dayı Çocuk Kütüphanesi bulunmaktadır. Bu kütüphane ayrı bir bina olarak iki katlı
bahçeli bir yapıya sahiptir.
Ali Dayı Çocuk Kütüphanesi, Ankara
19
Ali Dayı Çocuk Kütüphanesi, Ankara
Bu kütüphanenin iç tasarım özelliklerine bakıldığında ise halk kütüphanelerinin çocuk
bölümlerine benzer biçimde çocukların boylarına uygun kitaplıkların ve renkli duvar
resimlemelerinin yer aldığı görülmektedir.
20
BÖLÜM 3
3. YÖNTEM
3.1. Araştırmanın Modeli
Bu çalışma, var olan bir durumun belirlenmesi bağlamında tarama modelinde
yapılmış betimsel bir çalışmadır.
3.2. Araştırmanın Evreni ve Örneklemi
Bu araştırmanın evrenini, Ankara ilindeki 19 halk kütüphanesinin çocuk bölümünde
ve bir çocuk kütüphanesinde en çok okunan çocuk kitapları oluşturmaktadır.
Çalışmada doğru örneklere ulaşmak için, amaçlı örnekleme ve uzman görüşüne
başvurma tekniklerinden yararlanılmıştır. Her bir kütüphanenin çocuk bölümündeki
2013 yılında en çok okunan çocuk kitapları çalışanlardan alınan bilgilerle listelenmiştir.
Ardından bu listeler dört alan uzmanına iletilmiş ve alınan görüşler doğrultusunda 25
kitaptan oluşan örneklem belirlenmiştir (Bkz.EK 21).
Araştırmanın örnekleminin, neden en çok okunan kitaplar arasında olduğunu
belirleme bağlamında Adnan Ötüken İl Halk Kütüphanesi Çocuk Bölümde 6 ay
boyunca “En çok hangi kitapları okumayı seviyorsunuz? Okumayı sevdiğiniz kitapları
neden seçiyorsunuz?” sorularına ilişkin görüşmeler yapılmıştır (Bkz.EK 23). Bu
görüşmelerde nitel görüşme formu kullanılmıştır (Bkz. EK 22).
3.3. Verilerin Toplanması
Belirlenen kitaplar, çocuk edebiyatı yapıtlarında bulunması gereken temel ilkeler
bağlamında incelenmiştir. Çocuk edebiyatına uygunluğu bağlamında, kitap incelemeleri
Sever (2015)’in Çocuk ve Edebiyat adlı yapıtından yararlanılarak dış yapı özellikleri, iç
yapı özellikleri ve temel eğitim ilkeleri göz önüne alınarak yapılmıştır.
21
3.4. Verilerin Çözümlenmesi
Çalışmadan elde edilen veriler, belirlenen araştırma soruları doğrultusunda
çözümlenmiştir. Bu çözümleme sonucunda ulaşılan bilgiler çalışmanın amaçları
doğrultusunda değerlendirilmiştir.
22
BÖLÜM 4
4. BULGULAR VE YORUMLAR
Bu bölümde, araştırmanın örneklemi olan 25 çocuk kitabı çocuk edebiyatının temel
ilkeleri olan dış yapı, iç yapı özellikleri ve çocuk kitaplarının dayanması gereken temel
eğitim ilkeleri bağlamında incelenmiştir.
4.1. Kitap İncelemeleri
4.1.1. Mini ve Mırnav Kedi
Kitabın Yazarı: Christine Nöstlinger
Resimleyen: Christiane Nöstlinger
Almanca Aslından Türkçeleştiren: Elif Alankuş
Yayınevi: Günışığı Kitaplığı
Yayın Yılı: Şubat 2012, 8. Baskı
Sayfa Sayıs: 63
Seslendiği Yaş Dönemi: 6-8 yaş
4.1.1.1. Dış Yapı Özelliklerinin Değerlendirilmesi
a. Boyut
Kitap, 13 x 20 cm boyutlarındadır. İlkokul döneminin ilk yıllarında olan (6-8 yaş)
çocukların kitaplık oluşturma anlayışına katkı sağlayabilecek niteliktedir.
23
b. Kağıt
Kitapta gözü yormayacak nitelikte açık sarı renkte 1.hamur kağıt kullanılmıştır. Mat
ve dayanıklıdır.
c. Kapak
Ön kapakta, öykünün başkahramanları olan Mini ve Mırnav Kedi oyun oynarken
resmedilmiştir. Yapıtın, Christine Nöstlinger’in Mini Serisinin ilk kitabı olduğunu
gösteren ön kapağın sağ üst tarafında kırmızı kutucuk içinde “1” rakamı yer almaktadır.
Üst sol köşede ise kitabın yazarı ve resimleyenine ilişkin bilgiler yer alırken sağ alt
köşesinde yayınevi ve baskı sayısı bulunmaktadır.
Nöstlinger, Christine. 2012: Ön kapak
Arka kapakta, ön kapakta kullanılan renkler kullanılarak estetik etki sağlayacak bir
bütünlük yaratılmıştır. Christine Nöstlinger’in Mini Serisi’ne ilişkin açıklama ve
kitabın içeriğine yönelik tanıtım yazısı bulunmaktadır.
24
Kitabın sırtında, ön ve arka kapak tasarım rengi ile uyumlu sarı, kırmızı ve siyah
renkler kullanılmıştır. Kitabın sırtındaki bilgiler, okurun kitaplığında kitabı kolaylıkla
bulmasına olanak sağlayabilecek niteliktedir.
Ön ve arka kapağa bir bütün olarak bakıldığında yer alan görsel öğelerle yeni, özgün
bir gerçeklik yaratılmış olup kapak tasarımı, kitabın içeriğine ilişkin sezinletici ön
bildirimler sunmaktadır.
d. Sayfa Düzeni
Christine Nöstlinger’in Mini ve Mırnav Kedi yapıtında harf, sözcük, satır arası, alt-üst
ve kenar boşlukları ile resim-metin uyumu kitabın sayfalarında görsel bir bütünlük
sağlamıştır. Örneğin; sayfa 15’teki sayfa düzenlemesinde alt-üst ve kenar boşluklarına,
resim-metin uyumuna dikkat edilmiştir. .
Nöstlinger, Christine, 2006:15
Ayrıca Mini ve Mırnav Kedi’de sayfa düzeninde çocuklara okuma rahatlığı
sağlayabilecek satır aralığı boşluğu, yazı karakteri (Times new roman) ve puntosu bir
bütünlük içindedir.
25
e. Resimler
Mini ve Mırnav Kedi kitabının dış yapı özelliklerinden resimlemelerine bakıldığında
resmin içinde yer alan canlı ve nesnelerin özelliklerinin yalın bir anlatıma konu
yapıldığı görülmektedir. Örneğin; sayfa 11’deki resimlemeye bakıldığında ağaç ve
siyah kedinin renk ve çizgi ile oluşturduğu yalın anlatım çocuğun merak duygusunu
uyandırabilecek niteliktedir.
Nöstlinger, Christine. 2006: 11
Kitabın her sayfasında yer alan resimlemelere bakıldığında çocuğun görsel okuma
yapması için anlamsal bir ardışıklık taşıdığı görülmektedir.
26
Nöstlinger, Christine. 2006: 7
Christiane Nöstlinger’in resimlediği Mini ve Mırnav Kedi çocuk kitabında, dilsel
iletileri tamamlayan ve açıklayan resimler ile çocuğun kavram gelişimi
desteklemektedir. Örneğin; sayfa 7’de çocuk, hayvan adlarına ilişkin yeni öğrenmeler
gerçekleştirebilir.
4.1.1.2. İç Yapı Özelliklerinin Değerlendirilmesi
a. Konu
Mini ve Mırnav Kedi yapıtında yaşlı insanların yaşamlarındaki sorunlar, altı
yaşındaki Mini’nin bir kediye sahip olabilmek için yaptıkları kurgusu içinde insana
ilişkin bir duyarlık oluşturabilecek biçimde ele alınmıştır.
Çatışmalar:
Kişi-Kişi Çatışması: Olay dizisinde okurun merak duygusunu devindirebilen
çatışmaların birçoğu kişi-kişi çatışmasıdır. Bu çatışmalar, farklı kişilik örnekleri ve
27
kuşak çatışmalarından doğan bazı gerilimlere dayanmaktadır. Örneğin; Mini ve annesi,
Mini ve kardeşi, Mini-anneannesi arasında yaşanan çatışmalar.
Kişinin Kendisiyle Olan Çatışması: Öykünün kahramanı Mini’nin hem Mırnav
kedinin bakımını üstlenmek istemesi hem de ailesi ile yaşamak istemesi onu kendi
içinde çatışmalara sürüklemektedir.
Mini’nin evden ayrılma kararı alması ve kararları doğrultusunda harekete
geçebilmesi sürecinde yaşanan çatışmalar çocuğun sevgi ve özgürlük gereksinimine
uygundur. Mini’nin evden ayrılma kararı alması durumunda aşırı duygusallıklar yoktur.
Ayrıca konunun yapılandırmasını zayıflatabilecek “abartılmış merak” ve
“rastlantısallık” da kurguda yer almamaktadır.
b. İzlek
Mini ve Mırnav Kedi, bakıma gereksinim duyan yaşlılara karşı sorumluluklarımızı
yerine getirmenin önemine değinerek konu ve izlek arasında güçlü bir bağ oluşmuştur.
Mini’nin, “yaşlı kadın Bayan Huber’in bakımı için yardım etmek istemesi, kedi
Mırnav’a bakması ve Mırnavı sahiplenmesi…” gibi kurguda yer alan olaylarla da
çocukta bırakılmak istenen etki, kaynağını insana ve yaşama ilişkin bir sevgiden
almaktadır.
c. Kahramanlar
Baş Kişiler:
Mini: Arkadaş canlısı, sorumluluk sahibi ve verdiği sözü tutan yedi yaşında bir
çocuktur. Değişimlere açık ve karşılaştığı sorunlar karşısında güçlü ve kararlı bir duruş
sergilemektedir. Mini, bütün yönleri ile tanıtılması bağlamında açık kişiliktir. Kurgu
boyunca aldığı kararlar ve geçirdiği değişimlerle de devingen nitelikte bir karakter
olduğunu somutlamaktadır.
Mırnav: Bayan Huber’in kedisi, vefalı ve sevecen bir yavru kedidir. Kapalı ve
durağan bir kişiliktir.
28
Yan Kişiler:
Lisi: Mini’nin annesidir. Bir turizm ofisinde yarı zamanlı çalışmaktadır. Öykünün
başında Mini’nin annesi evde bir evcil hayvan beslenmesine karşıyken zamanla bu
düşüncesi değişerek devingenlik göstermektedir.
Mini’nin Anneannesi: Geleneklere bağlı, disiplinli, düzenli ve duygusal bir kadındır.
Peter: Mini’nin babasıdır. Bir bankada çalışmaktadır.
Bayan Huber: Hasta ve yaşlı bir kadındır.
Bayan Rosi: Bayan Huber’e öğle yemeği getiren “Arabalı Yemek Servisi’nin”
çalışanıdır.
Mini ve Mırnav Kedi adlı çocuk kitabında Lisi dışındaki yan kahramanlar, kapalı ve
durağan kişiliklerdir. Bu kahramanların, olay örgüsü boyunca tutum ve davranışlarında
herhangi bir değişim yaşanmamıştır. Mini’nin sorunlar karşısında mücadeleci duruşu ve
diğer kahramanların tutum ve davranışları bir bütün olarak çocuğu yaşam ve insan
gerçekliğinin içine çekmektedir.
d. Dil ve Anlatım
Kitabın, dil gelişimine olumlu katkı sağlayabilmesi için çocuğun gelişim dönemi
özelliklerine uygun olması gerekir. 6-8 yaş dönemindeki çocukların sözvarlığına birçok
yeni sözcük eklenir. Çocuklar, her yapıdaki tümceyi başarı ile kurabilir. Bu bağlamda
kitabın diline bakılırsa Nöstlinger’in, metinsel dokuyu oluştururken hem kısa ve yalın
hem de farklı tümce yapıları kullanıldığı görülmektedir.
Seslenilen 6-8 yaş dönemi çocuklarının anlaması zor kavram, terim ve deyimlere yer
verilmemiştir. Önadlar, adıllar, bağlaçlar, birleşik sözcükler, ad tamlamaları, belirteçler
kullanılmıştır. Yapıtta yazım ve noktalama kurallarına özenle uyulmuştur. Böylece bir
bütün olarak kurgudaki olaylar, çocuğun anlam evrenine uygun sunulmuştur. Ayrıca
Mini’nin turuncu saçları ya da japonbalığı resimlemesi ile görsellik ön planda tutularak
duyuları devindirebilecek bir anlatım yeğlenmiştir.
29
e. İleti
Mini ve Mırnav Kedi, yaşlıların sağlık ve bakım sorunlarına karşı duyarlık
oluşturabilecek nitelikte bir yapıttır. Mini’nin Mırnav kediyi sahiplenmesi ve Mırnav’a
olan sevgi dolu davranışları, hayvan sevgisini çocuğa duyumsatmaktadır. Çocuğun ilgi
ve gereksinimlerini dikkate alan duyumsatıcı örtük iletiler yalın bir anlatım ile okura
aktarılmıştır.
4.1.1.3. Çocuk Kitaplarının Dayanması Gereken Temel Eğitim İlkelerine Uygunluğu
Bakımından Değerlendirilmesi
Mini’nin yaşlı bir kadının bakımına ilişkin endişeleri ve bir şeyler yapmak istemesi
bağlamında kitap, çocuğun sağlıklı bir değerler sistemi oluşturmasını desteklemektedir.
Kitabın çocukların kendi cinsel kimlikleri içinde kişiliklerini geliştirmelerine engel
olabilecek kurgusal özellikler, iletiler taşımadığı belirlenmiştir. Kitapta kurgulanan olay
dizisinde Mini’nin sorunları çözerken gösterdiği tutum ve davranışlar çocuğun hem
girişimcilik duygusunu beslemektedir hem de çocuğun sorgulamasına, düş kurmasına,
üretmesine olanak vermektedir.
Genel Değerlendirme: Christine Nöstlinger’in Mini ve Mırnav Kedi adlı yapıtı çocuk
edebiyatının temel ilkeleri bağlamında bir bütün olarak 6-8 yaş dönemindeki okurlara
salık verilebilir.
4.1.2. Mini ve Doğum Günü Partisi
Kitabın Yazarı: Christine Nöstlinger
Resimleyen: Christiane Nöstlinger
Almanca Aslından Türkçeleştiren: Elif Alankuş
Yayınevi: Günışığı Kitaplığı
Yayın Yılı: Nisan 2013, 7. Baskı
Sayfa Sayısı: 61
Seslendiği Yaş Dönemi: 6-8 yaş
30
4.1.2.1. Dış Yapı Özelliklerinin Değerlendirilmesi
a. Boyut
Christine Nöstlinger’in Mini Serisindeki bütün kitaplar gibi Mini ve Doğum Günü
Partisi’de 13x20 cm boyuttadır. Belli bir seriden çıkan kitapların aynı boyda olması
çocuğun kişisel kitaplığını oluşturması bakımından olumludur.
b. Kağıt
Mini ve Doğum Günü Partisi adlı çocuk kitabında 1.hamur kâğıt kullanılmıştır. Bu
kullanılan kağıt ile kitaptaki resimlerin niteliği özgün biçimde yansıtılmıştır.
c. Kapak
Ön kapakta Mini’nin doğum günü partisinden bir an resmedilmiştir. Çocuklar doğum
günü pastasının etrafında toplanmış ve neşeli gözlerle doğum günü pastasına, hediyelere
bakmaktadırlar. Ayrıca Mini’nin kıvırcık dalgalı saçları o kadar dikkat çekici boydadır
ki etrafındaki her şeyi gölgesinde bırakacak biçimde resmedilmiştir. Böylece
resimlemeler çocuğun görsel algısını devindirebilecek niteliktedir.
Nöstlinger, Christine. 2012: Ön kapak
Ön kapağın sağ üst tarafında Christine Nöstlinger’in Mini serisinin üçüncü kitabı
olduğunu gösteren “3” rakamı kırmızı bir kutucuk içinde gösterilmiştir. Ön kapağın sağ
31
üst köşesinde elinde bir doğum günü pastası ile gülümseyen sincap dikkat çekmektedir.
Üst sol köşede ise kitabın yazarı ve resimleyenine ilişkin bilgiler yer alırken sağ alt
köşesinde yayınevi ve baskı sayısı bulunmaktadır.
Nöstlinger, Christine. 2012: Arka kapak
Arka kapak tasarımında ise Mini ve Doğum Günü Partisi kitabının içeriğine yönelik
tanıtım yazısı ve Mini Serisindeki bütün kitaplar belirtilmiştir. Yazınsal metinlerin
etrafında hediye paketleri resmedilmiştir. Arka kapak ve ön kapakta kullanılan renkler
estetik etki sağlayacak bir bütünlük yaratmıştır.
Mini ve Doğum Günü Partisi kitabının sırtında ise kitabın çerçeve rengi olan yeşil
renk kullanılmıştır. Kitabın sırtındaki bu bilgiler okurun kitaplığında, kitabı kolaylıkla
bulmasına olanak sağlayabilecek niteliktedir.
32
d. Sayfa Düzeni
Nöstlinger, Christine. 2013: 40
Mini ve Doğum Günü Partisi kitabında resim-yazı oranına dikkat edilmiştir. Satır
aralarındaki boşluklar çocuğun bilişsel gelişim dönemine göre rahatlıkla takip
edebileceği özelliktedir. Bir bütün olarak Mini ve Doğum Günü Partisi yapıtının
sayfalarındaki renk, çizgi ve yazı ile oluşturulan görsel düzenleme bir bütünlük
sağlamaktadır. Örneğin; sayfa 40’daki sayfa düzenlemesi.
e. Resimler
Nöstlinger, Christine ve Nöstlinger Christiane. 2012: 21
33
Mini ve Doğum Günü Partisi kitabındaki resimlerde yaratılan gerçeklik, çocuğa düş
kurma ve düşünme sorumluluğu verebilecek niteliktedir. Örneğin; sayfa 21’deki okul
resimlemesi, çocuk okura, okula ilişkin yeni ve olumlu çağrışımlar oluşturabilecek
niteliktedir. 6-8 yaş dönemindeki çocuklar, okula gitmeye başlayarak okuma yazmayı
öğrendikleri bir dönemdedirler. Çocuğun bulunduğu bu dönem göz önüne alınırsa sayfa
21’deki okula ilişkin çizim ve resimler çocuğun yaşam gerçekliğine uygundur. Çocuğun
yaşam gerçekliğinin bu görsel sembollere dönüşümü çocuğun görsel eğitimine katkıda
bulunabilecek yalın bir anlatım içindedir.
4.1.2.2. İç Yapı Özelliklerinin Değerlendirilmesi
a. Konu
Mini ve Doğum Günü Partisi kitabında kardeşlik ve kardeşlik ilişkileri konu
edinilmiştir. Kitaptaki olaylar, anlamsal açıdan tutarlı ve çocuğun anlamlandırabileceği
niteliktedir.
Çatışmalar:
Kişi-Kişi Çatışması: Mini ve kardeşi Martin, Mini ve anne-babası, Martin ve annebabası
arasında yaşanan çatışmalar, bu çatışma türüne örnek verilebilir.
Martin’in kardeşi Mini’ye doğum günü partisi düzenlemek için biriktirdiği parası
ile Mavi Kaz Kafe’yi kiralamak istemesi çocuğun sevgi ve özgürlük gereksinimine
uygundur. Ayrıca oluşturulan bu kurgu okurun heyecanlanmasına, düş kurmasına,
düşünmesine olanak sağlayabilecek niteliktedir.
b. İzlek
Mini ve Doğum Günü Partisi öyküsünde kardeşlik sevgisi sezdirilmiştir. Kardeşliği
konu edinen kitapta, kardeşlik sevgisinin önemi duyumsatılarak izlek ve konu arasında
güçlü bir ilişki oluşturulmuştur.
34
c. Kahramanlar
Baş Kişiler:
Mini: Mücadeleci, sevecen bir çocuktur. Açık ve devingen bir kişiliktir.
Martin: Kardeşi Mini’yle uğraşmayı çok seven sorunlar karşında çok yönlü
düşünebilen zeki bir çocuktur. Açık ve devingen bir kişiliktir.
Yan Kişiler:
Mini’nin Annesi ve Babası: Sorunlar karşısında kızgın ve reddedici tavırları olan
bireylerdir. Kapalı ve durağan kişiliklerdir.
Maksi: Mini’nin sınıfta en çok sevdiği zeki ve çalışkan arkadaşıdır. Kapalı ve
durağan bir kişiliktir.
Kitaptaki baş ve yan kişiler, duygu, düşünce ve davranış tutumlarıyla geliştirilmiş
kahramanlardır. Bu kahramanlar, usa uygun biçimlerde yapılandırılmış olaylar ve
çatışmalarla değişim göstererek devingen nitelik kazanmıştır.
d. Dil ve Anlatım
Christine Nöstlinger’in Mini Serisinden incelenen ikinci kitap olan Mini ve Doğum
Günü Partisi adlı kitap ilkokulun ilk yıllarındaki çocuklara seslenmektedir. Bu süreçte
ilk okuma yazma çalışmalarına geçebilmek için çocuğun sözvarlığının geliştirilmesine
gereksinim vardır. Çocuğun bu gereksinimi göz önüne alınarak sayfa 12’deki Dikili
Dede Heykeli resimlemesi ile “heykel” kavramı öğrenilebilir. Bu gibi yeni öğrenmeler
ile yapıtın çocuğun dilsel gelişimine katkı sağlayabileceği belirlenmiştir.
35
Nöstlinger, Christine. 2013: 40
Görsel metin ile dilsel metin arasında anlamsal bir tutarlılığa dikkat edilmiştir.
Örneğin; sayfa 40’ta davetiyeleri nasıl dağıtacağı konusunda aklı karışan Mini’nin
duygu durumu renk ve çizgi ile somutlaştırılmıştır.
e. İleti
Mini ve Doğum Günü Partisi kitabında okur ile kardeşlik duygusunun içerdiği özveri
paylaşılmak istenmiştir.
4.1.2.3. Çocuk Kitaplarının Dayanması Gereken Temel Eğitim İlkelerine Uygunluğu
Bakımından Değerlendirilmesi
Mini ve Doğum Günü Partisi kitabı, mantık hataları içermeyen kurgu bakımından
olumlanabilecek yapıtlardan biridir.
Baş kahraman Mini geleneksel cinsel rollerden uzaktır. Yapmak istedikleri için
mücadele eden özgür bir kişiliktir. Böylece çocuğun girişimciliği, deneme ve araştırma
isteği desteklenmiştir. Bir bütün olarak Mini ve Doğum Günü Partisi kitabı temel
eğitim ilkelerine uygundur.
Genel Değerlendirme: Christine Nöstlinger’in Mini ve Doğum Günü Partisi adlı kitabı
çocuğun yaşam gerçekliğine uygun kurgulanan olay örgüsü ile 6-8 yaş dönemindeki
okurlara salık verilebilir.
36
4.1.3. Liderler ve Diğerleri
Yazan: Brigitte Labbé-Michel Puech
Resimleyen: Jacques Azam
Fransızca Aslından Türkçeleştiren: Azade Aslan
Yayınevi: Günışığı Kitaplığı
Sayfa Sayısı: 38
Seslendiği Yaş Dönemi: 9 yaş ve üstü
4.1.3.1. Dış Yapı Özelliklerinin Değerlendirilmesi
a. Boyut
Günışığı kitaplığı tarafından yayımlanan Liderler ve Diğerleri, Çıtır Çıtır Felsefe
serisinden olup serideki diğer kitaplarla aynı (13×18) boyutlarındadır. Bir serideki
kitapların hepsinin aynı boyda olması çocuğun kişisel kitaplık oluşturmasına katkı
sağlayabilecek niteliktedir.
b. Kağıt
Kitapta, kaliteli, kolay yırtılmayan, resimlerin özelliğini bozmayan, mat, birinci
kalite kağıt kullanılmıştır.
c. Kapak
Liderler ve Diğerleri kitabının kapak rengi mavidir. Kitabın adı, renkli ve büyük
harflerle yazılmış. Ön kapakta, sarı saçlı bir kız çocuğu ve askerler resmedilmiştir. Arka
kapak tasarımda kitabın içeriğine ilişkin dilsel öğelere yer verilmiştir. Bu bağlamda
kitabın kapağı, kitabın içeriğine ilişkin sezinletici dönütler sunmaktadır.
d. Sayfa Düzeni
9 yaş ve üstü çocukların özelliklerine uygun olarak sayfalarda üçte ikilik bir yazı
oranı gözlenmektedir. Satır aralarındaki boşluklar, punto büyüklüğü ile orantılıdır.
Sayfalarda farklı yazı karakterleri kullanılmış olup yazı karakterleri, tasarım ile
37
bütünlük içindedir. Liderler ve Diğerleri kitabının sayfalarındaki renk, çizgi ve yazının
oluşturduğu görsel düzenleme bir bütünlük sağlamaktadır.
e. Resimler
Sanatçı, renk ve çizgi ile özgün bir gerçeklik yaratmıştır. Örneğin; sayfa 9’daki
satranç tahtası üzerindeki insanların resimlemesi. Yaratılan bu yeni gerçeklik çocuğa
düş kurma ve düşünme sorumluluğu vermektedir.
Sayfa 24’te kumbara üzerindeki çocuk gibi yalın bir anlatım içinde olan resimler
çocukta resim yapma isteği uyandırabilir. Bir bütün olarak kitaptaki resimlerde renk ve
çizginin oluşturduğu düzenlemeler, çocukta ilgi uyandırabilecek özelliktedir.
4.1.3.2. İç Yapı Özelliklerinin Değerlendirilmesi
Çıtır Çıtır Felsefe Serisi’nde her bir kitap felsefeye ilişkin bir sorunsalı, çocukların
anlam evrenine uygun bir yaklaşımla ele almaktadır. Bir öykü, olay dizisi ya da akışı
olmadığı için kahramanlar yoktur. Bu bağlamda Çıtır Çıtır Felsefe serisinden kitaplar
incelenirken “Kahramanlar” bölümüne yer verilmemiştir.
a. Konu
Liderler ve Diğerleri adlı çocuk kitabında okurla liderlik ve lider olmanın
sorumlulukları paylaşılmıştır. “Liderlik” kavramı, okulda sınıf başkanlığından
toplumlardaki yöneticilere kadar ele alınmıştır. “Toplum yöneticileri halkın lideri mi
yoksa bir diktatör gibi mi davranıyor, demokratik lider kimdir?” gibi sorularla çocuğun
sorgulamalar yapmasına olanak sağlanmaktadır.
b. İzlek
Liderler ve Diğerleri kitabında, kendi yaşantımızın lideri olmamızın gerekliliğinin
önemi sezdirilmiştir.
c. Dil ve Anlatım
Kitabın dil ve anlatımına ilişkin olarak Azade Aslan tarafından çevirisi yapılan
yapıtın Türkçeleştirilmesinin başarılı olduğu söylenebilir. Çocukların düşünme
becerilerinin geliştirilmesini hedefleyen Liderler ve Diğerlerinin kurgusu, çocuğun,
38
sorma-öğrenme isteğini gözeten bir anlayış ile oluşturulmuştur. Böylece dil ve düşünme
becerilerinin gelişmesi arasında bütünsel bir ilişki kurulmuştur.
d. İleti
Liderler ve Diğerleri adlı yapıtta liderlerin demokratik yönetimde sorumluluk alan ve
eleştirilere açık bireyler olmasının gerekliği okurla paylaşılmıştır.
4.1.3.3. Çocuk Kitaplarının Dayanması Gereken Temel Eğitim İlkelerine Uygunluğu
Bakımından Değerlendirilmesi
Brigitte Labbé - Michel Puech’ın çocuklara temel düzeyde felsefi düşünmeyi
öğretmeyi hedefleyen Çıtır Çıtır Felsefe Serisi’nin on üçüncü kitabı olan Liderler ve
Diğerleri adlı yapıtta herhangi bir mantık yanlışlığına düşülmemiştir. Kurguda,
demokratik bir liderin nasıl olması gerektiği ele alınmıştır. Bu lider siyasal ya da dinsel
yönlendirmelerden uzaktır, denetimci ve baskıcı değildir. Bu bağlamda Liderler ve
Diğerleri kitabının temel eğitim ilkelerine uygun olduğu düşünülmektedir.
Genel Değerlendirme: Çocuklar için felsefe ve edebiyatın bir arada olduğu Liderler
ve Diğerleri, 9 yaş ve üstü okurlara salık verilebilir.
4.1.4. Özgür Olan ve Olmayan
Yazan: Brigitte Labbé-Michel Puech
Resimleyen: Jacques Azam
Fransızca Aslından Türkçeleştiren: Azade Aslan
Yayınevi: Günışığı Kitaplığı
Sayfa Sayısı: 39
Seslendiği Yaş Dönemi: 9 yaş ve üstü
39
4.1.4.1. Dış Yapı Özelliklerinin Değerlendirilmesi
a. Boyut
İlkokul dönemi (9 yaş ve üstü ) çocukların kitaplık oluşturma anlayışına katkı
sağlayabilecek Özgür Olan ve Olmayan kitabı 13×18 cm boyutlarındadır.
b. Kağıt
Kitapta kullanılan kağıt, yazıların kolayca okunmasına olanak sağlamaktadır ve
resimlerin niteliğini özgün biçimde yansıtmaktadır.
c. Kapak
Özgür Olan ve Olmayan kitabının kapak rengi mavidir. Kitabın adı, renkli ve büyük
harflerle yazılmıştır.
Azam, Jacques. 2001: Ön kapak
Ön kapakta, sarı saçlı bir kız çocuğunun şehrin üstünde uçması resmedilmiştir.
40
Azam, Jacques. 2001: Arka kapak
Arka kapak tasarımda ise kitabın içeriğine ilişkin dilsel öğeler yer almaktadır. Kitap
tasarımı bir bütün olarak kitabın içeriğine ilişkin sezinletici ipuçları sunmaktadır.
d. Sayfa Düzeni
Kitabın 9 yaş ve üstü dönemdeki çocukların gelişim özelliklerine uygun olarak
sayfalarında üçte ikilik bir yazı oranı gözlenmiştir. Satır aralarındaki boşluklar, punto
büyüklüğü ile orantılıdır.
Azam, Jacques. 2001: 5
41
Sayfa 5’e bakıldığında sağ üst köşede yer alan resmin mavi ve siyah renklerle
oluşturulduğu görülmektedir. Sayfa düzeninin okurun görsel algısını uyarabilecek
özellikte olduğu söylenebilir. Genel olarak Özgür Olan ve Olmayan kitabının
sayfalarındaki renk, çizgi ve yazının oluşturduğu görsel düzenleme bir bütünlük
sağlamaktadır.
e. Resimler
Metindeki dilsel iletileri tamamlayan ve açıklayan resimler, çocuğun kavram
gelişimini desteklemektedir. Örneğin; sayfa 11’de “özgürlük” kavramına ilişkin bir
resimleme vardır. Böylece çocuğun belleğinde kavramların imgelerinin oluşmasına
olanak sağlamaktadır.
Azam, Jacques. 2001: 11
Özgür Olan ve Olmayan kitabının resimleri bir bütün olarak metnin veya sayfanın
uygun yerine konulması bakımından çocuğun görsel okuma yapmasına olanak
sağlayabilecek anlamsal bir ardışıklık taşımaktadır.
42
4.1.4.2. İç Yapı Özelliklerinin Değerlendirilmesi
a. Konu
Özgür Olan ve Olmayan adlı çocuk kitabında özgürlük kavramı çok yönlü bir
biçimde ele alınarak düşünebilen duyarlı bireyin yetişmesine olanak sağlayabilecek
kültürel bir ortam yaratılmıştır.
b. İzlek
Özgür Olan ve Olmayan yapıtında özgür olabilmenin önemi duyumsatılarak kitabın
izleği ve konusu arasında sıkı bir ilişki oluşturulmuştur.
c. Dil ve Anlatım
Özgür Olan ve Olmayan kitabını Fransızca aslından Türkçeleştiren Azade Aslan olay
örgüsündeki kahramanların adlarına değin Türkçe sözcük kullanmıştır. Kitabın çeviri
olması bağlamında Türkçenin sözvarlığı ve olanakları açısından değerlendirilmesinin
doğru olmadığı belirlenmiştir. Ancak genel olarak kitapta sade ve duru bir anlatım
yeğlenmiştir. Bu özelliğin de çocuğun dil ve anlam evrenine uygun olduğu
belirlenmiştir. Kitapta sağlıklı düşünmeyi ve düşündüğünü doğru biçimde dile
getirmeyi amaçlayan felsefi bir bakış açısı yeğlenmiştir. Konuların tartışılması
bakımından yapıt, çocuğun dil gelişimine olumlu katkı sağlayabilecek niteliktedir.
d. İleti
Özgür Olan ve Olmayan adlı yapıtta, özgürlük kavramına ilişkin karşıtlıklar
seslendiği 9 yaş ve üstü dönemdeki çocukların gereksinimlerine uygun biçimde okura
sezdirilmiştir.
4.1.4.3. Çocuk Kitaplarının Dayanması Gereken Temel Eğitim İlkelerine Uygunluğu
Bakımından Değerlendirilmesi
Özgür Olan ve Olmayan adlı yapıtta herhangi bir mantık yanlışlığına düşülmemiştir.
Kitap, çocuğun sağlıklı bir değerler sistemi oluşturmasına yardımcı olmaktadır. Kitapta
kurgulanan olay dizisinde, denetimci ve baskıcı anlayışları onaylayan bir yaklaşım söz
konusu değildir. Kitap, siyasal ya da dinsel yönlendirmelerde bulunmamaktadır. Kitapta
43
çocuğun girişimciliğini, deneme ve araştırma isteğini körelten anlayışlara yer
verilmediği belirlenmiştir.
Genel Değerlendirme: Özgür Olan ve Olmayan dış yapı, iç yapı özellikleri ve temel
eğitim ilkeleri açısından bir bütün olarak okuma kültürü edindirmeye katkı
sağlayabilecek özelliktedir. 9 yaş ve üstündeki okurlara salık verilebilir.
4.1.5. Beden ve Akıl
Yazan: Brigitte Labbé - Michel Puech
Resimleyen: Jacques Azam
Türkçe Aslından Çeviren: Azade Aslan
Yayınevi: Günışığı Kitaplığı
Sayfa Sayısı: 39
Seslendiği Yaş Dönemi: 9 yaş ve üstü
4.1.5.1. Dış Yapı Özelliklerinin Değerlendirilmesi
a. Boyut
Günışığı kitaplığı tarafından yayımlanan Çıtır Çıtır Felsefe Serisi’nden Beden ve
Akıl kitabı 13×18 cm boyutları ile çocuğun kişisel kitaplık oluşturmasına olanak
sağlamaktadır.
b. Kağıt
Kitapta kullanılan kağıt, kalın-kuşedir ve kağıdın dokusu, pürüzsüzdür. Kağıt bu
nitelikleriyle çocuğun göz sağlığı için uygundur.
c. Kapak
Çıtır Çıtır Felsefe Serisi’nden bütün kitapların kapak tasarımı birbirine benzer
niteliktedir. Beden ve Akıl kitabının ön ve arka kapak tasarımına bakılır ise;
44
Azam, Jasques. 2014: Ön kapak
Ön kapakta, yağmur altında yürüyen bir çocuk resmedilmiştir.
Azam, Jasques. 2014: Arka kapak
Beden ve Akıl kitabının kapak rengi, açık mordur. Kitabın adının, renkli ve büyük
harflerle yazılmasıyla içeriğine ilişkin dilsel öğelerle bir bütün olarak sezinletici ipuçları
sunmaktadır.
45
d. Sayfa Düzeni
Beden ve Akıl kitabının sayfalarındaki renk, çizgi ve sözcüklerle oluşturulan
düzenleme okurun görsel algısını uyarabilecek özelliktedir. Örneğin; sayfa 15’teki
gökyüzüne dünya biçimdeki balonların üflenmesi resimlemesi.
Azam, Jasques. 2014: 15
9 yaş ve üstü çocukların özelliklerine uygun olarak sayfalarda üçte ikilik bir yazı
oranına dikkat edilmiştir. Satır aralarındaki boşluklar, punto büyüklüğü ile orantılıdır.
Sayfalarda farklı yazı karakterleri kullanılmıştır. Kullanılan farklı yazı karakterleri,
tasarım ile bütünlük sağlayacak niteliktedir
e. Resimler
Kitapta, resimlerle yaratılan gerçeklik, çocuğa düş kurma ve düşünme sorumluluğu
verebilecek niteliktedir. Örneğin; sayfa 21’deki takım elbise giymiş insan ve çıplak
adam resimlemesi, okuru düşündürebilecek niteliktedir.
46
Azam, Jasques. 2014: 21
Renk ve çizginin oluşturduğu bu düzenleme çocukta ilgi uyandırabilecek özelliktedir.
Ayrıca resim ve metin arasındaki uyum çocuğa, yeni yaşantılar için kültürel bir çevre
sunmaktadır.
4.1.5.2. İç Yapı Özelliklerinin Değerlendirilmesi
a. Konu
Felsefe eğitimi alan yazarlar Labbé ve Puech, kitapta aklın büyülü dünyasının
kapılarını şiir, müzik ve güzel sohbetler ile açılabileceğini mantıklı ve inandırıcı bir olay
örgüsü içinde okurla paylaşmıştır.
b. İzlek
Beden ve Akıl adlı yapıtta insanın, bedenini ve aklını özenle beslemesinin gerekliliği
okura duyumsatılarak kitapta izlek ile konu anlamlı bir bütünlük sağlanmıştır.
c. Dil ve Anlatım
Yazar kitabında beden ve akla ilişkin günlük yaşamda karşılaşılan sorunları
öyküleştirerek tartışmıştır. Sorunlar öyküleştirilirken çocuk duyarlılığı göz önüne
47
alınarak çocuğun algılama ve kavrama düzeyine uygun sade ve açık bir anlatım
oluşturulmuştur. Bu süreçte Türkçenin anlatım gücü ve olanaklarından ikilemeler ve
deyimlere yer verilmiştir.
Kitapta olay kurgusunda kullanılan ikilemelerden bazıları şunlardır: “bas bas” (s.3),
“koşa koşa” (s.8), “yavaş yavaş” (s.11), “uzun uzun” (s.22)… Böylece anlatıma
zenginlik katılmıştır.
Kurguda kullanılan deyimler şunlardır: “akıl etmek” (s.5), “dilini yutmak” (s.13)…
Beden ve Akıl kitabında kullanılan bu deyimler sayesinde Türkçenin anlatım gücü ve
inceliği somutlaştırılmıştır.
Türkçenin yazım ve noktalama kullanımına özenle uyulmuş kitapta yabancı
sözcüklerin yerine Türkçe sözcüklerin kullanılmasına özen gösterilmiştir.
d. İleti
Kitabın iletisi, yazarın metindeki ana düşünceyi sorgulayıcı bir biçemle sunması
nedeniyle kesin yargıya dönüştürülebilecek bir önerme biçiminde değildir. Genel olarak
metnin tamamında “beden ve akıl sağlığımıza dikkat etmeliyiz” düşüncesi okurla
paylaşılmıştır.
4.1.5.3. Çocuk Kitaplarının Dayanması Gereken Temel Eğitim İlkelerine Uygunluğu
Bakımından Değerlendirilmesi
Çocukları yazınsal metinler içinde doğru sorular sorarak düşündürebilen Beden ve
Akıl’da, çocuğa yeni yaşantılar sunulmaktadır ve bu yaşantılardan çıkarımlar yapma
sorumluluğu çocuğa bırakılmıştır. Bu bağlamda çocuğun yaşına, ilgi ve
gereksinimlerine uygun olduğu düşünülen kitap evrensel değerleri sezinleten bir
yapıttır.
Genel Değerlendirme: Beden ve Akıl adlı çocuk kitabı, hem düşünme eğitimi hem de
okuma kültürü edinme sürecinde çocuklarla buluşturulması gereken nitelikli bir yapıttır.
9 yaş ve üstündeki okurlara salık verilebilir.
48
4.1.6. Bildiklerimiz ve Bilmediklerimiz
Kitabın Yazarı: Brigitte Labbé - Michel Puech
Resimleyen: Jacques Azam
Çeviren: Azade Aslan
Yayınevi: Günışığı Kitaplığı
Sayfa Sayısı: 38
Seslendiği Yaş Dönemi: 9 yaş ve üstü
4.1.6.1. Dış Yapı Özelliklerinin Değerlendirilmesi
a. Boyut
Çıtır Çıtır Felsefe Serisi kitapları aynı boyutlarda (13×18 cm) ve dikdörtgen
biçimindedir. Bildiklerimiz ve Bilmediklerimiz adlı kitap da bu biçimsel özelliklerdedir.
b. Kağıt
İncelenen kitapların birçoğunda olduğu gibi Bildiklerimiz ve Bilmediklerimiz de
kalın 1. hamur kağıt kullanılmıştır. Bu kağıt hem kolay yıpranmayacak hem de
resimlerin bütünlüğünün algılanmasını sağlayabilecek niteliktedir.
c. Kapak
Azam, Jasques. 2012: Ön kapakta
49
Ön kapakta, kapının deliğinden bakmaya çalışan küçük kız resimlemesi kitaptaki
yazınsal metinlerde yer alan durum ve düşünceleri tamamlayıcı niteliktedir. Böylece
içeriğe ilişkin sezinletici ipuçları veren kitabın kapağı çocukta merak duygusu
uyandırırken çocuğun ön bilgilerini harekete geçirebilecek niteliktedir.
d. Sayfa Düzeni
Sayfa düzeni, seslendiği yaş düzeyinin özelliklerine uygun olarak resim ve yazı ile
dengelenmiştir. Kitabın seslendiği yaş dönemine uygun olarak üçte ikilik yazı oranına
dikkat edilmiştir.
Azam,Jasques. 2012:8
Yazı karakteri resim-metin uyumu açısından görsel düzenlemeyi bütünleyici
özelliktedir. Sayfa düzeninde farklı yazı karakterleri yeşil ve siyah renkler ile yer
almaktadır. Kapak tasarımda kullanılan renkler sayfa düzenlemesinde de kullanılmıştır.
Sayfa tasarımındaki alt-üst ve kenar boşluklarıyla belli bir oran dikkate alınarak estetik
bir düzenleme sağlanmıştır. Bu estetik düzenleme görsel okuma isteği uyandırabilecek
niteliktedir.
50
e. Resimler
Bildiklerimiz ve Bilmediklerimiz kitabının resimlerinin ilk dikkat çeken özelliği
metni açıklamaya yönelik olmasıdır. Örneğin; sayfa 7’deki “Kendim karar vermek
istiyorum.” diye çığlık atan çocuğun bir balonun onu gökyüzüne çekmesinin
resimlenmesi… Bu gibi resimlemeler ile anlatım somutlaştırılmıştır.
Azam, Jasques. 2012: 17
Kitapta sözcüklerin soyut dünyasını görselleştirerek çocuğa düş kurma ve düşünme
sorumluluğu verilmektedir. Örneğin; sayfa 8’deki yemek listesini ters tutan kişi, sayfa
13’teki yürümeyi yeni öğrenen bebek, sayfa 17’deki bisiklete binen çocuk resimlemesi
vb. Bu resimler, çocuğun görsel okuma yapması için anlamsal bir ardışıklık içinde
sunulmuştur.
4.1.6.2. İç Yapı Özelliklerinin Değerlendirilmesi
a. Konu
Yazarlar, Brigitte Labbé ve Micheal Puech, çocukların yaşamına ve karşılaştıkları
olaylara değinerek “bilginin değerini” kitapta ele almıştır.
51
b. İzlek
Bilginin değerini konu edinen kitapta, bilinmeyeni keşfetme duygusun önemi,
çocuğun yaşam deneyimleri içinde kendiliğinden ortaya çıkan “Güneş neden doğdu,
yıldızlar nerede?” gibi felsefi kaynaklı sorularla sezdirilmiştir.
c. Dil ve Anlatım
Bildiklerimiz ve Bilmediklerimiz adlı yapıtta çocukla felsefeyi bir araya getiren
çocuğun düşünce evrenini geliştiren yalın ve sade bir dil kullanılmıştır. Çıtır Çıtır
Felsefe Serisi’ndeki kitaplarda felsefe kaynaklı söylem ve kavramlar çocuğa görelik
ilkesi dikkate alınarak oluşturulmuştur. Örneğin; zeka, yaşam, özgürlük, bilinen,
bilinmeyen vb. kavramlar... Bu örneklere bakılırsa yapıtta soyut sözcüklere de çokça yer
verildiği belirlenmiştir. Ayrıca bu soyut sözcüklerin anlamı tümcenin bütününden
çıkarılabilecek biçimde verilmiştir. Örneğin; sayfa 27’de “…gerçekten emin olmayınca
kuşku duyuyordum.” tümcesinden “ kuşku duymak ” deyiminin anlamı çıkarılabilir. Bu
bağlamda çocuğun sözvarlığının gelişmesine katkı sağlayabilecek kitap, çocuğa
düşünme sorumluluğu da verebilecek niteliktedir.
Bildiklerimiz ve Bilmediklerimiz’ de farklı tümce örnekleri ile anlatım tekdüzelikten
uzaklaştırılmıştır. Örneğin: “Bilmek özgürlük sağlar: Karşıdan karşıya geçmeyi bilirsek,
yalnız başımıza dışarı çıktığımızda ya da tek başımıza okula giderken kendimizi özgür
hissederiz.” (s.13), “ Nadya şaşırmıyor. ” (s.31) …
d. İleti
Brigitte Labbé ve Michel Puech Bildiklerimiz ve Bilmediklerimiz adlı yapıtta
yaşamda doğru seçimler yapabilmek ve kararlar verebilmek için doğru bilgiye
gereksinim duyulduğunu okura iletilmişlerdir.
4.1.6.3. Çocuk Kitaplarının Dayanması Gereken Temel Eğitim İlkelerine Uygunluğu
Bakımından Değerlendirilmesi
Bildiklerimiz ve Bilmediklerimiz adlı kitabının çocuk ile yaşam arasında güçlü bir
bağ oluşturabilecek nitelikte olduğu düşünülmektedir. Yaşamda doğru seçimler
yapabilmek için bilgiye gereksinim vardır. Doğru bilgilerle değil de başkalarının
52
yönlendirmeleri ile yapılan seçimlerle biçimlenen bir yaşam, insanın kendisini
gerçekleştirme amacına da engel olmaktadır. Bu bağlamda boş inançlar ve yazgıcılık
anlayışının kitapta önemsiz kılındığı belirlenmiştir.
Genel Değerlendirme: Bildiklerimiz ve Bilmediklerimiz adlı kitap dış yapı, iç yapı
özellikleri ve temel eğitim ilkeleri açısından bir bütün olarak okuma kültürü
edindirmeye katkı sağlayabilecek özelliktedir. 9 yaş ve üstündeki bütün okurlara salık
verilebilir.
4.1.7. Zaman Çok ve Zaman Yok
Kitabın Yazarı: Brigitte Labbé-Michel Puech
Resimleyen: Jacques Azam
Fransızca Aslından Çeviren: Azade Aslan
Yayınevi: Günışığı Kitaplığı
Sayfa Sayısı: 38
Seslendiği Yaş Dönemi: 9 yaş ve üstü
4.1.7.1. Dış Yapı Özelliklerinin Değerlendirilmesi
a. Boyut
Zaman Çok ve Zaman Yok, çocuğun kitabı istediği yere taşıyabileceği hacim ve
(13×18 cm) boyuttadır.
b. Kağıt
Kullanılan kağıt, kalın 1. hamur olmasıyla kitabın diğer dış yapı özellikleri ile bir
bütünlük oluşturmaktadır.
53
c. Kapak
Serinin 19. kitabı olan Zaman Yok ve Zaman Var yapıtının dış kapağı kahverengi ve
beyaz kenarlıklar ile çerçevelenmiştir. Kitabın ön kapağında, kitabın yazarına, çizerine
ve yayınevine ilişkin bilgiler yer almaktadır.
Azam, Jasques. 2012: Arka kapak
Arka kapak tasarımda şu metin: “Dünya çocukları bu seriyi okuyor! Yaşamı ve
dünyanın işleyişini anlamaya çalışan çocuklara, temel kavramları, doğru sorular
sorarak düşündüren dizi, gerçek yaşamadan pek çok renkli örneklerle dolu. Çocuklar,
öğretmenler ve anne babalar, her kitapta farklı bir kavram üzerine birlikte düşünecek
ve konuşacaklar.” bulunmaktadır. Bu ön ve arka kapakta yer alan görsel ve dilsel
unsurlar, bir bütün olarak içeriğe ilişkin ipuçları vermektedir.
Azam,Jasques. 2012: Ön kapak.
54
Zaman Çok ve Zaman Yok kitabı iplikle dikilerek ciltlenmiştir. Bu ciltleme dayanıklı
olması bakımından kitabın uzun süre görsel tasarım etkisini korumasına olanak
sağlamaktadır.
d. Sayfa Düzeni
Günışığı Kitaplığı tarafından yayımlanan Zaman Çok ve Zaman Yok adlı kitabın
sayfalarının alt sağ-sol köşelerinde sayfa numaraları yer almaktadır.
Azam, Jasques. 2012: 17
e. Resimler
Zaman Var ve Zaman Yok kitabının resimleri metni açıklayıcı ve yorumlayıcı
niteliktedir. Böylece zamana ilişkin soyut kavramların anlatımı somutlaştırılmıştır.
Örneğin; sayfa 31’deki zaman ve para arasındaki ilişkinin yer aldığı resimler ile zaman
kavramı somutlaştırılmıştır. Bu anlatımla çocuğa metni daha iyi algılayıp
kavrayabilmesi için olanak sağlanmaktadır.
55
Azam, Jasques. 2012:1
Kitabın resimlerinde dikkat çeken diğer önemli nokta ise insana özgü duygu
durumlarının çarpıcı bir biçimde ifade edilmesidir. Örneğin; sayfa 18’deki düşünceli
kadının kocaman gözlerini açmış yüz ifadesi çizimi incelendiğinde insana özgü duygu
durumlarının çarpıcı bir biçimde yansıtıldığı gözlenmektedir.
4.1.7.2. İç Yapı Özelliklerinin Değerlendirilmesi
a. Konu
Zaman Çok ve Zaman Yok adlı yapıtta, “zaman”, “boş zaman” ve
“zamanı değerlendirmek” gibi evrensel nitelik taşıyan bir konunun çocuk gerçekliğine
uygun olarak ele alındığı belirlenmiştir.
b. İzlek
“Zaman” gibi evrensel bir konun tartışıldığı yapıtta, zamanın doğru
değerlendirilmesinin gerekliliği okurla paylaşılmıştır.
56
c. Dil ve Anlatım
Çıtır Çıtır Felsefe Serisi kitaplarında Zaman Çok ve Zaman Yok adlı yapıtta serinin
incelenen yapıtları ile benzer dil ve anlatım özelliklerine sahip olduğu belirlenmiştir.
Genel olarak kitapta sade ve yalın bir anlatımın kullanıldığı görülmektedir.
d. İleti
Zaman Çok ve Zaman Yok adlı yapıtın zaman kavramına ve zamana ilişkin sorunlara
karşı bir duyarlık oluşturabileceği düşünülmektedir. Zaman kavramına ilişkin çocukla
paylaşılmak istenen duygu ve düşünce, yazınsal bir kurgu içinde çocuğa sezdirilmiştir.
Çocuğun düşünmesine, düş kurmasına olanak sağlayabilecek niteliktedir.
4.1.7.3. Çocuk Kitaplarının Dayanması Gereken Temel Eğitim İlkelerine Uygunluğu
Bakımından Değerlendirilmesi
Brigitte Labbé - Michel Puech’ın Çıtır Çıtır Felsefe Serisi’nden olan Zaman Çok ve
Zaman Yok kitabı adı ile okuru sorgulayıcı bir düşünmeye çağırmaktadır. Yapıtta
sorgulayıcı düşüncenin içinde “zaman” gibi soyut bir kavram, felsefe ve bilim
zemininde okurla paylaşılmıştır. Zaman Çok ve Zaman Yok, okurun sorgulamasına ve
düş kurmasına olanak verebilen temel eğitim ilkelerini taşıyan bir yapıttır.
Genel Değerlendirme: Zaman Çok ve Zaman Yok adlı yapıt bir bütün olarak okuma
kültürü edinmeye katkı sağlayabilecek niteliktedir. 9 yaş ve üstü okurlara salık
verilebilir.
4.1.8. Charlie’nin Çikolata Fabrikası
Kitabın Yazarı: Roald Dahl
Aslından Türkçeleştiren: Celal Üstüner
Yayınevi: Can Çocuk
Yayın Yılı: Ocak 2013, 39. Basım
Sayfa Sayısı: 205
Seslendiği Yaş Dönemi: 9 yaş ve üstü
57
4.1.8.1. Dış Yapı Özelliklerinin Değerlendirilmesi
a. Boyut
Charlie’nin Çikolata Fabrikası adlı kitap, 13×18 boyutlarıyla cilt, baskı açısından
bütünlük içindedir.
b. Kağıt
Can Çocuk tarafından yayımlanan Charlie’nin Çikolata Fabrikası’nda kullanılan
kağıt, gözü yormayacak ve çocuğun kitabı uzun süre kullanmasına olanak
sağlayabilecek niteliktedir.
c. Kapak
Blake, Quentin. 2013: Ön kapak.
Ön kapakta, Charlie ve Bay Wonka ile okur tanıştırılmakta, onun merakına ortak
edilmektedir. Kitabın kapak tasarımında, kitabın adı ve yazarın adı kapağın üst
kısmında yer almıştır. Yayınevinin belirtkesine ve çevirmenin adına, kapağın alt
kısmında yer verilmiştir. Arka kapakta ise kitabın içeriğine ilişkin bir metin
bulunmaktadır. Bu yazı okurda merak uyandırabilecek niteliktedir.
58
İç kapak tasarımında çocuğun ilgisini çekebilecek çizimler bulunmaktadır ve
öykünün beş çocuk kahramanına ilişkin şu bilgilere yer verilmiştir:
“Augustus Gloop, Açgözlü bir oğlan; Veruca Salt, annesi ve babasının şımarttığı bir
kız, Violet Beauregarde; sabahtan akşama kadar, cak cak çiklet çiğneyen Mike Teavee;
televizyon izlemekten başka bir şey yapmayan çocuk ve Charlie Bucket,
kahramanımız.”
Kitabın sırtında, kitabın adı ve yazarına ilişkin bilgiler yer almaktadır. Çocuğun
kitaplık oluşturmasına olumlu sağlayabilecek niteliktedir.
c. Sayfa Düzeni
Sadece yazınsal metinlerden oluşan Charlie’nin Çikolata Fabrikası’nda sayfa
düzeni; kapak ve kağıt gibi diğer dış yapı özellikleri ile bir bütünlük içinde çocuğu
görsel ve dilsel okuma yapmaya isteklendirebilecek özelliktedir.
4.1.8.2. İç Yapı Özelliklerinin Değerlendirilmesi
a. Konu
Charlie’nin Çikolata Fabrikası’nında yazar Roald Dahl altın biletleri bulan beş
çocuğun çikolata fabrikasında yaşadıkları maceraları okurla paylaşmıştır. Bu
paylaşımda abartılı tiplemelerle aile ve eğitim kurumlarının eleştirildiği bir kara mizah
anlayışı vardır.
b. İzlek
Kitabın kahramanı Charlie ile çocuğun yaşam gerçekliğini öğrenerek büyümesinin
önemi okura sezdirilmiştir.
c. İleti
Yazarın metnin dokusuna sindirdiği “Aileler, çocuklarına elde etmek istedikleri için
mücadele etmenin gerekliliğini öğretmelidir.” iletisi ile yapıt, okurda insana ve
yaşama yönelik bir duyarlık oluşturulabilecek niteliktedir.
59
d. Kahramanlar
Baş Kişiler:
Charlie Bucket: Sorunlar karşında mücadele eden umut dolu bir çocuktur.
Willy Wonka: Çikolata fabrikasının sahibi, zekice buluşlar yapan yaratıcı bir
kahramandır.
Charlie Bucket ve Willy Wonka’nın kurgudaki olayları yönlendiren kişiler olması
nedeniyle okura bütün yönleri ile tanıtılmıştırlar. Böylece bu kahramanların “açık
(geliştirilmiş)” kişiler olduğu görülmektedir. Kahramanların olay örgüsünde yaşadığı
deneyimler boyunca kişilik özelliklerinde değişimler ortaya çıkmıştır. Bu bağlamda
Charlie ve Willy Wonka devingen kişiliklerdir.
Büyükbaba Joe: Charlie'nin büyükbabası. Torunu Charlie’yi çok seven sevgi dolu,
fedakâr bir dededir. Kapalı ve durağan bir kişiliktir.
Yan Kişiler:
Büyükanne Josephine: Charlie'nin büyükannesidir.
Bayan Bucket: Charlie'nin annesidir. Yoksulluk içindeki ailesini ayakta tutmak
için çalışan bir kadındır.
Bay Bucket: Charlie'nin babasıdır. İşsizlik ve parasızlık sıkıntısı, bütün yaşam
sevincini yüreğinden almaktadır.
Büyükbaba George ve Büyükanne Georgina: Charlie'nin büyükbabası ve
büyükannesidir.
Konun olay örgüsünde yer alan yan kahramanlar, tek yönlü tanıtılıp olay örgüsü
boyunca bir değişim geçirmemektedirler; bu özellikleriyle yan kahramanlar kapalı ve
durağan kişilikler olarak nitelendirilebilir.
60
e. Dil ve Anlatım
Kitapta Türkçenin anlatım gücü ve olanaklarını yansıtan ikilemelere yer verilmiştir.
Kitapta olay kurgusunda kullanılan bazı ikilemeler şöyle örneklendirilebilir; “topu topu
(s.14), tir tir (s.15), dizi dizi (s.16), hapur hupur (s.17), derin derin (s.18), güzel güzel
(s.22), yapış yapış (s.26), tıkır tıkır (s.31), pırıl pırıl (s.36), bıngıl bıngıl (s.37), yavaş
yavaş (s.46), tembel tembel (s.104), sık sık (s.119)…” Yineleyen sözcüklerle
oluşturulan bu ikilemeler, anlatıma zenginlik katmıştır.
Kitabın dilinde “tısladı, zırıldadı, mızmızlandı, vızıldadı, haykırdı, bağırdı, söyledi,
cırladı, sordu, sızlandı, hırıldadı, hıçkırdı, zırladı, inledi, kıkırdadı, uğuldadı, kükredi,
yankılandı, mırıldadı” gibi ifadelere yer verilerek okurun ilgisi canlı tutulmaya devam
edilmiştir.
Kitapta, “domuz, salak, aptal” gibi kaba sözcük niteliğindeki sözcüklere yer
verilmiştir. Dilin çevrim alanındaki bu sözcükler ile okura ayna tutulmak istenmiş ve
bu dil olumlanmamıştır.
Charlie’nin Çikolata Fabrikası adlı kitapta yazım ve noktalama kurallarının hatasız
kullanımı çocuğun anadili duyarlığı kazanımını destekleyebilecek yetkinliktedir.
4.1.8.3. Çocuk Kitaplarının Dayanması Gereken Temel Eğitim İlkelerine Uygunluğu
Bakımından Değerlendirilmesi
Charlie’nin Çikolata Fabrikası’nındaki olaylar, gerçek ve düşsel uzamlardan
oluşmaktadır. Kurgudaki olay örgüsünde yer alan “ ev, sokak ” gibi mekânlar gerçek
çevreyi oluştururken Charlie’nin olağanüstülüklerle dolu fabrikası düşsel uzamları
oluşturmaktadır. Fantastik kurgunun rastlantısallığına yer veren kitapta mantık
yanlışlığına düşülmemiştir. Ayrıca bu rastlantısallık öğesi, yazgıcılığı ya da boş
inançları desteklemekten uzaktır. Charlie, altın bileti bir rastlantı ile bulmuş olsa da altın
bilet ile kazandığı ödüle kendi çabası ile ulaşmıştır. Bu da çocuğun sağlıklı bir değerler
sistemi oluşturmasına olanak sağlamaktadır.
Genel Değerlendirme: Charlie’nin Çikolata Fabrikası adlı yapıt bir bütün olarak
okuma kültürü edinmeye katkı sağlayabilecek niteliktedir. 9 yaş ve üstü okurlara salık
verilebilir.
61
4.1.9. Çılgın Dedemin Zaman Makinesi-Türkçe Olimpiyatları’nın Geleceği
Kitabın Yazarı: Sara Gürbüz Özeren
Yayınevi: Damla Yayınevi
Yayın Yılı: Eylül, 2013
Sayfa Sayısı: 64
Seslendiği Yaş Dönemi: 8 yaş ve üstü
4.1.9.1. Dış Yapı Özelliklerinin Değerlendirilmesi
a. Boyut
“13,5x19,5” cm boyutlarıyla kitap, 8 yaş ve üstü çocukların kitaplık oluşturma
anlayışına katkı sağlayabilecek özelliktedir.
b. Kağıt
Çılgın Dedemin Zaman Makinesi-Türkçe Olimpiyatları’nın Geleceği’nde kullanılan
kağıt kolay yırtılabilen 2. hamur kağıttır. Bu nitelikte bir kağıt kullanımı diğer dış yapı
unsurlarıyla bütünlüğü bozmaktadır.
c. Kapak
Işık, Sennur. 2013: Ön Kapak
62
Ön kapakta, öykünün baş kahramanları Profesör Arif Yurttançıkmaz, Arif
Yurttançıkmaz’ın yardımcısı ve torununun zekice gülümsemeleri resmedilmiştir.
Çılgın Dedemin Zaman Makinesi on kitaptan oluşan bir seridir. Çılgın Dedemin
Zaman Makinesi-Türkçe Olimpiyatları’nın Geleceği serinin altıncı kitabıdır ve kitabının
kapağının tasarımı için pembe renk tercih edilmiştir. Kitabın yazarı ve çizerine ilişkin
bilgilere ön kapakta yer verilmiştir. Arka kapakta ise serinin bütün kitapları
belirtilmiştir.
d. Sayfa Düzeni
Çılgın Dedemin Zaman Makinesi-Türkçe Olimpiyatları’nın Geleceği kitabında düşük
kalite kağıt üzerinde arka arkaya gelen sayfalardaki dilsel ve görsel öğeler sayfanın her
iki yönünde de görülebilmektedir. Bu nedenle sayfa düzenlemesi çocuğun görsel
algısını yorabilecek niteliktedir.
e. Resimler
Çılgın Dedemin Zaman Makinesi-Türkçe Olimpiyatları’nın Geleceği kitabında
kullanılan düşük nitelikli kağıt ve boya, resimlerin özgün biçimde yansıtılmasına engel
olabilecek niteliktedir. Bu nedenle incelenen kitap Parson’un estetik gelişim evrelerine
göre akıl-gerçekçi evrede olan 8 yaş dönemindeki çocuğa düşünme ve düş kurma
sorumluluğunu veremeyeceği düşülmektedir.
4.1.9.2. İç Yapı Özelliklerinin Değerlendirilmesi
a. Konu
Çılgın Dedemin Zaman Makinesi-Türkçe Olimpiyatları’nın Geleceği’nde, Proföser
Arif Yurtançıkmaz’ın zaman makinesini icat etmesi anlatılmıştır. Bir zaman
makinesinin icat edilmesini konu edinen yapıtta, çocuğun dünyayı algılamada
kullandığı düş gücünü ve yaratıcılığını geliştirmesine olanak sunulmaktadır.
b. İzlek
Çılgın Dedemin Zaman Makinesi- Türkçe Olimpiyatları’nın Geleceği adlı kitapta bir
kuşağın devamlılığını bilime yapılan katkıların sağlayabileceği sezdirilmiştir.
63
c. Kahramanlar
Baş Kişiler:
Profesör Arif Yurttançıkmaz: Yaratıcı, çalışkan bilim insanıdır. Bütün
olanaksızlıklara rağmen çoğu kişinin aklından bile geçiremeyeceği şeyleri yapmayı
başarmıştır. Türkçenin bilim dili olması düşünü gerçekleştirmiştir. Açık ve devingen bir
kişiliktir.
Profersör Arif Yurttançıkmaz’ın torunu: Meraklı ve araştırmacı bir çocuktur.
Dedesinin fikirlerini yaşama geçirmesinde en büyük yardımcısıdır. Gözlem becerisi
gelişmiş ve zekice sorular soran açık ve devingen bir kişiliktir.
Orhan Abi: Profesör Arif Yurttançıkmaz’ın yardımcısıdır. Profesörün
araştırmalarında, araştırmaların yayımlanmasında ve araştırmalarının insanlarla
paylaşılmasında en büyük yardımcısıdır. Kapalı ve durağan bir kişiliktir.
Çılgın Dedemin Zaman Makinesi’nde çocuk kahraman olay örgüsünün anlatıcısıdır.
Baş kahraman Profesör Yurttançıkmaz ise çocuğun arkadaşlık kurabileceği bir
kahraman olmaktansa sürekli öğütler veren bir yetişkindir. Bu nedenle yapıttaki
kahramanların çocuğun yeni yaşantılar kazanmasına olanak sağlayabileceği
düşülmemektedir.
d. Dil ve Anlatım
Çılgın Dedemin Zaman Makinesi- Türkçe Olimpiyatları adlı çocuk kitabı 8 yaş ve
üstü dönemdeki çocuklar için salık verilebilir.
Kitabın olay kurgusunda Türkçenin sözvarlığından yararlanılmıştır. Bu bağlamda
kitabın diline bakılır ise;
Kitabın olay kurgusunda kullanılan deyimlerden bazıları şunlardır; “ dalga geçmek
(s.18), para etmek (s.18), kafa karıştırmak (s.20), başın derde girmesi (s.20), deliye
dönmek (s.21), ses vermek (s.21), başına gelmek (s.21), söz geçirmek (s.22), akıl
edememiş (s.22), göz çarpmak (s.25), göz takılması (s.17), iki dirhem bir çekirdek
(s.36), kulak bükmek (s.41), neşter vurmak (s.44), aklın alması (s.47)…” Bu
deyimlerin kullanılmasıyla anlatıma zenginlik katıldığı söylenebilir.
64
Kitabın olay kurgusunda kullanılan ikilemeler bazıları şunlardır: “tövbe tövbe (s.18),
sık sık (s.19), süklüm püklüm (s.19), ara sıra (s.20), gide gide (s.21), ovuştura ovuştura
(s.21), saf saf (s.24), sıkı sıkı (s.25), ağır ağır (s.25), yavaş yavaş (s.28), şırıl şırıl
(s.31), sık sık (s.41), dalgın dalgın (s.46), yavaş yavaş (s.49), iri iri (s.52 ), abuk sabuk
(s.64), arada sırada (s.64)…” Böylece okurun zihninde kitabın kurgusundaki olayların
güçlü bir anlatım ile oluşmasına olanak sağlanmıştır.
Kitabın olay kurgusunda kullanılan benzetmelerden bazıları şunladır; “pabuç kadar
dil (s.20), delirecek gibi oluyorum (s.20), şahin gibi keskin bakışlarla (s.25), kalbim
yerinden çıkacakmış gibi oluyordu (s.38), bana uzaydan gelmiş gibi bakıyorlardı (s.41),
katkıda bulunmuş gibi memnun oluruz (s.45), herkes gibi savaşmaya gitmişti (s.47),
krallar gibi karşılandık (54)…” Kullanılan bu benzetmeler ile anlatıma devingenlik
katılmıştır.
Kitabın olay kurgusunda kullanılan “ nutuk (s.28), kopuz (s.29), mutasavvıf (s.31),
fahri (s.42), teşrif etmek (s.48) gibi…” gibi kavramların ise seslenilen 8 yaş ve üstü
düzeydeki çocukların anlamlandırabileceği nitelikte olmadığı belirlenmiştir.
Kitapta olay kurgusunda bolca dipnotlar kullanılmıştır. Bilimsel yayınlarda sıklıkla
kullanılan dipnotun, bir çocuk kitabında karşılaşılan bir durum değildir.
e. İleti
Kitapta çocukla paylaşılmak istenen ana düşünce: “ Bilime katkıda bulunan
ülkelerin dilinin bütün dünya tarafından öğrenilebileceğidir.” Bilim üretmenin, düşlerin
sınırsızlığı ve yaratıcılık ile olabileceği okura sezdirilmiştir.
4.1.9.3. Çocuk Kitaplarının Dayanması Gereken Temel Eğitim İlkelerine Uygunluğu
Bakımından Değerlendirilmesi
Temel eğitim ilkeleri bağlamında bir çocuk kitabında bilim ve dil arasındaki ilişkinin
okurla paylaşılması önemlidir. Yazar Sara Gürbüz Özeren Çılgın Dedemin Zaman
Makinesi’nde Türkçenin bilim dili olması için Türk halkının bilimsel alanda çalışmalar
üretmesi gerektiğini belirtmiştir.
65
Genel Değerlendirme: Sara Gürbüz Özeren’in Çılgın Dedemin Zaman Makinesi–
Türkçe Olimpiyatları’nın Geleceği kitabının resimlerinin yeniden düzenlenmesinin ve
kullanılan kağıt kalitesinin iyileştirilmesinin gerektiği belirlenmiştir. İç yapı
özelliklerinde konu ve izlek arasındaki kopukluk bağlamında da düzenlemeye
gereksinim vardır. Bu nedenle kitabın bir bütün olarak çocuklara salık verilebilecek
nitelikte olmadığı düşünülmektedir.
4.1.10. Ekmek Parası
Kitabın Yazarı: Muzaffer İzgü
Yayınevi: Bilgi Çocuk
Yayın Yılı: Kasım 2013, 24. Baskı
Sayfa Sayısı: 125
Seslendiği Yaş Dönemi: 8 yaş ve üstü
4.1.10.1. Dış Yapı Özelliklerinin Değerlendirilmesi
a. Boyut
13,5 x 20,5 boyutları ile kitap 8 yaş ve üstü çocukların taşıyabileceği ağırlıktadır.
b. Kağıt
Kitapta, beyaz renkte 2. hamur kağıt kullanılmıştır. Bu kağıdın çocuğun kullanımı
için dayanıklı olmadığı belirlenmiştir.
66
c. Kapak
Delioğlu, Mustafa. 2013: Ön kapak
Ön kapakta, öykünün başkahramanı Kemal, paramparça giysiler içinde
resmedilmiştir. Kırmızı büyük harflerle kitabın adı, Ekmek Parası, yazılmıştır. Kitabın
yazarı ve yayınevinin simgesine ön kapakta yer verilmiştir. 24. basım, 7 yaş ve üstü
okurlara salık verilebileceğine ilişkin bilgiler belirtilmiştir.
Delioğlu, Mustafa. 2013: Arka kapak
67
Arka kapakta, ön kapakta kullanılan sulu boya resim tekrar kullanılmıştır. Kitabın
içeriğine yönelik tanıtım yazısı bulunmaktadır. Genel olarak kitabın kapak tasarımı bir
bütünlük içindedir.
d. Sayfa Düzeni
Kitapta tek sütun olarak düzenlenen sayfa düzeninde kolay okunur büyüklükteki
harfler, alt-üst ve kenar boşluklarıyla oluşturulan tasarım bir bütünlük içindedir.
e. Resimler
Muzaffer İzgü’nün Ekmek Parası adlı çocuk kitabında siyah-beyaz çizimler ve
resimler yer almaktadır. Kitapta insana özgü duygu durumları çarpıcı bir biçimde ele
alınmıştır. Resimler, çocuğa düş kurma ve düşünme sorumluluğu verebilecek nitelikler
taşımaktadır. Metinde kullanılan bazı soyut durumlar resimde somutlaştırılmıştır.
Örneğin; “sayfa 30’da başı eğik çocuk, sayfa 57’de çuvalın ağırlığında kaybolan çocuk
imgeleri…” metinde geçen durumları ve olayları belirgin bir biçime getirerek çocuğun
düşünmesine olanak sağlayabilir.
Delioğlu, Mustafa. 2013: 30 Delioğlu, Mustafa. 2013: 57
68
4.1.10.2. İç Yapı Özelliklerinin Değerlendirilmesi
a. Konu
Muzaffer İzgü, Ekmek Parası adlı yapıtında, kendi çocukluğunda yaşadığı sıkıntıları
ele almıştır. Yazar, kitabın kahramanı Kemal gibi yoksulluk içinde çalışarak okumuştur.
Kendi anne ve babasının Ahmet ve Hava adlarını, öykünün kahramanı Kemal’in anne
ve babasına vermiştir. Okur, yoksulluk içindeki ailesine çalışarak yardım etmeye çalışan
hem de okumaya çalışan bir çocuğun yaşam mücadelesi ile karşılaşmaktadır. Konu
işlenirken hızla gelişen bir olay örgüsü vardır. Yazarın kendi yaşamını ele alması
bağlamında yapıt, otobiyografi türündedir.
b. İzlek
Kitapta, ekmek parası kazanabilmek için birçok sıkıntıya katlanan Kemal’in
mücadelesinin önemi sezdirilmektedir. Kurguda bırakılmak istenen bu etki, Türkiye gibi
sosyal sınıfların arasında büyük farklılıkların olduğu bir ülkede çocuğun yaşam
gerçekliğine uygun olduğu düşünülmektedir.
c. Kahramanlar
Baş Kişi:
Kemal: Öykünün başkahramanıdır. Hem sokaklarda para kazanmaya çalışır hem de
okula gider. Güçlü bir karakterdir. Kemal kahramanı ile dünyanın gerçekliği sanatsal
bir kurgu içinde verilip çocuğa yeni deneyimler edinmesi için olanak sağlanmaktadır.
Açık ve devingen bir kişiliktir.
Yan Kişiler:
Ahmet: Kemal’in babasıdır. İşsizdir. Kapalı ve durağan bir kişiliktir.
Hava: Kemal’in annesidir. Yoksulluk içindeki ailesine hem maddi hem de manevi
yönden destek olan güçlü bir kadın kişiliğidir. Kapalı ve durağan bir kişiliktir.
Ali: Kemal’in abisidir. İki kardeş aileleri için birlikte çalışmaktadır. Kapalı ve
durağan bir kişiliktir.
69
Seyit: Kemal’in en iyi arkadaşıdır. Bir bakkalda çıraklık yapar. Kapalı ve durağan bir
kişiliktir.
Çocuğun özdeşim kuracağı yan kahramanların her biri okurda güzele ilişkin bir
duyarlık oluşturabilecek kişiliklerdir. Ekonomik zorluklar içinde betimlenen
kahramanlar ile özdeşim kuran çocuk okurda yaşam gerçekliğine ilişkin yeni
öğrenmeler gerçekleşebilecektir.
d. Dil ve Anlatım
Türkçenin anlatım gücü ve olanakları çocuğun doğasına uygun kurgularla
sezdirilmiştir. Ekmek Parası adlı edebiyat yapıtında, yazım ve noktalama kurallarına
özenle uyulmuştur.
Kitapta Türkçenin anlatım gücü ve olanaklarını yansıtan ikilemelere ve deyimlere
bolca yer verilmiştir.
Kitapta olay kurgusunda kullanılan ikilemelerden bazıları şunlardır: “ durur durmaz
(s.7), bakıp bakıp (s.8), kana kana (s.8), kova kova (s.9), hemen hemen (s.9), bir bir
(s.10), duya duya (s.10), teker teker (s.10), eder edemez (s.11), kendi kendine (s.11),
patlak patlak (s.14), sıka sıka (s.14), sulu sulu (s.17), kıvrım kıvrım (s.17), eski püskü
(s.20), çöl çöl (s.23), fıkır fıkır (s.25), kova kova (s.25), sıra sıra (s.29), yalvaran
yalvaran (s.27), hele hele (s.28), hüngür hüngür (s.33), nazlı nazlı (s.36), gel gel (s.37),
hayır hayır (s.38), cicili biçili (s.46), çığlık çığlığa (s.47), çatır çatır (s.48), sarı sarı
(s.48), çıtır çıtır (s.52), koşa koşa (s.55), döndüm döndüm (s.55), küt küt (s.59)...” Bu
kullanılan ikilemeler ile anlatıma devingenlik katılmıştır.
Kitapta olay kurgusunda kullanılan anlatıma devingenlik ve zenginlik katan
deyimlerden bazıları şunlardır: “Kaş göz etmek (s.19), işe girişmek (s.20), ciğeri
yanmak (s.22), dört gözle beklemek (s.27), pazarlık etmek (s.48), yolunu tutmak (s.83),
kafana takma (s.118)…”
Muzaffer İzgü’nün Ekmek Parası adlı kitabı dil ve anlatım yönünden genel olarak
sade, akıcı ve anlaşılırdır. Çocuğun anlam evrenine uygundur.
70
e. İleti
Kitabın iletisi çocuk yaşta karşılaşılan zorlukların insanı güçlendirebileceğidir.
Çocuk yaşta çalışmak zorunda kalan Kemal’in gururlu duruşu insana ve yaşama ilişkin
bir duyarlık oluşturabilecek niteliktedir.
4.1.10.3. Çocuk Kitaplarının Dayanması Gereken Temel Eğitim İlkelerine Uygunluğu
Bakımından Değerlendirilmesi
Ekmek Parası adlı kitapta yaşamın bütün zorluklarının farkında olan Kemal ile
sunulan yaşantılardan çıkarsamalar yapma sorumluluğu çocuğa verilmiştir. Para
kazanmak, ailesinin geçimine katkıda bulunmak için çalışan Kemal ile sunulan
yaşantılar çocukların anlamlandırabileceği niteliktedir.
Aile geçimi için hem anne hem de babanın çalışması ile cinsel rollere ilişkin
geleneksel yaklaşımlar olumlanmamıştır. Böylece kitabın çocuğun sağlıklı bir değerler
sistemi oluşturmasını destekleyebileceği düşünülmektedir.
Genel Değerlendirme: Yapılan inceleme sonucunda Muzaffer İzgü’nün Ekmek Parası
adlı kitabının dış yapı özellikleri açısından düzenlenmesinin gerektiği belirlenmiştir. Bu
düzenlemede daha dayanaklı bir kağıdın kullanılması ile sırt bölümüne kitabın yazarının
ve kitabın adının belirtilmesinin uygun olabileceği düşünülmektedir. 8 yaş ve üstü
okurlara salık verilebilir.
4.1.11. Kamp Arkadaşları
Kitabın Yazarı: İpek Ongun
Yayınevi: Artemis Yayınları
Yayın Yılı: 39.Basım, Nisan 2014
Sayfa Sayısı: 212
Seslendiği Yaş Dönemi: 9 yaş ve üstü
71
4.1.11.1. Dış Yapı Özelliklerinin Değerlendirilmesi
a. Boyut
Kamp Arkadaşları, 14x20 cm boyutlarındadır. 9 yaş ve üstü çocukların kitaplık
oluşturma anlayışına katkı sağlayacak niteliktedir.
b. Kağıt
Kitapta A5 boyutlarında mat ve ikinci hamur kağıt kullanılmıştır.
c. Kapak
Sayın, Betül. 2014:Ön kapak
İpek Ongun’un Kamp Arkadaşları adlı kitabın ön kapağında, öykünün kahramanları
bir kayıkta resmedilmiştir. Ön kapakta kitabın yazarı ve adına ilişkin bilgiler pembe bir
balon içinde verilmiştir. Kitabın sağ üst köşesinde kitabın yayınevi ve yayınevi
belirtkesi vardır. Kitabın sırtında kitabın yazarı, adı ve yayınevine ilişkin bilgiler yer
almıştır.
72
Sayın, Betül. 2014: Arka kapak
Arka kapakta, kitabın içeriğine yönelik tanıtım yazısı bulunmaktadır. Bu tanıtım
yazısının üstünde üç pasta resmi yer almıştır. Genel olarak bu kapak tasarımının estetik
bir bütünlük içinde olmadığı ve içeriğe ilişkin sezinletici bir ipucu vermediği
belirlenmiştir.
d. Sayfa Düzeni
Kamp Arkadaşları kitabının sayfa düzenindeki harf, sözcük, satır arası, alt-üst ve
kenar boşlukları ile oluşturulan görsel bütünlük çocuğa kitabı kolaylıkla okuması için
olanak sağlayabilecek niteliktedir.
4.1.11.2. İç Yapı Özelliklerinin Değerlendirilmesi
a. Konu
İpek Ongun’un Kamp Arkadaşları yapıtında, Nilgün’ün ve mektup arkadaşı
Şerife’nin yaz tatili maceraları ele alınmıştır.
Çatışmalar:
Kişi-Kişi Çatışması: Nilgün, Nilgün’ün kardeşi Defne, Şerife ve diğer arkadaşları
arasında yaşanan gerilimler kişi-kişi çatışmasıdır. Bu çatışmalar iki bireyin arasında
73
olabilecek doğal gerilimlerden doğmaktadır. Çatışmalarda aşırı duygusallık ve üzücü
olaylar yoktur.
Kamp Arkadaşları okurun hayal kurmasına, gülmesine, heyecanlanmasına, düş
kurmasına, düşünmesine olanak sağlayabilecek niteliktedir. Kitapta konu
yapılandırmasını zayıflatan öğeler olan “abartılmış merak”, “rastlantısallık” ve
“duygusallık” öğeleri yer almamaktadır.
b. İzlek
İpek Ongun’un Kamp Arkadaşları adlı yapıtında arkadaşlığın önemi ele alınması
bağlamında okurda bırakılmak istenen etki kaynağını insana, yaşama ve doğaya ilişkin
bir sevgiden almıştır.
c. Kahramanlar
Baş Kişiler:
Nilgün: Konuşkan, hareketli bir kız çocuğudur. Arkadaş canlısı ve çok
yardımseverdir. Açık ve devingen bir kişiliktir.
Şerife: Nilgün’ün düzenli ve çalışkan arkadaşıdır. Açık ve devingen bir kişiliktir.
Kitabın kurgusunda Nilgün ve Şerife’nin başından geçen olayların ise seslenilen kız
çocukların yaşam gerçekliğine uygun olduğu belirlenmiştir.
Yan Kişiler:
Defne: Nilgün’ün kız kardeşidir. Hareketli, muzip ve zeki bir kız çocuğudur.
Nilgün’ün büyükannesi ve büyükbabası: Torunlarını çok seven iki yaşlı insandır.
Torunları Nilgün ve Defne ile vakit geçirmekten çok hoşlanırlar.
Kitabın olay örgüsündeki yan kişilerin davranış ve eylemleriyle geliştirilmiş kapalı
ve durağan kahramanlar olduğu belirlenmiştir.
74
d. Dil ve Anlatım
Kamp Arkadaşları kitabında Türkçenin söz varlığı olan ikilemelere ve deyimlere
bolca yer verilmiştir.
Kitapta olay kurgusunda kullanılan ikilemeler şunlardır: “kendi kendine (s.11),
hastalık mastalık (s.11), hızlı hızlı (s.13), sinirli sinirli (s.16), bildi bileli (s.18), çok çok
(s.18), süklüm püklüm (s.19), uzun uzun (s.29), hareretli hareretli (s.30), ağır ağır
(s.31), soluk soluğa (s.32), el ele (s.33), tembel tembel (s.38), ışıl ışıl (s.39), sora sora
(s.39), harıl harıl (s.44), yavaş yavaş (s.45), kendi kendine (s.47), açıktan açığa (s.49),
avaz avaz (s.50), boşu boşuna (s.50), yavaş yavaş (s.52), minik minik (s.54), çıka çıka
(s.55), üst üste (s.56), yavaş yavaş (s.57), büyüksü büyüksü (s.59), yok yok (s.59), derin
derin (s.81), adım adım (s.86), teker teker (s.90), kendi kendine (s.96), neşeli neşeli
(s.96), gıcır gıcır (s.99), yavaş yavaş (s.122), pırıl pırıl (s.132), uslu uslu (s.134), pırıl
pırıl (s.158), el ele (s.160), iri iri (s.168), fısır fısır (s.171), güm güm (s.199), kesik kesik
(s.201)…” Bu kullanılan ikilemeler ile anlatıma devingenlik katılmıştır.
Ayrıca kitabın dil ve anlatımında bolca deyim kullanıldığı belirlenmiştir.
Kullanılan deyimlerden bazıları şunlardır: “yüreğim ağzıma geldi (s.15), aklıma takıldı
(s.28), kahka patlatmak (s.71), aklı almıyor (s.112), kendine gelmek (s.116), sağlama
bağlamak (s.145), yolunu tutmak (s.150), içini çekmek (s.151), paçaları sıvamayalım
(s.153), bir ağızdan konuşmak (s.179), içini çekti (s.194), layık gördük (s.209)…” Bu
kullanılan deyimlerdeki imgesel aktarımlar, anlatıma zenginlik katmıştır.
Kamp Arkadaşları’nda genel olarak yazım ve noktalama hatası gözlenmemiştir. Dil
ve anlatım yönünden 9 yaş ve üstü düzeydeki çocuklara salık verilebilir.
e. İleti
Bir mektup ile başlayan arkadaşlığın nasıl sıkı bir dostluğa dönüştüğü yazınsal
kurgu içinde okura iletilmiştir.
4.1.11.3. Çocuk Kitaplarının Dayanması Gereken Temel Eğitim İlkelerine Uygunluğu
Bakımından Değerlendirilmesi
Kamp Arkadaşları adlı kitabın çocuğun sağlıklı bir değerler sistemi oluşturmasını
destekleyebileceği düşünülmektedir. Kitapta toplumdaki cinsel kimliklere yönelik
75
geleneksel yargılara yer verilmemiştir. Kitap, çocukların kendi cinsel kimlikleri içinde
kişiliklerini geliştirmelerine engel olabilecek kurgusal özellikler, iletiler taşımamaktadır.
Kitapta kurgulanan olay dizisinde, denetimci ve baskıcı anlayışları onaylayan bir
yaklaşım gözlemlenmemiştir. Kitapta yazgıcılığı, boş inançları onaylayan, onları önemli
kılmaya çalışan bir yaklaşım yoktur. Kitapta çocuğun girişimciliğini, deneme ve
araştırma isteğini körelten anlayışlara yer verilmemiştir.
Genel Değerlendirme: Yapılan inceleme sonucunda İpek Ongun’un Kamp Arkadaşları
adlı kitabının kapak özellikleri açısından düzenlenmesinin gerektiği belirlenmiştir. Bu
düzenlemelerle kitap 9 yaş ve üstü çocuklara salık verilebilir.
4.1.12. Kırmızı Fil’i Gördünüz mü?
Kitabın Yazarı: Ferit Avcı
Resimleyen: Ferit Avcı
Yayınevi: Kök Yayıncılık
Seslendiği Yaş Dönemi: 2-3 yaş
4.1.12.1. Dış Yapı Özelliklerinin Değerlendirilmesi
a. Boyut
Kırmızı Fil’i Gördünüz mü? kitabı çocukların kitapla yakınlık kurabileceği istediği
her yerde taşıyabileceği 13x20 cm boyutlardadır. Ayrıca kitap okulöncesi dönemi
çocukların, istediği her yere taşıyabileceği hacim ve ağırlıktadır.
b. Kağıt
Kırmızı Fil’i Gördünüz mü? adlı kitapta resimlerin niteliğini özgün biçimlerde
yansıtabilecek birinci hamur kağıt kullanılmıştır.
76
c. Kapak
Avcı, Ferit. 2010: Ön kapak
Kitabın yazar ve çizeri Ferit Avcı, düz ve parlak renkler ile sade bir kapak tasarımı
oluşturmuştur. Kırmızı Fil Gördünüz mü? kitabının ön kapak tasarımdaki resimler
incelendiğinde, kırmızı filin ve küçük çocuğun resimde düz ve parlak renklerle
oluşturulmuş sade anlatımı gözlenmektedir.
d. Sayfa Düzeni
Kırmızı Fil’i Gördünüz mü? kitabında sayfalardaki renk, çizgi ve yazı ile görsel
düzlemde bir bütünlük sağlanmıştır. Her sayfada, renk ve çizgilerle oluşturulan
düzenleme çocuğun görsel algısını uyandırabilecek özelliktedir. Okulöncesi döneminde
öğrencilere uygun renk düzenlemelerine dikkat edildiği belirlenmiştir. Yalın çizgilerle
oluşturulan top, araba, elbise dolabı, balina, fare, kedi, zürafa, karga vb. varlıkların
resimlemeleri çocuğun görsel algısını uyarabilecek niteliktedir.
Okulöncesi dönemindeki fiziksel ve bilişsel gelişim özelliğine uygun olarak sayfa
düzenlemesinde resim yazı oranına dikkat edilmiştir. Sayfa düzenlemesinde resimler en
az üçte ikilik bir orana sahiptir. Ayrıca satır aralarındaki boşluklar çocuğun bilişsel
gelişim dönemine göre satırları rahatlıkla takip edebileceği aralıktadır. Bu dikkat edilen
düzenlemeler ile Kırmızı Fil’i Gördünüz mü? adlı kitabın çocuğun görsel okuma
isteğini uyandırabilecek nitelikte olduğu belirlenmiştir.
77
e. Resimler
Kırmızı Fil’i Gördünüz mü? kitabı kırmızı filin, sarı zürafanın, mor kedinin, pembe
farenin, mavi balinanın, yeşil karganın, top, bilye gibi oyuncakların resimleri ile
çocukların belleklerinde nesne ve varlıkların görsel imgelerini oluşturarak çocuğun
kavramsal gelişimini destekleyebilecek niteliktedir.
Kırmızı Fil’i Gördünüz mü? adlı kitabın sayfa düzeninde kırmızı renkli fil, yeşil
karga, sarı zürafa, mor kedi, pembe fare, mavi balina gibi hayvanlar aynı tablo içinde
resmedilmiştir. Bu gibi resimlemeler ile kitap, çocuğa düş kurma ve düşünme
sorumluluğu verebilecek niteliktedir.
Kitaptaki resimler, çocuğun görsel okuma yapması için anlamsal bir ardışıklık
taşımaktadır. Örneğin; kitabın kimlik bilgilerinin verildiği sayfada filin ayak izleri
yukarı doğru resmedilirken öykünün bitiminde ayak izleri aşağı doğru resmedilmiştir…
Ayrıca yapıtın hem yazar hem de çizerinin Ferit Avcı olması yazılı metin ile görsel
metin arasında sıkı bir bağ kurulmasına olanak sağlamıştır.
4.1.12.2. İç Yapı Özelliklerinin Değerlendirilmesi
a. Konu
Kırmızı Fil’i Gördünüz mü? adlı kitapta bir çocuğun sabah uyandığında odasındaki
tabloda kırmızı filin olmadığını görünce tedirgin olup onu aramaya koyulması konu
edinmiştir.
b. İzlek
Kırmızı Fil’i Gördünüz mü? adlı yapıtında arkadaşlığın önemi kaynağını insana,
doğaya ve yaşama ilişkin bir sevgiden almıştır.
c. Kahramanlar
Kırmızı Fil’i Gördünüz mü? adlı yapıtta kahramanlar söz, eylem ve davranışlarıyla
geliştirilmiş küçük çocuk, kırmızı fil, mor kedi, pembe fare gibi varlıklardır.
Küçük çocuğun odasına ve odasındaki nesnelere karşı tutumu, kaybolan kırmızı fili
bulmaya çalışması, mor kedi ve pembe farenin arkadaşlıkları vb. durumlar ile çocuğun
78
özdeşim kurabileceği kahramanlar, güzele ilişkin bir duyarlık uyandırabilecek
niteliktedir.
d. Dil ve Anlatım
Kırmızı Fil’i Gördünüz mü? kısa öyküsünün anlatımı gereksiz sözcük ve
bağlaçlardan arındırılmış olan kısa tümcelerden oluşturulmuştur. Örneğin; “Sabah
olunca uyandım.”, “Dışarıda yağmur yağıyordu.”.
Kırmızı Fil’i Gördünüz mü? kitabında aşağıdaki gibi merak uyandırıcı dilsel
düzenleme örnekleri ise çocuğun düşünmesine ve düş kurmasına olanak sağlayabilecek
niteliktedir. Örneğin;
“Resmi düzeltmek için yanına gittim. Birde ne göreyim, Kırmızı Fil yerinde yoktu. Bir gece
önce resmin içinde duran Kırmızı Fil ortadan kaybolmuştu. Önce yatağın altına baktım. Orada
yoktu.” (s.5)
Genel olarak Kırmızı Fil’i Gördünüz mü? adlı kitabı çocukta okuma isteği
uyandırabilecek özellikler taşımaktadır.
e. İleti
Kırmızı Fil’i Gördünüz mü? adlı kitap, öğüt verici bir yaklaşımdan uzak okul öncesi
çocuklara okuma sevgisi kazandırabilecek yazınsal bir yapıttır.
4.1.12.3. Çocuk Kitaplarının Dayanması Gereken Temel Eğitim İlkelerine Uygunluğu
Bakımından Değerlendirilmesi
Kırmızı Fil’i Gördünüz mü? adlı kitap, ilk olarak çocuğun sağlıklı değerler sistemi
oluşturmasını destekleyebilecek niteliktedir. Kitapta kurgulanan olay dizisinde,
denetimci ve baskıcı anlayışları onaylayan bir yaklaşım söz konusu değildir. Kitapta
okulöncesi döneminde olan çocuğun girişimciliğini, deneme ve araştırma isteğini
körelten anlayışlara yer verilmediği belirlenmiştir.
Genel Değerlendirme: Kırmızı Fil’i Gördünüz mü? bir bütün olarak 2-5 yaş
dönemindeki çocuklara salık verilebilir.
79
4.1.13. Kocaman Küçük Deniz
Kitabın Yazarı: Süleyman Bulut
Yayınevi: Can Çocuk
Yayın Yılı: Ocak 2014, 4.Basım
Seslendiği Yaş Dönemi: 6 yaş ve üstü
4.1.13.1. Dış Yapı Özelliklerinin Değerlendirilmesi
a. Boyut
İlkokul öğrencileri için resimli öykü kitabı olan Kocaman Küçük Deniz 21x26 cm
boyutlarındadır.
b. Kağıt
Kitapta kalın kuşe kağıt kullanılmıştır. Böylece resimlerin niteliği özgün biçimde
yansıtılmıştır ve yazılanların kolayca okunabilmesine olanak sağlanmıştır.
c. Kapak
Delioğlu, Mustafa. 2014: Ön kapak
80
Kitabın yazarının adı, ön kapağın en üst köşesine yeşil renkte yazılmıştır. Yazarın
adının altında kitabın adı turuncu renkte yazılmıştır. Ön kapakta kitabın yayınevi ve
resimleyenine ilişkin bilgilere yer verilmiştir.
Delioğlu, Mustafa.2014: Arka kapak
Arka kapakta ise kitabın içeriğine ilişkin bir metin verilmiştir. Kitabın
ciltlenmesinde tel zımba kullanılmıştır. Kapak tasarımında karton kağıt kullanılmıştır.
d. Sayfa Düzeni
6 yaş ve üstü dönemdeki çocuklara seslenen Kocaman Küçük Deniz’in sayfa
düzenlemesinde yer alan harfler, seslendiği çocukların gelişim dönemleri özelliklerine
uygundur. Ayrıca sayfa düzeninde resim-metin uyumuna dikkat edilerek görsel bir
bütünlük oluşturulduğu belirlenmiştir.
81
e. Resimler
Kocaman Küçük Deniz adlı çocuk kitabının çizeri Mustafa Delioğlu’dur. Kitabın
resimlerinde ilk dikkat çeken insana özgü duygu durumlarını çarpıcı bir biçimde ele
almasıdır. Örneğin; kızan güneş resimlemesi.
Delioğlu, Mustafa.2014 Delioğlu, Mustafa. 2014
Metindeki dilsel iletileri tamamlayan ve açıklayan resimler, çocuğa öyküler
oluşturması için olanak sağlayabilecek niteliktedir.
4.1.13.2. İç Yapı Özelliklerinin Değerlendirilmesi
a. Konu
Kocaman Küçük Deniz adlı kitapta çevre sorunlarından biri olan deniz kirliliğinin
çocuğun merak ve ilgisini canlı tutabilecek bir kurgu ile işlendiği belirlenmiştir.
b. İzlek
Kocaman Küçük Deniz adlı yapıtta, denizlerin temiz tutulmasının önemi doğaya
ilişkin bir sevgi ile okura sezdirilmektedir.
82
c. Dil ve Anlatım
Kocaman Küçük Deniz adlı kitapta küsen güneşi getirebilmek için neler yapılabilir
sorusu üzerinden kurgu çocuğun sorma-öğrenme isteğini gözeten bir anlayış ile
oluşturulmuştur. Anlatımda tekdüzeliğe düşmemek için zaman zaman devrik
tümcelerden yaranılmıştır. Yazım ve noktalama kurallarına dikkat edilmiştir. Bu
bağlamda kitap, 6 yaş ve üstü dönemdeki çocukların dil gelişimine olumlu katkı
sağlayabilecek niteliktedir.
d. İleti
Süleyman Bulut’un Kocaman Küçük Deniz adlı yapıtının iletisi, denizlerin temiz
tutulmasıdır. Kitap, çocukta deniz kirliliği sorununa karşı bir duyarlık oluşturabilecek
niteliktedir.
4.1.13.3. Çocuk Kitaplarının Dayanması Gereken Temel Eğitim İlkelerine Uygunluğu
Bakımından Değerlendirilmesi
Resimli öykü kitabı olan Kocaman Küçük Deniz adlı kitapta resimler seslendiği
çocukların beğeni ve algılama düzeylerine uygundur. Çocukların algılama düzeyine
uygun resimlerle bütünleştirilmiş yazınsal metinler, çocuğa düşünmesi için olanak
sağlayabilir. Yazgıcılık ve boş inançları önemli kılmaya çalışan bir yaklaşım yoktur.
Genel olarak kitabın temel eğitim ilkelerine dayanarak çocuğun hem sanat eğitimi
hem de düşünme eğitimi sürecini desteleyebileceği düşünülmektedir.
Genel Değerlendirme: Yapılan incelemeler sonucunda Süleyman Bulut’un Kocaman
Küçük Deniz adlı kitabının dış yapı özelliklerinden kapak tasarımında düzenlemeye
gereksinim olduğu belirlenmiştir. Bu düzenlemelerle birlikte kitap bir bütün olarak 6
yaş ve üstü okurlara salık verilebilir.
83
4.1.14. Kraliçeyi Kurtarmak
Kitabın Yazarı: Vladimir Tumanov
İngilizce Aslından Türkçeleştiren: Mine Kazmaoğlu
Yayınevi: Günışığı Kitaplığı
Yayın Yılı: 65.Baskı: Mayıs 2014
Sayfa Sayısı: 160
Seslendiği Yaş Dönemi: 9 yaş ve üstü
4.1.14.1. Dış Yapı Özelliklerinin Değerlendirilmesi
a. Boyut
Kitap, 18x12 cm boyutlardadır. Kitabın bu boyutları, çocuğun kitaplık oluşturma
anlayışına katkı sağlayabilecek niteliktedir.
b. Kağıt
Kraliçeyi Kurtarmak kitabında ışığı yansıtmayan sağlam ve dayanıklı mat bir kağıt
kullanılmıştır.
c. Kapak
Bordeleau, David. 2002: Ön kapak
84
Vladimir Tumanov’un Kraliçeyi Kurtarmak adlı yapıtının ön kapağında, öykünün
başkahramanları Aleks, Recher ve Kraliçe Jayden resmedilmiştir. Kraliçe Jayden,
kitapta betimlendiği gibi yeşil elbiseler içinde resmedilmiştir. Büyücü Reche, bir
canavar gibi resmedilmiştir.
Kitabın arka kapağında ise kitabının içeriğine yönelik bir tanıtım yazısına yer
verilmiştir. Kitabın Yazarı Vladimir Tumanov’un ikinci kitabı olan “Haritada
Kaybolmak” adlı yapıtının ilk kez Türkiye’de yayımlandığı belirtilmiştir.
Genel olarak kitabın kapak düzenlemesi çocuğun duyu algılarını uyarabilecek
özelliktedir.
d. Sayfa Düzeni
Kraliçeyi Kurtarmak kitabının sayfa düzenlemesi genel olarak bir bütünlük
oluşturabilecek özelliktedir..
4.1.14.2. İç Yapı Özelliklerinin Değerlendirilmesi
a. Konu
Kraliçeyi Kurtarmak kitabı Aleks’in bir ülkenin kraliçesini kurtarmak için çıktığı
büyüleyici yolculuktaki mücadelesini konu etmesi bağlamında insana ve yaşama ilişkin
bir duyarlık oluşturabilecek niteliktedir.
Çatışmalar:
Kişi-Kişi Çatışması: Aleks ile Sam ve Recher ile Jayden arasındaki gerilimler kişikişi
çatışmasına örnektir.
Kişinin Kendisiyle Olan Çatışması: Aleks kurgu boyunca kendi ile çatışmalara
düşmektedir.
Genel olarak kurgudaki çatışmalarda kahramanların kendi tercihleri doğrultusunda
karar verebilmesine yönelik oluşan durumların çocuğun sevgi ve özgürlük
gereksinimine uygun olduğu belirlenmiştir.
85
b. İzlek
Kraliçeyi Kurtarmak adlı kitapta okura matematiğin yaşamdaki önemi
sezdirilmektedir.
c. Kahramanlar
Baş Kişiler:
Aleks: Sorunlar karşısında çözüm üretebilen mücadeleci bir çocuktur. Matematikten
nefret etmektedir. Açık ve devingen bir kişilikitr.
Jayde: Çok güzel ve zekidir. Halkını düşünerek hareket eden demokratik bir
kraliçedir. Açık ve devingen bir kişiliktir.
Recher: Kardeşinin gizemli ölümünden sonra Lugubriya ülkesine yönetici olmuş
kötü kalpli büyücüdür. Açık ve durağan bir kişiliktir.
Yan Kişiler:
Sam: Aleks’in en yakın arkadaşıdır. Gerçekçi bir çocuktur. Açık ve devingen
kişiliktir.
Kira: Güzel ve zeki kraliçe Jayde’nin kardeşidir. Çok iyi eğitim almış kültürlü ve
zeki bir kadındır. Kapalı ve durağan bir kişiliktir.
Kitabın kahramanları genel olarak fantastik bir kurgu içinde çocuğun düşsel
arkadaşları olabilecek özelliktedir. Bu düşsel arkadaşlıklar ile çocuğa yeni yaşantıları
deneyimle olanağı sunulmaktadır. Kahramanların yaşama bağlılığı ve karşılaştıkları
sorunları çözmedeki kararlığı da çocuğun kişilik gelişimine olumlu katkı sağlayabilecek
niteliktedir.
d. Dil ve Anlatım
Günışığı Kitaplığı tarafından yayımlanan Kraliçeyi Kurtarmak adlı kitap Mine
Kazmaoğlu tarafından İngilizce aslından Türkçeleştirilmiştir. 9 yaş ve üstü çocuklara
seslenen kitap sade ve duru bir anlatım ile çocuğun bulunduğu dil gelişim dönemi
özelliklere uygun bulunmuştur.
86
e. İleti
Vladimir Tumanov’un Kraliçeyi Kurtarmak adlı kitabında fantastik bir kurgu içinde
oyunlar ile matematiğe ilişkin olumlu duygular sezdirilebileceği belirlenmiştir.
Paylaşılmak istenen bu duygunun da çocuğun yaşam gerçekliğine uygun nitelikte
olduğu düşülmektedir.
4.1.14.3. Çocuk Kitaplarının Dayanması Gereken Temel Eğitim İlkelerine Uygunluğu
Bakımından Değerlendirilmesi
Kraliçeyi Kurtarmak adlı kitapta fantastik bir olay örgüsünün neden-sonuç ilişkisi
ile mantık yanlışlığına düşülmeden işlendiği belirlenmiştir. Kitabın kurgusunda çocuğa
değişik zamanlarda ve uzamlarda düş kurabileceği bir kültürel ortam sunulmaktadır.
Bilim-kurgu türündeki bu yapıtta sorunların çözümünde matematikten yararlanılarak
bilimsel düşünmenin önemi sezdirilmektedir. Ayrıca oyunsu bir kurgusallık içinde
çocuğun düş gücünü besleyen kitap, çocuğun sağlıklı bir değerler sistemi oluşturmasını
destekleyebilecek niteliktedir.
Genel Değerlendirme: Yapılan incelemeler sonucunda Vladimir Tumanov’un
Kraliçeyi Kurmak adlı kitabı, çocuk edebiyatının temel ilkeleri bağlamında bir bütün
olarak 9 yaş ve üstündeki okurlara salık verilebilir.
4.1.15. Pat Karikatür Okulu
Kitabın Yazarı: Behiç Ak
Resimleyen: Behiç Ak
Yayınevi: Günışığı Kitaplığı
Yayın Yılı: Mart 2014, 13. Baskı
Sayfa Sayısı: 88
Seslendiği Yaş Dönemi: 8 yaş ve üstü
87
4.1.15.1. Dış Yapı Özelliklerinin Değerlendirilmesi
a. Boyut
Pat Karikatür Okulu adlı kitabı 13 x 21 cm boyutlardadır. Bu boyutları ile kitap 8
yaş ve üstü çocukların taşıyabileceği niteliktedir.
b. Kağıt
Kitapta sağlam ve dayanıklı kalın kuşe kağıt kullanılmıştır.
c. Kapak
Ak, Behiç. 2014: Ön kapak
Ön kapakta Pat Karikatür Okulunun kurucusu Aydın’ın sınıfı ve öğretmeni
resmedilmiştir. Kitabın adı ve yazarı, kırmızı renkte yazılmıştır.
Arka kapakta ise mor bir metin balonu ve bu balonun içinde Behiç Ak’ın
Gülümseten Öyküler Serisi’nin kitapları belirtilmiştir. Ayrıca kitabın içeriğine yönelik
sezinletici ipuçları veren bir metin yer almaktadır.
88
d. Sayfa Düzeni
Harf, sözcük, satır arası, alt-üst ve kenar boşluklarıyla resim-metin uyumuna dikkat
edilerek kitabın sayfalarında görsel bir bütünlük oluşturulduğu belirlenmiştir. Her
sayfada, renk, çizgi ve sözcüklerle oluşturulan düzenleme çocuğun görsel algısını
uyandırabilecek özelliktedir.
Ak, Behiç. 2014
e. Resimler
Çağdaş çocuk edebiyatının önemli bir adı olan Behiç Ak, aynı zamanda kitabın
çizeridir. Renk ve çizgi ile özgün bir gerçeklik yaratılmıştır. Bu yaratılan gerçeklikte
oluşturulan düzenlemeler çocukta ilgi uyandırabilecek niteliktedir.
Ak, Behiç. 2014
89
Kitabın sayfa düzenlemesinde yer alan yukarıdaki gibi resimlemelere bakıldığında
insana özgü duygu durumlarının başarıyla yansıtıldığı belirlenmiştir.
4.1.15.2. İç Yapı Özelliklerinin Değerlendirilmesi
a. Konu
Behiç Ak’ın Gülümseten Öyküler Serisi’nden Pat Karikatür Okulu adlı kitapta
öğrencilerin okulda birbirlerine ad takmaları ile başlayan maceralarının nasıl bir
karikatür kulübü kurmaları ile sonlandığı insana ilişkin bir duyarlık oluşturabilecek
biçimde ele alınmıştır.
Çatışmalar:
Kişi-Kişi Çatışması: Pat Karikatür Okulu sınıfının öğrencileri Patates, Tuhaf,
Lumba ve diğerleri arasındaki gerilimler bu çatışma türüne örnektir.
Kişinin Kendisiyle Olan Çatışması: Yılmaz’ın çocukken geçirdiği kazada burnu
kırılmıştır ve bu kazadan sonra burnunun görünümü çok büyüktür. Burnunun büyük
olmasından rahatsız olmamaktadır; ancak etrafındaki insanların bakışları Yılmaz’ın
kendi içinde çatışmalar yaşamasına neden olduğu belirlenmiştir.
Pat Karikatür Okulu adlı kitapta, mizah ve zekâ ile iç içe olan karikatür sanatının
konu edilmesi bağlamında çocukların gülmesine, heyecanlanmasına, düş kurmasına ve
düşünmesine olanak sağlanmaktadır.
b. İzlek
İlkokul yıllarında her çocuğun yaşayabileceği bir durum olan takma adların çocukları
nasıl etkileyebileceği okurla paylaşılmıştır.
c. Kahramanlar
Baş Kişiler:
Patates: Asıl adı Yılmaz’dır. Çocukken geçirdiği bir kazadan sonra Yılmaz’ın burnu
olduğundan büyük görünmektedir. Bu yüzden arkadaşları Yılmaz’a Patates adını
takmıştır. Edebiyat ve karikatür, Yılmaz için bir tutkudur. Yeniklere açık ve girişken bir
çocuktur.
90
Doğrucu Davut: Konuşmalarıyla geliştirilmiş bir kahramandır. Sorgulayıcı ve
eleştireldir. Açık ve devingen bir kişiliktir.
Yan Kişiler:
Bay Kafiye: Öğrencilerini yeni öğrenmeler konusunda heveslendiren edebiyat
öğretmenidir.
Tuhaf: Etrafındaki insanlara göre daha farklı olan bir çocuktur. Bu farklılığı
bulunduğu ortama yaratıcılık ve eğlence getirmektedir. Eylemleriyle geliştirilmiş bir
karakterdir.
Kitaptaki baş ve yan kişiler olay örgünde çok yönü tanıtılmış açık ve devingen
kişilerdir. Çocuğun kendi okulunda ve sınıfında karşılaşabileceği inandırıcı
kahramanlardır. Böylece çocuğun farklı insan kişiliklerini tanıyarak sosyal hayata daha
kolay uyum sağlamaları için olanak sunulmaktadır.
d. Dil ve Anlatım
Pat Karikatür Okulu adlı kitapta olaylar, seslendiği yaş düzeyinin dil gelişimine
uygun yazınsal kurgu içinde akıcı ve mizahi bir anlatım ile okura sunulmuştur.
Behiç Ak, Pat Karikatür Okulu adlı kitabında okura atasözleri ve atasözlerinin
özellikleri sezdirilmektedir. Örneğin; “Besle kargayı, oysun gözünü” atasözü, besle
kargayı, gözünü tedavi etsin.” (s.21); “damlaya damlaya göl olur atasözü, damlaya
damlaya göl boşalır.” (s.21; “bal tutan parmağını yalar atasözü, bal tutmayan da
parmağını yalamaz.” (s.21); “bir elin nesi var, iki elin sesi var atasözü, bir elin nesi var,
iki ele ne gerek var.” gibi biçimlerde ifade edilerek atasözlerin değişmeyen söz kalıpları
olduğuna vurgu yapılmıştır.
e. İleti
Pat Karikatür Okulu adlı kitapta mizah sayesinde sorunları algılayış biçimini
değiştirerek yaşama daha olumlu bakılabileceği yazınsal bir kurgu içinde paylaşılmıştır.
91
4.1.15.3. Çocuk Kitaplarının Dayanması Gereken Temel Eğitim İlkelerine Uygunluğu
Bakımından Değerlendirilmesi
Behiç Ak’ın Pat Karikatür Okulu adlı yapıtında mantık yanlışlığına düşülmediği
belirlenmiştir. Kitaptaki ana ve yan iletiler çocuğun sağlıklı bir değerler sistemi
oluşturmasını destekleyebilecek niteliktedir.
Karikatür ve yazma konusunda yetenekli olan Pat, çalışmalarını arkadaşları ile
paylaşmaktadır. Böylece çocuğa girişimcilik duygusunun önemi sezdirilebilmektedir.
Genel Değerlendirme: Behiç Ak’ın Pat Karikatür Okulu bir bütün olarak çocuğun
okuma kültürü edinme sürecine olumlu katkıda bulunabilecek niteliktedir.
4.1.16. Wimpy Kid Saftirik Greg’in Günlüğü-İşte Şimdi Yandık
Kitabın Yazarı: Jeff Kinney
İngilizce Aslından Türkçeleştiren: İlker Akın
Yayınevi: Epsilon Yayıncılık
Yayın Yılı: 14. Baskı: Aralık 2013
Seslendiği Yaş Dönemi: 9 yaş ve üstü
4.1.16.1. Dış Yapı Özelliklerinin Değerlendirilmesi
a. Boyut
Saftirik Greg’in Günlüğü-İşte Şimdi Yandık adlı kitap, 21×14 cm boyutlarındadır.
Çocuğun kitaplık oluşturma anlayışına katkı sağlayabilecek niteliktedir.
b. Kağıt
Kitapta kullanılan 1.hamur kağıt, gözü yormayacak açık sarı renktedir.
92
c. Kapak
Kinney ve Berkerman, Jeff ve Chad.2013: Ön kapak
Jeff Kinney’in Saftirik Greg’in Günlüğü Serisi’nin her bir kitabının kapak
düzenlemesinde bir renk seçimi vardır. Serinin Saftirik Greg’in Günlüğü İşte Şimdi
Yandık kitabının kapak rengi sarıdır. Küçük bir kağıt parçası üzerine çizilmiş elinde
dondurma külahı ile Greg resimlemesi içeriğe ilişkin sezinletici ipuçları verebilecek
niteliktedir. Kitabın yazarı ve yayınevinin belirtkesine de ön kapakta yer verilmiştir.
Kinney ve Berkerman, Jeff ve Chad.2013: Arka kapak.
93
Arka kapakta ise kitabının içeriğine yönelik sezinletici bir metine yer verilmiştir.
Saftirk Greg Serisi’nin USA Today, Publishers Weekly, Wall Street Journal ve New
York Times’ın çok satanlar listesinde yer aldığı belirtilmiştir.
Son olarak kitabın sırtındaki kitabın adı ve yazarına ilişkin bilgiler okurun kitaplık
oluşturmasına ve kitabı kolaylıkla bulmasına olanak sağlayabilecek niteliktedir.
e. Sayfa Düzeni
Saftirik Greg’in Günlüğü İşte Şimdi Yandık adlı kitabının hem yazarı hem de çizeri
olan Jenny Kinney, sayfa düzeninde çizgi ve sözcüklerle bir bütünlük oluşturabilmiştir.
Örneğin; sayfa 102’deki sayfa düzenlemesinde alt-üst ve kenar boşluklarında ve metinçizim
arasında belli bir orana dikkat edilmiştir. Satır aralarındaki boşlukların da
çocuğun bilişsel gelişim dönemi özelliklerine göre satırları rahatlıkla izleyebileceği bir
aralıkta olduğu belirlenmiştir.
Kinney, Jeff. 2014: 102
94
4.1.16.2. İç Yapı Özelliklerinin Değerlendirilmesi
a. Konu
Saftirik Greg’in Günlüğü-İşte Şimdi Yandık adlı kitapta Greg’in yaz tatili boyunca
yaşadıkları çocukların heyecanlanmasına, eğlenmesine olanak sağlayabilecek bir
anlatım ile okurla paylaşılmıştır.
Çatışmalar:
Kişi-Kişi Çatışması: Greg’in annesi, babası ve arkadaşı Rowley ile ilişkilerinde
yaşanan çatışmalardır. Örneğin; Greg kitap okumak istemez ama annesi Greg’e kitap
okuması için ısrarcı davranmaktadır. Babası bütün yazı boş boş evde geçirmesini
istemez, Greg ise evde oturup pembe dizi izlemek ister vb. durumlardan dolayı kişi kişi
çatışmaları yaşanmaktadır.
b. İzlek
Başı sıkıştığında yalanlar söyleyen, hilebazlıklar yapan Greg’in okurda bırakabileceği
etkinin kaynağı insana, doğaya ve yaşama ilişkin bir sevgiden uzaktır.
c. Kahramanlar
Baş Kişiler:
Greg: Tembel, okulu sevmeyen, yalancı bir çocuktur. Kurgu boyunca Greg
değişimlere ve yeni öğrenmelere açık ve devingen bir kişiliktir.
Rowley: Greg’in en yakın arkadaşıdır. Greg ile inişli çıkışlı arkadaşlık maceraları
okurun merakının uyanık kalmasına olanak sağlayabilecek niteliktedir. Açık ve
devingen bir kişiliktir.
95
Yan Kişiler:
Greg’in Annesi: Okumayı çok seven bir kadındır. Greg’in ve arkadaşlarının okuma
alışkanlığı edinmesi için bir okuma kulübü kuran girişken bir kişiliktir.
Greg’in Babası: Çalışkan, düzenli ve çok eleştiren bir adamdır.
Greg’in anne ve babası yazarın yorumuyla geliştirilmiş kapalı ve durağan
kişiliklerdir.
Rowley’in Anne ve Babası: Oğulları Rowley’e çok düşkündürler. Sorumluluk
duyguları yüksektir. Rowley’in Greg ile arkadaşlığına çok sıcak bakmamaktadırlar.
Kapalı ve durağan kişiliklerdir.
Rodrick ve Monny: Greg’in kardeşleridir. Greg ile çok sıkı bir ilişkileri yoktur.
Kapalı ve durağan kişiliklerdir.
d. Dil ve Anlatım
Saftirik Greg’in İşte Şimdi Yandık adlı kitapta yazım ve noktalama kurallarına
özenle uyulmuştur. Kitaptaki olayları, baş kahraman Greg anlatmaktadır. Kitapta sade
ve mizahi bir anlatım vardır.
Ortaokul dönemindeki çocuklara seslenen Saftirik Greg İşte Şimdi Yandık adlı
kitabı İngilizceden Türkçeleştirilmiştir. Çeviri olan kitabın dil ve anlatımında
Türkçenin anlatım gücü ve olanaklarından yararlanılmadığı belirlenmiştir ve bu durum
seslenilen yaş düzeyinin dil gelişimi özellikleri açısından olumlanmamıştır. Kitabın
genel olarak seslenilen yaş düzeyinin dil gelişimine olumlu katkı sağlayabilecek
nitelikte olmadığı belirlenmiştir.
e. İleti
Jeff Kinney’in Saftirik Greg’in Günlüğü İşte Şimdi Yandık kitabında, okurla yaz
tatilini nasıl değerlendirmesi gerektiği paylaşılmak istenmiştir. Ancak kitap okumayı
işkence gören başkahraman Greg ile paylaşılmak istenen düşüncenin anlatımının,
çocuğun yaşamına uygun bir gerçeklik içinde olmadığı belirlenmiştir.
96
4.1.16.3. Çocuk Kitaplarının Dayanması Gereken Temel Eğitim İlkelerine Uygunluğu
Bakımından Değerlendirilmesi
Jeff Kinney’in Saftirik Serisi’nin İşte Şimdi Yandık kitabının başkahramanı
Greg’in zor durumda kalınca yalanlar söylemesi gibi kurguda yer alan olayların
çocuğun sağlıklı bir değerler sistemi oluşturmasına yardımcı olabilecek nitelikte
olmadığı belirlenmiştir. Ayrıca kitapta, toplumdaki cinsel kimliklere yönelik geleneksel
yargılar bulunmaktadır. Örneğin; kadınların pembe diziler izleyerek zamanını öldüren
kişiler olarak tanımlanması… Belirlenen bu durum göz önüne alındığında Saftirik Greg
İşte Şimdi Yandık kitabının temel eğitim ilkeleri bakımından düzenlemeye gereksinimi
olduğu söylenebilir.
Genel Değerlendirme: Yapılan incelemeler sonucunda Saftirik Greg İşte Şimdi Yandık
kitabının çocuklara okuması için salık verilebilecek nitelikte bir yapıt olmadığı
belirlenmiştir.
4.1.17. Wimpy Kid Saftirik Greg’in Günlüğü-Ama Bu Haksızlık
Kitabın Yazarı: Jeff Kinney
İngilizce Aslından Türkçeleştiren: Kenan Özgür
Yayınevi: Epilson Yayıncılık
Yayın Yılı:13. Baskı: Ocak 2014
Seslendiği Yaş Dönemi: 9 yaş ve üstü
4.1.17.1. Dış Yapı Özelliklerinin Değerlendirilmesi
a. Boyut
Kitap, Saftirik Greg’in Günlüğü Serisi’nin diğer kitapları ile aynı boyutta ve
hacimdedir. Serinin bütün kitaplarının aynı boyda olması çocuğun kitaplık
oluşturmasına olumlu katkı sağlayabilecek niteliktedir.
97
b. Kağıt
Kitapta kullanılan kağıt, gözü yormayacak açık sarı renkte ve kolay yıpranmayan
kalitedir.
c. Kapak
Kinney ve Berkerman, Jeff ve Chad.2013: Ön kapak
Serinin Saftirik Greg’in Günlüğü Ama Bu Haksızlık adlı kitabının kapağı mordur. Ön
kapakta kitabın New York Times Besteller’i arasında olduğu belirtilmiştir. Arka
kapağında ise Greg ve arkadaşı Rowley’in siyah-beyaz çizimlerine yer verilmiştir.
Kinney ve Berkerman, Jeff ve Chad.2013: Arka kapak
98
d. Sayfa Düzeni
Saftirik Greg Günlüğü Serisi Ama Bu Haksızlık adlı yapıtta sayfa düzeni çocuğa
okuma rahatlığı sağlayabilecek bir düzenleme içindedir.
4.1.17.2. İç Yapı Özelliklerinin Değerlendirilmesi
a. Konu
Saftirig Greg Ama Bu Haksızlık adlı yapıtta Greg’in ailesinde ve okulda yaşadığı
sorunlar ele alınmaktadır. En iyi arkadaşı Rowley ile arası bozulur, okulda arkadaşsız
kalır, bu haksızlık der; dondurma reklamında oynamak için yarışmaya katılır ancak
yarışmadan yaşı büyük olduğu için elenir ve Greg, “ama bu haksızlık” der ve isyan
eder...
Çatışmalar:
Kişi-Kişi Çatışması: İşte Şimdi Yandık kitabında olduğu gibi Ama Bu Haksızlık adlı
kitabında da başkahraman Greg, annesi, babası, kardeşleri ve arkadaşı Rowley ile
sürekli bir çatışma içindedir.
b. İzlek
Saftirik Greg Ama Bu Haksızlık adlı kitap, yetişkinlerin çocukları anlamalarının ve
onları bir birey olarak kabul etmelerinin önemini sezdirilebilecek niteliktedir.
c. Kahramanlar
Saftirik Greg Serisi’nin incelenen Ama Bu Haksızlık ve İşte Şimdi Yandık
kitaplarında, aynı kahramanlar görülmektedir. Tekrara düşmemek için bu bölümümde
kahramanların incelemesine yer verilmemiştir. Kahramanların kişilik özelliklerine
ilişkin bilgiler İşte Şimdi Yandık kitabının incelemesinde bulunmaktadır.
d. Dil ve Anlatım
Saftrig Greg Ama Bu Haksızlık kitabı İngilizceden Türkçeleştirilmiştir. Türkçe
sözcükler kullanılmaya özen gösterilmiştir. Sadece kahramanların adları yabancıdır.
99
Genel olarak kitabın dili sade ve mizahi bir anlatım ile oluşturulmuştur. Kitaptaki
olaylar, baş kahraman Greg’in ağzından okura anlatılmaktadır.
e. İleti
Saftirik Greg’in Günlüğü Ama Bu Haksızlık adlı kitabın kurgusunda doğrudan veya
dolaylı biçimde okur ile bir ileti paylaşımı belirlenmemiştir. Kitap daha çok mizahi bir
anlatım içinde okura keyifli zaman geçirmesi için olanak sağlayabilecek niteliktedir.
4.1.17.3. Çocuk Kitaplarının Dayanması Gereken Temel Eğitim İlkelerine Uygunluğu
Bakımından Değerlendirilmesi
Saftirk Greg’in Günlüğü-Ama Bu Haksızlık adlı kitapta çocukların kendi cinsel
kimlikleri içinde kişiliklerini geliştirmesine engel olabilecek kurgusal özellikler, iletiler
olmadığı belirlenmiştir. Kitapta kurgulanan olay dizisinde, denetimci ve baskıcı
anlayışları onaylayan bir yaklaşım söz konusu değildir. Ancak Başkahraman Greg’in
zor durumda kalınca yalanlar söylemesi çocuğun sağlıklı bir değerler sistemi
oluşturması açısından olumlanmamıştır ve kitabın temel eğitim ilkeleri açısından
düzenlemeye gereksinimi olduğu belirlenmiştir.
Genel Değerlendirme: Saftrik Greg’in Günlüğü Ama Bu Haksızlık adlı kitabın temel
kahramanın sorunların çözümünde edindiği tutum ve davranışların kişilik gelişimi
açısından olumlu olmadığı düşünülmektedir. Saftirik Greg’in Serisi’nin Ama Bu
Haksızlık adlı kitabının 9 yaş ve üstü çocuklara okuması için salık verilebilecek
özellikte olmadığı belirlenmiştir.
4.1.18. Sevgili Salak Günlük, Bunlar Hiç Olmamış Gibi Davranalım
Kitabın Yazarı: Jamie Kelly
Almanca Aslından Türkçeleştiren: Sevin Okyay
Yayınevi: Altın Kitaplar
Yayın Yılı: 17. Basım/Ağustos 2012
Sayfa Sayısı: 224
100
Seslendiği Yaş Dönemi: 10-12 yaş
4.1.18.1. Dış Yapı Özelliklerinin Değerlendirilmesi
a. Boyut
Ortaokul döneminde olan (10-12 yaş) çocukların kitaplık oluşturma anlayışına katkı
sağlayabilecek Sevgili Salak Günlük, 13,5x20 cm boyutlarındadır.
b. Kağıt
Kullanılan düşük kalitede 2. hamur kağıttan dolayı kitaptaki resim ve yazıların
niteliği olumsuz yönde etkilenmiştir.
c. Kapak
Taşlı, Gülhan. 2012: Ön kapak
Sevgili Salak Günlük Serisi’den Bunlar Hiç Olmamış Gibi Davranalım kitabının
kapak düzenlemesinde pembe renk kullanılmıştır. Ön kapak düzenlemesinde düşünceli
ve öfkeli biçimde elindeki deftere bir şeyler yazan kız çocuğu resimlemesi vardır. Arka
kapak tasarımında ise kitabın içeriğine yönelik dilsel öğeler yer almaktadır ve kapak
tasarımı içeriğe ilişkin sezinletici ipuçları verebilecek niteliktedir. Ancak “Mükemmel
Kızlar Mükemmel Düşmanlar Edinir.” tümcesi ön ergenlik döneminde sosyal ilişkileri
artan kızların arkadaşlık ilişkilerine olumsuz bakış açısı getirebilecek niteliktedir ve
olumlanmamıştır.
101
d. Sayfa Düzeni
Sevgili Salak Günlük- Bunlar Hiç Olmamış Gibi Davranalım kitabının sayfa
düzeninde kullanılan düşük nitelikteki kağıttan dolayı resim ve metinlerinin
görünümünün belirgin olmadığı gözlenmiştir. Bu durumun çocuğun okuma isteğini
olumsuz etkileyebileceği belirlenmiştir.
Taşlı, Gülhan. 2012:61
e. Resimler
Sevgili Salak Günlük-Bunlar Hiç Olmamış Gibi Davranalım adlı kitap siyah beyaz
resmedilmiştir. Bu siyah beyaz resimlemelerin çocuğun gerçekliğine uygun olmadığı
belirlenmiştir. Örneğin; sayfa 8’de Isabell’in arkadaşlarını kaybedenler cetvelinde
tanımlama biçimi ya da sayfa 59’ deki sürüngene benzetilen müdür çizimi… Bu
çizimlerle oluşturulan betimlemeler de olumlanmamıştır.
102
Taşlı, Gülhan. 2012: 38 Taşlı, Gülhan. 2012: 61
4.1.18.2. İç Yapı Özelliklerinin Değerlendirilmesi
a. Konu
Sevgili Salak Günlük, Bunlar Hiç Olmamış Gibi Davranalım adlı kitabının olay
örgüsünde Jamie Kelly adlı kız çocuğunun arkadaş çevresinde yaşadığı sıkıntılar dile
getirilmiştir. Bu sıkıntıların ele alınış biçiminin ise yaşama, insana ve doğaya ilişkin bir
duyarlıktan uzak olduğu belirlenmiştir.
Çatışmalar:
Kişi-Kişi Çatışması: Jamine’nin arkadaşları Isabella ve Angelin ile yaşadığı birçok
gerilim bu çatışma türüne dayanmaktadır.
Kişinin Kendisiyle Olan Çatışması: Başkahraman Jamie yaşadığı sorunların,
hastalığı obsesif-kompulsif bozukluktan mı diye tedirgin olduğunu düşünmesi kendi ile
çatışmalar yaşamasına neden olmaktadır.
103
b. İzlek
Sevgili Salak Günlük, Bunlar Hiç Olmamış Gibi Davranalım adlı kitapta ergenlik
dönemindeki arkadaşlık ilişkileri okurla paylaşılmaktadır. Ancak bu paylaşım nefret ve
öfke söylemleri ile aktarılmasından dolayı insana ve yaşama ilişkin bir duyarlıktan uzak
olduğu belirlenmiştir. Örneğin; Jamie kuzeni Eddy’e ilişkin düşünceleri: “Kocaman
kafası ve sivri küçük dişleri olan o küçük hayvanın…” (s.22) gibi söylemler.
c. Kahramanlar
Baş Kişiler:
Jamine Kelly: Jamie aşırı kıskanç bir çocuktur. O kadar kıskançtır ki arkadaşı
Angelia’yı bir takıntı haline getirmiştir. Bütün yaşamı Angelia’nın etrafında
dönmektedir.
Angelina: Jamine’nin gerilimler ve çatışmalar yaşadığı yalanlar söyleyen, bencil kız
arkadaşıdır.
Yan Kişiler:
Isabella, Hudson River, Mike Pinsetti: Başkahraman Jamie’nin kız arkadaşlarıdır.
Genel olarak olay örgüsündeki kişiler, diğer kahramanların yorumu ile geliştirilmiş
kapalı ve durağan kişiliklerdir. Çocuğun özdeşim kuracağı kahraman ya da kahramanlar
okurda güzele ilişkin bir duyarlık sağlayabilecek nitelikte değildir. Örneğin; Jamie’nin
insanları tanımlamasına bakılır ise; “ Belki insanlar da rulo köfte gibidir. Kuvvetli bir
ilaç, ama aynı zamanda ölümcül bir zehir.” (s.107)…
d. Dil ve Anlatım
Jamie Kelly’in Sevgili Salak Günlük, Bunlara Hiç Olmamış Gibi Davranalım adlı
kitabının olay örgüsünde kavram yanılgılarının olduğu belirlenmiştir. Örneğin; sayfa
32’de güzellik ve kötülük gibi kavramların bilimsel kanıt olarak tanımlanması ya da
sayfa 38’de popülerlik kavramının bir bilim dalı biçiminde ifade edilmesi…
104
Bilişsel gelişim dönemlerine göre 10 yaş ve üstü çocuklar, soyut düşünme
dönemindedir. Bu yaş düzeyindeki çocuklara seslenen kitapların dilsel düzenlemesinde
Türkçenin söz varlığının sezilmesi bakımından deyim ve atasözlerin yer alması çocuğun
dil gelişimi için önemlidir. Ancak kitabın dil düzenlemesine bakıldığında deyim ve
atasözlerin kullanılmadığı tespit edilmiştir ve bu durum çocuğun dil gelişimi
gereksinimleri açısından olumlanmamıştır.
Sevgili Salak Günlük, Bunlar Hiç Olmamış Gibi Davranalım kitabının dil ve anlatım
yönünden belirtilen noktaların göz önüne alınarak düzenlemeye gereksinimi olduğu
belirlenmiştir.
e. İleti
Jamie Kelly’in Sevgili Salak Günlük, Bunlar Hiç Olmamış Gibi Davranalım adlı
kitabının iletisi arkadaşlıklarda sorunların yaşanabileceği ve bunların çözülebileceğidir.
4.1.18.3. Çocuk Kitaplarının Dayanması Gereken Temel Eğitim İlkelerine Uygunluğu
Bakımından Değerlendirilmesi
Temel Eğitim İlkelerine göre Sevgili Salak Günlük, Bunlar Hiç Olmamış Gibi
Davranalım adlı kitabın olay örgüsünde intikam alma duygusuyla davranan
kahramanlar çocuğun sağlıklı bir değerler sistemi oluşturmasını destekleyebilecek
nitelikte değildir. Örneğin; mükemmel kızlar mükemmel düşmanlar edinir gibi ifadeler
vb.
Kitapta cinsel kimliklere yönelik olumsuz yargıların kullanıldığı belirlenmiştir.
Örneğin; “10 yaşında kız çocuğuysan saçlarını boyarsın”, “… kızsan arkadaşlarını
kıskanırsın”, “zayıf ve uzun saçlıysan güzel bir kızsın” gibi yargılar, çocuğun kendi
cinsel kimlikleri içinde kişiliklerini geliştirmelerine engel olabilecek kurgusal özellikler
taşıdığı düşülmektedir.
Genel Değerlendirme: Jamie Kelly’in Sevgili Salak Günlük Bunlar Hiç Olamamış Gibi
Davranalım adlı kitabının bir bütün olarak düzenlemeye gereksinimi olduğu
belirlenmiştir.
105
4.1.19. Sihirli Kalem
Kitabın Adı: Sihirli Kalem
Kitabın Yazarı: Fatih Erdoğan
Yayınevi: Mavibulut Yayıncılık
Yayın Yılı: 17. Basım: Mart 2013
Sayfa Sayısı: 207
Seslendiği Yaş Dönemi: 8 yaş ve üstü
4.1.19.1. Dış Yapı Özelliklerinin Değerlendirilmesi
a. Boyut
Fatih Erdoğan’ın Sihirli Serisi’nden incelenen Sihirli Kalem kitabı, çocuğun el ve
göz yapısına uygun 13,5x18,5 cm boyutlarındadır.
b. Kağıt
Kitapta gözü yormayacak nitelikte açık sarı renkte 2.hamur kağıt kullanılmıştır.
c. Kapak
Sihirli Kalem adlı kitabın ön kapağında, öykünün baş kahramanı Caner kalem
tutarken resmedilmiştir.
106
Korman, Huban. 2013: Ön kapak Korman, Huban. 2013: Arka kapak
Arka kapağında kitabın yazarı Fatih Erdoğan’ın fotoğrafına yer verilmiştir. Fotoğrafın
altında şu metin yer almaktadır: “En çok aldığımız şikâyet: Çocuğum eline kitap
almazdı… Şimdi serinin tamamını istiyor! (Yazarımıza ilettik. Üzgün olduğunu söyledi.
Resimde yazarımızı üzülürken görüyorsunuz…)” Ancak resim olarak tanımlanan bu
görsel, fotoğraftır. Buradaki kavram karışıklığının düzenlemeye gereksinimi olduğu
belirlenmiştir.
Kitabın sırtında, turuncu ve mavi renkler ile kitabın adı, yazarı ve yayınevine ilişkin
bilgiler belirtilmiştir. Bu bilgiler sayesinde okura kitaplık oluşturabilmesine ve
kitaplığında kitabı kolaylıkla bulabilmesine olanak sağlanmaktadır.
d. Sayfa Düzeni
8 yaş ve üstü düzeyindeki çocuklara seslenen kitabın sayfa düzenlemesinde sadece
yazınsal metinler yer almaktır. Bu yazınsal metinler çocuklara okuma rahatlığı
sağlayabilecek bir sayfa düzenlemesi içindedir.
4.1.19.2. İç Yapı Özelliklerinin Değerlendirilmesi
a. Konu
Fatih Erdoğan’ın Sihirli Kalem adlı kitabında öğrenme duygusunun verebileceği
mutluluk insana ve yaşama ilişkin bir duyarlık içinde okura sezdirilmektedir.
107
b. İzlek
Sihirli Kalem adlı kitapta yazı yazmanın önemi okura sezdirilmektedir. Çocukta
bırakılmak istenen bu etki kaynağını, insana, doğaya, yaşama ilişkin bir sevgiden
almaktadır.
c. Kahramanlar
Baş Kişiler
Caner: Okulda arkadaşları ile ilişkileri iyi olan sosyal bir çocuktur. Yazı yazmaktan
hoşlanmaz. Öğretmeninin verdiği ödevleri, bilgisayardan indirerek yapmaktadır.
Öğretmeninin bu biçimde ödev yapılmasına kızmasını anlamamaktadır. Aynı konuları
neden farklı farklı yapıp veriyoruz diye sorgulamaktadır. Açık ve devingen bir kişiliktir.
Oktay: Caner’in en yakın arkadaşıdır. Yardımsever ve duyarlıdır. Kapalı ve devingen
kişiliktir.
Yan Kahramanlar:
Cansu: Caner’in kız kardeşidir. Caner ile sürekli kavga etmektedirler. Kapalı ve
durağan kişiliktir.
d. Dil ve Anlatım
Fatih Erdoğan’ın Sihirli Kalem adlı kitabı 8 yaş ve üstü okurlara salık verilebilir.
Sever (2015)’e göre 8 yaş döneminde çocuklar 5-10 sözcükten oluşan tümcelerle duygu
ve düşüncelerini anlatabilirler. Benzetmelerden yararlanırlar. Deyimleri öğrenir ve
doğru olarak kullanırlar. Bu bağlamda kitabın dil ve anlatımına bakılırsa kitapta
kullanılan deyimler şunlardır: “kahkaha patlatmak (s.11), gözüne kestirdiği (s.18),
gözlerinin içi parlamak (s.36), işe yaramak (s.80), çekiştirmek (s.99), dalga geçmek
(s.119)…”
Kitapta kullanılan ikilemeler şunlardır: “ döke döke (s.25), kendi kendine (s.34),
pırıl pırıl (s.35), avaz avaz (s.41), tek tek (s.51), ağır ağır (s.57), boş boş (s.74), sürte
sürte (s.83), bakar bakmaz (s.86), hızlı hızlı (s.99), baka baka (s.116), eğri büğrü
108
(s.129), yer yer (s.134), sallana sallana (s.135), sağa sola (s.138), uzun uzun (149), ağır
ağır (s.166) ”... Kitapta kullanılan bu ikileme ve deyimlerle anlatıma devingenlik
katılmıştır.
Sihirli Kalem adlı kitapta “…sanki ağacı yerinden söküp götürecekmiş gibi çılgınca
yukarı aşağı sallanmaya başladı.” (s.34, “…canlı gibi kıpırdadı” (s.45), “ateş saçan
gözler” (s.101), “…gözleri yarı açık yarı kapalı gibiydi.” (136), “…çılgınlar gibi
eğlenmek.” (s.157)… gibi anlatıma zenginlik katabilecek benzetmeler kullanılmıştır.
Ayrıca kitapta anlatıma akıcılık katabilecek kullanılan yansıma sözcükler şunlardır: “
Üff! (s.8), hoop! (s.12), tepesinden PIT diye düştü (s.76), hırıltılı hırıltılı (s.115), gıt gıt
(s.137)…”.
Dil ve anlatım açısında Sihirli Kalem adlı kitapta yazım ve noktalama kurallarına
özenle uyulduğu gözlemlenmiştir. Genel olarak kitap, dil gelişimi açısında 8 yaş ve
üstü çocukların anlam evrenine uygundur.
e. İleti
Sihirli Kalem adlı öykü kitabının kültürel gelişim açısından yazı yazmanın önemini
çocuğa duyumsatabilecek nitelikte olduğu belirlenmiştir.
4.1.19.3. Çocuk Kitaplarının Dayanması Gereken Temel Eğitim İlkelerine Uygunluğu
Bakımından Değerlendirilmesi
Fantastik yazın ürünü olan Sihirli Kalem adlı kitapta düş-gerçek ilişkisi belli kurallar
içinde verilmiş ve mantık yanlışlığına düşülmediği belirlenmiştir. Ayrıca kitapta düş ile
gerçeğin bir arada olması, çocuğa yeni ufuklar edinebilmesi için olanak sunmaktadır.
Böylece kitapta yazgıcılığı, boş inançları onaylayan, onları önemli kılmaya çalışan bir
yaklaşım belirlenmemiştir.
Genel Değerlendirme: Sihirli Kalem adlı fantastik türdeki kitabın dış kapağının
düzenlemeye gereksinimi olmakla birlikte kitabın bir bütün olarak 8 yaş ve üstü
okurlara salık verilebileceği belirlenmiştir.
109
4.1.20. Sihirli Kaykay
Kitabın Yazarı: Fatih Erdoğan
Yayınevi: Mavibulut Yayıncılık
Yayın Yılı: 17. Basım: Mart 2013
Sayfa Sayısı: 207
Seslendiği Yaş Dönemi: 8 yaş ve üstü
4.1.20.1. Dış Yapı Özelliklerinin Değerlendirilmesi
a. Boyut
Sihirli Kaykay adlı kitap seslendiği yaş düzeyinin (8 yaş ve üstü) kitaplık oluşturma
anlayışına katkıda bulunabilecek 13,5x19,5 cm boyutlarındadır.
b. Kağıt
Fatih Erdoğan’ın Sihirli Serisi’nin kitapları biçimsel özellikler açısından benzerlik
göstermektedir. Bütün seride yer alan kitaplarda olduğu gibi Sihirli Kaykay kitabında da
mat, açık sarı renkte kağıt kullanılmıştır.
c. Kapak
Korman, Huban. 2013: Ön kapak Korman, Huban. 2013: Arka kapak
110
Sihirli Kaykay adlı kitabın ön kapağında, öykünün başkahramanı Bülent mavi
kaykay üzerinde uçarken resmedilmiştir. Bu resimleme sarı çerçeve içine alınmıştır.
Kitabın arka kapak düzenlemesi ise Fatih Erdoğan’ın Sihirli Serisi’den incelenen Sihirli
Kalem’in arka kapak düzenlemesi ile aynıdır.*
Kitabın sırtında sarı ve kırmızı renkler kullanılmıştır. Kitabın adı, yazarı ve
yayınevine ilişkin bilgilere de kitabın sırtında yer verilmiştir. Bu da okurun kitaplık
oluşturmasına ve kitaplığında kitabı kolaylıkla bulabilmesine olanak sağlayabilecek
niteliktedir.
d. Sayfa Düzeni
Fatih Erdoğan’ın Sihirli Serisinden incelenen Sihirli Kaykay adlı kitabının boyut,
kağıt, kapak gibi biçimsel özelliklerinin Sihirli Kalem adlı kitap ile benzer olduğu
belirlenmiştir. Sayfa düzenlemesinde çocuğa okuma rahatlığı sağlayabilecek satır arası
ve alt-üst kenar boşluklarına dikkat edildiği belirlenmiştir.
4.1.20.2. İç Yapı Özelliklerinin Değerlendirilmesi
a. Konu
Sihirli Kaykay kitabının konusu: “Bülent’in sihirli kaykayı ile çıktığı eğlenceli
yolculuktur.” Kitabın kurgusundaki olaylar çocuğun düşünmesine, hayaller kurmasına
olanak sağlayabilecek niteliktedir.
b. İzlek
Fatih Erdoğan’ın Sihirli Kaykay adlı kitabında başarıya inanmanın önemi okura
sezdirilmektedir.
* Sihirli Kalem kitabının kapak tasarımına ilişkin incelemeye bakınız.
111
c. Kahramanlar
Baş Kişiler:
Bülent: Bir kaykayının olmasını çok isteyen maceracı ve yardımsever bir çocuktur.
Davranış ve eylemleri ile geliştirilmiş açık ve devingen bir kişiliktir.
Yan Kişiler:
Bülent’in Anne ve Babası: Bülent’e bir kaykay almadıkları için Bülent ile araları
çok gergindir. Olay örgüsü boyunca tek yönlü tanıtılmış, yazarın yorumu ile
geliştirilmiş kapalı ve durağan kişiliklerdir.
Belma: Bülent ile uğraşmayı çok seven yaramaz kız kardeştir. Kapalı ve durağan bir
kişiliktir.
d. Dil ve Anlatım
Fatih Erdoğan’ın Sihirli Kaykay adlı kitabının dil ve anlatımda ilk dikkat çeken
ikileme ve deyim kullanımıdır. Böylece anlatıma devingenlik ve zenginlik sağlanmıştır.
Kitapta kullanılan ikileme örnekleri şunlardır: “ağır ağır (s.9), kırık dökük (s.11),
şaşkın şaşkın (s.13), kıvrımlı kıvrımlı (s.14), katıla katıla (s.15), kolay kolay (s.15),
çevire çevire (s.25), soğuk mu soğuk (s.31), sessiz sessiz (s.34), ara sıra (s.36), saniyesi
saniyesine (s.36), tekrar tekrar (s.37), yavaş yavaş (s.48), şaşkın şaşkın (s.48), kıpır kıpır
(50), göre göre (61), avaz avaz (65), olup olmadığı (s.81), yavaş yavaş (s.88), ballandıra
ballandıra (s.95), güm güm (s.103)”… Deyim örnekleri ise şunlardır “kalbi ağzına
gelmek(s.13), yüreği ağzına gelmek (s.60)” vb.
Kitabın dil ve anlatımda dikkat çeken bir başka özellik ise ağız kullanılmasıdır.
Örneğin; “…çok golay (s.31), aman ne gadar gorduk (s.33), gaçmaya galkma (s.47)
gibi… ifadeler .”
112
e. İleti
Fatih Erdoğan’ın Sihirli Kaykay adlı kitabının iletisi, başarı için çalışmanın
gerekliliğidir. Çocukla paylaşılmak istenen bu duygu ve düşünce yazınsal bir kurgu
içinde verilmiştir.
1.20.3. Çocuk Kitaplarının Dayanması Gereken Temel Eğitim İlkelerine Uygunluğu
Bakımından Değerlendirilmesi
Fatih Erdoğan’ın Sihirli Kaykay adlı kitabı, düş ile gerçeği birleştiren fantastik
türde bir çocuk edebiyatı yapıtıdır. Kitabın sonunda yaşanan büyüsel olayların Bülent’in
düş gücü olduğu belirtilmiştir. Anlatılan büyüsel olayların bu dünyada başlayıp yine
bu dünyada mantıksal bir açıklama ile bitmesi bağlamında Sihirli Kaykay kitabının
olay örgüsü Todorov (2004: 47) ’un fantastik yazındaki tekinsiz dünya anlayışına
uygundur. Böylece fantastik bir olay örgüsü içinde yazgıcılığı ve boş inançları
onaylayan bir yaklaşıma yer verilmemiştir. Kitapta mistik ya da dinsel hiçbir
yönlendirmenin olmadığı belirlenmiştir.
Genel Değerlendirme: Yapılan incelemeler sonucunda Sihirli Kaykay adlı kitabın dış
kapağında düzenlemeye gereksinim olduğu belirlenmiştir. Bu düzenlemede kitabın arka
kapağında bulunan metnindeki fotoğraf ve resim kavramlarına ilişkin karışıklığın
giderilmesinin gerektiği belirlenmiştir. Kitabın genel olarak 8 yaş ve üstü çocuklara
salık verilebileceği düşünülmektedir.
4.1.21. Şeker Portakalı
Kitabın Yazarı: José Mauro De Vasconcelos
Yayınevi: Can Roman
Yayın Yılı: 115. Baskı
Seslendiği Yaş Dönemi: 10 yaş ve üstü
113
4.1.21.1. Dış Yapı Özelliklerinin Değerlendirilmesi
a. Boyut
10 ve üstü düzeydeki çocuklara seslenen Şeker Portakalı 19,5 x 20,5 cm boyutlarıyla
orta büyüklükte bir kitaptır.
b. Kağıt
Şeker Portakalı adlı kitapta kullanılan kağıt açık sarı renkte ve dayanıklı 1.hamurdur.
c. Kapak
Lomlu, Utku. 2014: Ön kapak
Ön kapakta, öykünün başkahramanı Zezé nin ve şeker portakalı ağacının kırmızı
gölgesi resmedilmiştir. Ön kapak resmi kırmızı çerçeve içine alınmıştır. Ayrıca ön
kapakta kitabın çevirisi, kaçıncı baskı olduğu ve yayınevine ilişkin bilgiler
belirtilmiştir.
114
Lomlu, Utku.2014: Arka kapak
Kitabın arka kapak düzenlemesi, ön kapağı ile uyum sağlayabilecek bir niteliktedir.
Kitabın sırt bölümde okurun kitaplığında, kitabı kolaylıkla bulmasına olanak
sağlayabilecek kimlik bilgileri yer almaktadır.
d. Sayfa Düzeni
Şeker Portakalı adlı kitabın times new roman yazı karakteri ile sadece metinlerden
oluşturulmuş sayfa düzenlemesinde yer alan harf, sözcük, satır arası, alt- üst ve kenar
boşlukları çocuğun kitabı rahatlıkla okumasına olanak sağlayabilecek niteliktedir.
4.1.21.1. İç Yapı Özelliklerinin Değerlendirilmesi
a. Konu
Şeker Portakalı adlı kitapta okumayı kendi öğrenebilecek kadar zeki olan bir
çocuğun yoksulluk içindeki yaşamını sorgulaması anlatılmaktadır. “Ben iyi insanım,
annem iyi bir insan, babam da öyle? Tanrı niye bizi sevmiyor. Paramız yok. Oysa
doğduğu ahırdaki öküzü ve eşeği bile sevmişti.” gibi düşündürücü sorgulamalarla
Zezé’nin isyanı insana ve yaşama ilişkin bir duyarlık oluşturabilecek niteliktedir.
115
Çatışmalar:
Kişi-Kişi Çatışması: Öykünün kahramanı Zezé çevresindeki birçok kişi ile çatışma
içindedir. Zezé, abisi Totoca, dayısı Edmunda, babası Gloria ile gerginlikler
yaşamaktadır.
Kişinin Kendisiyle Olan Çatışması: Öykünün kahramanı Zezé, yaşamındaki
olumsuz durumların nedenini kendisinin kötü bir çocuk olmasına bağlamaktadır ve
kendini suçlamaktadır. Bu nedenle kendi kendisiyle çatışmalar yaşamaktadır.
Kişi-Toplum Çatışması: Şeker Portakalı kitabının kurgusunun temelini oluşturan
çatışmalar kişi-toplum çatışmalarına dayanmaktadır… Zezé, dini inançları ve tanrıyı
sorgulamaktadır. “Biz fakiriz o zaman kötü müyüz?” , “Yaşamında ona değer veren tek
kişi Portuga neden öldü?”, “Şeker portakalı ağacını neden kestiler?” gibi sorularla
Zezé toplum ve doğa ile çatışmalar içindedir. Yaşanan bu çatışmalar çocuğun sevgi ve
özgürlük gereksinimine uygundur. Çatışmalarda üzücü, acıklı olaylar ve aşırı
duygusallıkların olmadığı belirlenmiştir.
b. İzlek
Şeker Portakalı adlı yapıtındaki: “Bir Kral sokakta herkesin önünde ağlar mı?” sorusu
dokuz yaşındaki Zeze’nin yaşamına şöyle yönlendirilebilir: “Ailesindeki sorunlar, evde
keşifler yapan, şarkı söyleyerek mutlu olan bir çocuğu, herkesin önünde ağlatır mı?”.
Bu söylemler doğrultusunda kitabın izleği için “çocuğun yaşamında ailenin önemi”
denilebilir.
c. Kahramanlar
Baş Kişiler:
Zezé: Zezé, dokuz yaşında kendi kendine okumayı öğrenen zeki bir çocuktur.
Ailesine yardım etmek için ayakkabı boyacılığı yapmaktadır. Kendini, yaşamı
sorgulayarak karşılaştığı sorunların temelinde ne olabileceğini düşünebilecek olgun bir
çocuktur. Açık ve devingen bir kişiliktir.
116
Totoca: Totoca, Zezé’nin hem yaşam rehberi hem de kurtarıcısı gibidir. Totoca,
Zeze’nin “O bana yaşamı öğretiyor.” dediği kişidir. Kapalı ve durağan bir kişiliktir.
Edmuda: Zezé’nin bilgin çılgın dayısıdır. Zezé’ye kötü davranan kişilerden sadece
biridir. Kapalı ve durağan bir kişiliktir.
Gloria: Zeze’nin babasıdır. İşsizdir. İşsizlik psikolojisi onu çok öfkeli biri
yapmaktadır. Bu öfkesini, Zezé’yi döverek çıkarmaktadır. Yaşama ve kendine duyduğu
kızgınlığı oğlundan çıkarmaktadır. Gloria, olay kurgusu boyunca kapalı ve durağan bir
kişiliktir.
Zezé’nin Annesi: Kızıldereli işçi bir kadındır. Oğlu ile ilgilenememektedir. Kapalı
ve durağan bir kişiliktir.
Yan Kişiler:
Portuga: Zeze’ye iyi davranan tek kişidir.
Dona Cecilia Paim: Zezé’nin öğretmenidir. Zezé, öğretmenini çok sevmektedir.
Kitabın kurgusundaki Portuga ve Dona Cecilia Paim adlı yan kişiler, kapalı ve
durağan niteliktedir.
d. Dil ve Anlatım
Başkahraman Zeze’nin dini, tanrıyı, gelenekleri, iyi ve kötüyü, ailesini
sorgulamasıyla kurgu, çocuğun sorma-öğrenme isteğini gözeten bir anlayış ile
oluşturulmuştur. Bu sorgulamalarda dini birçok sözcük kullanılmıştır. Örneğin; vaftiz
babası, tanrı, tılsım, şeytan, dua vb.
Kitabın dil ve anlatımında karşılıklı konuşmalara bolca yer verilmiştir. Örneğin;
Zeze tek arkadaşı Şeker Portakalı ağacı ile konuşmaları, babası ile konuşmaları,
Portugua ile konuşmaları ya da kendi kendisiyle konuşmaları… ile içten bir anlatımın
oluşması sağlanmıştır.
117
Kitabın diline Türkçenin sözvarlığı açısından bakılırsa ikilemelere ve deyimlere
bolca yer verilmiştir:
Kitapta olay kurgusunda kullanılan ikilemelerden bazıları şunlardır: “topu topu
(s.17), ağır ağır (s.18), sık sık (s.21), bilip bilmediği (s.21), uslu uslu (s.25), hemen
hemen (s.25), kala kala (s.33), kaba saba (s.35), kendi kendine (s.39), renk renk (s.43),
yırtık pırtık (s.43), ağır ağır (s.43), pırıl pırıl (s.54), şangır şungur (s.57), azar azar
(s.59), pılımızı pırtımızı (s.60), sağda solda (s.62), yılan mılan (s.63), alaylı alaylı
(s.64), bekleye bekleye (s.80), pırıl pırıl (s.83), düşünceli düşünceli (s.84), kötü kötü
(s.98), inanıp inanmadığı (s.101), renk renk (s.101), döne döne (s.103), ara sıra (s.105),
sağı solu (s.108 ), küt pat (s.109), sinirli sinirli (s.114), sıkı sıkı (s.115), pırıl pırıldı
(s.118), ağır ağır (s.118), sakin sakin (s.127), tir tir (s.139), uslu uslu (s.134), bağlar
bağlamaz (s.136), ara sıra (s.139), hemen hemen (s.140), uzun uzun (s.142)…”
Kitapta olay kurgusunda kullanılan deyimlerden bazıları şunlardır:
“görürsün gününü (s.21), ağzı açık kalmıştı (s.22), alay ediyorsun (s.22), oh olsun
(s.22), öç almak (s.22), dilim tutuldu(s.80), kalbin yerinden fırlaması(s.81), göz koymak
(s.129), elini çabuk tutmak (s.133), akıl erdirememek (s.131), aklım başımdan gitti
(s.139)…” Kullanılan bu deyimler sayesinde anlatıma zenginlik ve incelik katılmıştır.
Kitaptaki olaylar, sade ve anlaşılır dille okurun gözünde canlandırabileceği
betimlemeyici bir anlatım biçimi ile aktarılmıştır. Anlatımı güçlendirmek amacıyla
benzetmelerden yararlanılmıştır. Kullanılan benzetmelerden bazıları şunlardır: “
Edmundo Dayı gibi ağır ağır (s.18), bugün yağmur yağmayacak gibi (s.25), geçen yılki
gibi bir takvim (s.26), ne söylediğini anlamış gibi dönüp durdu (s.26), oturduk ve yemek
yer gibi yaptık (s.28), gerektiği gibi aramayı bilmiyorsun (s.32), bunun gibi büyük
böceklerle dolu (s.39), duymamış gibi davranıyordu (s.64), kralın uşağı gibi bir
görünüşleri vardı (s.65), aşağılanmış gibi yanından uzaklaştım (s.73), ötekilerini
sevdiğim gibi seni de seviyorum (s.74), umudum kırılmış gibiydi (s.80), cadaloz dilini
kesmek gibi bir huyum vardır (s.90), anlattığım gibi (s.108), deli gibi koşarak geliyor
(s.131), isyanım kasırga gibi patladı (s.133), her zamanki gibi gömleği pek temiz değildi
(s.137), her şeyi öğrendiğim gibi bu şarkıyı da öğrenmiştim (s.145), keçi yavrusu gibi
hoplaya zıplaya koşarak (s.153)… Bu etkileyici benzetmeler sayesinde anlatım
somutlaştırılmıştır.
118
e. İleti
Zezé’ye dünyaya gözlerini açtığı an bir güneş olacaksın denilmiştir. O güneş
olabilecek çocuk gördüğü şiddet ile yeryüzünde bir yanardağa dönüşmüştür. Bir
yanardağ nasıl söner etrafı çölleşirse Zezé de bir yanardağ gibi sönmüştür. Böylece
kitapta çocukların yaşamında ailenin ve eğitimin önemi ve oluşturduğu değişim
vurgulanmaktadır.
4.1.21.3. Çocuk Kitaplarının Dayanması Gereken Temel Eğitim İlkelerine Uygunluğu
Bakımından Değerlendirilmesi
Zezé babasına sigara satın alırken sigara içmemesi konusunda uyarılması, Zezé’nin
hayvanları hırpalamasının hoş karşılanmaması, Portekizli Portuga’nın küfür
edilmesinin yanlış olduğunu ifade etmesi gibi olumsuz durumların olumlanmaması ile
kitabın çocuğun sağlıklı bir değerler sistemi oluşturmasını destekleyebileceği
düşünülmektedir. Kurgulanan olay dizisi boyunca Zezé’nin toplumu ve dini
sorgulaması göz önünde bulundurularak toplumdaki yazgıcılık inancı gibi konular
üzerinde okuru düşünmeye çağırabilecek özelliktedir.
Genel Değerlendirme: José Mauro De Vasconcelos’un Şeker Portakalı adlı kitap 10
yaş ve üstü okurlara salık verilebilir.
4.1.22. Şiir Saldım Gökyüzüne
Kitabın Yazarı: Mavisel Yener
Yayınevi: Tudem Yayınları
Yayın Yılı: 8.Baskı, Eylül 2014
Seslendiği Yaş Dönemi: 8 yaş ve üstü
119
4.1.22.1. Dış Yapı Özelliklerinin Değerlendirilmesi
a. Boyut
Üzel (2007: 65) çocuk kitaplarını küçük boy (12-15 cm), orta boy (16-22 cm),
büyük boy (22 cm ve üzeri) olmak üzere ayrıştırmıştı. Bu bağlamda Mavisel Yener’in
bu kitabı ise 15x21,5 cm boyutları ile orta büyüklüktedir.
b.Kağıt
Kitapta kullanılan kâğıt, kaliteli 1. hamur niteliktedir. Kağıt, resimlerin niteliklerini
özgün biçimde yansıtılabilecek özelliktedir.
c. Kapak
Üçbaşaran, Deniz. 2014: Ön kapak
Şiir Saldım Gökyüzüne adlı kitabın ön kapak düzenlemesinde kitaptaki “Martı”
şiirinde kullanılan resimlemeler kullanılmıştır. Gökyüzünde uçan bir martı ve o martının
üzerinde kollarını açarak uçan bir çocuk resmedilmiştir. Ön kapağın sağ alt köşesinde
8.baskı olduğu belirtilmiştir.
120
Üçbaşaran, Deniz. 2014: Arka kapak
Arka kapak düzenlemesinde kitabın içeriğine yönelik bir tanıtım yazısı
bulunmaktadır.
Kitabın adı, yazarı ve yayınevine ilişkin bilgiler ise kitabın sırtında belirtilmiştir.
Kitabın sırtındaki bu bilgiler okurun bir kitaplık oluşturmasına olanak sağlayabilecek
niteliktedir.
d. Sayfa Düzeni
Şiir Saldım Gökyüzüne adlı kitap ilkokul dönemi çocukların bilişsel gelişim dönemi
özelliklerine uygun olarak sayfa düzenlemesinde üçte ikilik yazı oranına dikkat
edilmiştir. Satır aralarındaki boşluklar çocuğun bilişsel gelişim dönemine göre satırları
rahatlıkla takip edebileceği aralıktadır. Sayfadaki yazı karakteri, times new romandır.
Yazı karakteri resim-metin uyumu sağlayarak görsel düzenlemeyi bütünleyici
özelliktedir.
e. Resimler
İlkokul dönemi öğrencilerde sözcük dağarcığında belirgin bir artış olmaktadır.
Sözcük kazanımı önemlidir. Bu bağlamda Şiir Saldım Gökyüzüne kitabında resimle
bütünleşen şiirler çocuğun yeni kavramlar ve sözcükler öğrenmesine yardımcı
olabilecektir. Örneğin; s. 37’de şiirde geçen “kayık” kavramı sayfa düzeninde çizim ile
121
somutlaştırılarak yer almıştır. Böylece çocuğun kavram gelişimi hem resmin hem de
dilsel öğelerin olanakları ile desteklenmiştir.
Üçbaşaran, Deniz. 2014: 37
4.1.22.2. İç Yapı Özelliklerinin Değerlendirilmesi
a. Konu
Mavisel Yener’in Şiir Saldım Gökyüzüne adlı şiir kitabında çocuklara bilişsel ve
duyuşsal içerikli davranışlar edinebileceği kültürel bir okuma çevresi yaratılmıştır.
Şiirlerle yaratılan bu kültürel çevre çocukta sevinç, mutluluk, heyecan, merak gibi
duygu durumları uyandırabilecek niteliktedir.
b. İzlek
Şiir Saldım Gökyüzü kitabındaki şiirlerde doğa sevgisi, hayvan sevgisi, gibi izleklerle
çocuğun estetik duygularının gelişimi desteklenebileceği belirlenmiştir.
c. Dil ve Anlatım
Çocuklara seslenen şiir kitaplarının, Türkçenin anlatım gücü ve olanaklarının çocuğa
öğretilmesinde önemli bir yere sahip olduğu bilinmektedir. İlkokul düzeyindeki
çocuklara seslenen yapıttaki şiirler incelendiğinde Türkçenin söz varlığını oluşturan
birçok öğe görülmektedir.
122
Kitabın dil ve anlatımında ikilemeler ve benzetmeler kullanılmıştır. İkileme
örnekleri şunlardır: “tek tek (s.63), sessiz sakin (s.70), mışıl mışıl (s.101)…” Benzetme
örnekleri şunlardır: “ ateş gibi yakar (s.73), gözyaşı gibi süzülen damlalar (s.104),
çocuklar gibi (s.104)…” Bu benzetmelerin kullanımı ile anlatıma güç ve zenginlik
katılmıştır.
“Aşçının Ödü Patladı” şiirinde geçen “ödü patlamak” deyimi ise kitabın dil ve
anlatımdaki tek deyim örneğidir.
“ Ovup Parlatmalı Umutları ” şiiri Özdemir Asaf’ın “ Mum yanıyor, zaman yanıyor”
mısrası ile başlamaktadır. Bu mısranın Özdemir Asaf’ın ait olduğu dipnot biçimde
belirtilmiştir. Böylece okurda yeni bir şairi merak etmesi ve tanıması için olanak
sağlanmıştır.
Şiir Saldım Gökyüzüne şiir kitabı Tudem yayınları “Yaratıcı Okuma Projesi”
kapsamında hazırlanan bir yapıttır.
Şiir Saldım Gökyüzüne kitabındaki şiirler biçimsel yönden iki, üç, dört ve beş
dizeden oluşan farklı düzenlemeleri içermektedir. Anlatımda tekdüzeliğe düşmemek
için de zaman zaman devrik tümcelerden yararlanılmıştır.
d. İleti
Şiir Saldım Gökyüzüne adlı kitaptaki şiirler çevremizdeki yaşamlara karşı daha
duyarlı ve umutlu olma, yapılan yanlışlıkları hoşgörü ile karşılayabilme ve
gülümseyebilme gibi iletiler içermektedir. Kitaptaki şiirlerin ilkokul düzeyindeki
öğrencilerinin düşünmesine, düş kurmasına olanak sağlayabilecek özellikler taşıdığı
söylenebilir.
4.1.22.3. Çocuk Kitaplarının Dayanması Gereken Temel Eğitim İlkelerine Uygunluğu
Bakımından Değerlendirilmesi
Yener (2007: 149)’a göre çocuk masal, öykü ve şiirle duygu eğitimi sürecinden
geçmelidir. Mavisel Yener’in Şiir Saldım Gökyüzüne kitabı çocuğu şiirler ile bir duygu
eğitimi süreci içine alarak temel eğitim ilkelerince amaçlanan davranışları edinmesine
olanak sağlayabilecek niteliktedir.
123
Genel Değerlendirme: Mavisel Yener’in Şiir Saldım Gökyüzüne adlı kitabı dış yapı
özellikleri, iç yapı özellikleri ve temel eğitim ilkelerine uygunluğu açısından okuma
kültürü edindirmeye katkı sağlayabilecek niteliktedir. Bu bağlamda Şiir Saldım
Gökyüzüne adlı yapıtı 8 yaş ve üstü çocuklara salık verilebilir.
4.1.23. Saklı Miras
Kitabın Yazarı: Christine Nösrtlinger
Almanca Aslından Türkçeleştiren: Mine Kazmaoğlu
Yayınevi: Günışğı Kitaplığı
Yayın Yılı: Ekim 2012, 1. Basım
Seslendiği Yaş:10 yaş ve üstü
4.1.23.1. Dış Yapı Özelliklerinin Değerlendirilmesi
a. Boyut
Kitap, 13x20 cm boyutlardadır. Ortaokul dönemindeki (10 yaş ve üstü) çocukların
kitaplık oluşturma anlayışına katkı sağlayabilecek niteliktedir.
b. Kağıt
Saklı Miras adlı kitapta yazıların kolayca okunmasına olanak sağlayabilecek gözü
yormayacak sarı renk 2.hamur kâğıt kullanılmıştır.
124
c. Kapak
Korman, Huban. 2012:Ön kapak
Ön kapak resimlemesinde okur, gözlerini yukarıya dikmiş Jakob ile tanışmakta ve
onun merakına ortak olmaktadır. Çerçeve olmaksızın tüm kapağı kaplayan, bu
tasarımda resmin renkleri ve tekniğiyle uyumlu kitap adı ve yazar adı kapağın üst
kısmında yer almış ve görsel bir bütünlük sağlanmıştır. Yayınevinin belirtkesine ve
çevirmenin adına kapağın alt kısmında yer verilmiştir.
Korman, Huban. 2012:Arka kapak
125
Arka kapakta ön kapak tasarımında yer alan açık kapıdan süzülen ışık etkisi devam
ettirilmiş ve bu ışık üç kız çocuğunu aydınlatmıştır. Resmedilen kız çocukları Jakob’un
bitişik dairedeki komşuları; Tete, Pups ve Wuzi’dir.
Kitabın sırtı için ön ve arka kapak rengi ile uyumlu kırmızı bir renk kullanılmıştır. Bu
çarpıcı renk üzerine siyah renk ile kitap adına; beyaz renk ile yazar adına yer verilmiştir.
Bu düzenleme okurun kitaplığında kitabı kolaylıkla bulmasına olanak sağlayabilecek
niteliktedir.
d. Sayfa Düzeni
Saklı Miras adlı kitap, dokuz bölümden oluşmaktadır. Bölümlere bir ad verilmemiş,
sadece numaralandırma ile belirtilmiştir. Her bölümde yeni sayfaya geçilmiş, bölüm
numarası sayfanın ortasında yer almış ve metne sayfanın yarısından itibaren yer
verilmiştir.
4.1.23.2. İç Yapı Özelliklerinin Değerlendirilmesi
a. Konu
Saklı Miras adlı yapıtta kültürel miras, aile bağları, komşuluk ilişkileri gibi konular
insana ve yaşama ilişkin bir duyarlık oluşturabilecek biçimde ele alınmıştır.
Çatışmalar:
Kişi-kişi çatışması: Kitabın kurgusundaki aile ve komşuluk ilişkilerinde yaşanan
gerilimler bu çatışma türüne dayanmaktadır. Çatışmalardaki gerilimler çocukların sevgi,
ilgi görme isteği ve bir birey olarak özgürce karar verebilmelerinin gereğini okura
duyumsatılabilecek niteliktedir. Genel olarak kitapta ele alınan tüm olaylar, çocukların
gülmesine, heyecanlanmasına, düş kurmasına, düşünmesine olanak sağlayabilecek
niteliktedir.
b. İzlek
Christine Nöstlinger’in Saklı Miras adlı kitabının izleği: “Başarıya ulaşmada azim ve
tutkunun önemidir.”
126
c. Kahramanlar
Baş Kişiler:
Jakob: Zwocihlerin evinden çıkmayan meraklı ve zeki komşu çocuğudur.
Zwocihlerin kızlarından Pups, Jakob’a aşıkken Jakob da Tete’ye aşıktır. Hayal
kırıklıkları ile dolu olan aşk üçgeninden Jakob, Tete ve Pups’a o kadar nazik davranarak
çıkar ki arkadaşlıklarından hiçbir şey kaybetmez. Jakop, açık ve devingen bir kişiliktir.
Pups: Akrabalarından kalan saklı mirasın peşine düşen komşu kızlarından biridir.
Jakobla birlikte bir hazine avcısı gibi saklı mirasa ulaşmaya çalışan açık ve devingen bir
kişiliktir.
Wuzi: Zwocihlerin yaramaz en küçük kızlarıdır. Wuzi, okuldan, öğretmenlerinden ve
sınıf arkadaşlarından hoşlanmamaktadır. Derslerden nefret etmektedir. Açık ve
devingen bir kişiliktir.
Tete: Jakob’un aşk olduğu komşularının kızıdır. Kapalı ve durağan bir kişiliktir.
Saklı Miras adlı öyküde kahramanlar, okurda güzele ilişkin bir duyarlık
oluşturabilecek niteliktedir. Özdeşim kurulabilecek bu kişiler çocuğa, şiddetin yaşamın
doğasına uygun bir gerçeklik olmadığını sezdirebilecek niteliktedir.
d. Dil ve Anlatım
Saklı Miras adlı kitapta mizahi anlatım ve günlük yaşamın içinden akıcı bir dil
kullanılmıştır. Okurun ilgisini canlı tutabilecek “tısladı, zırıldadı, mızmızlandı,
vızıldadı, haykırdı, bağırdı, söyledi, cırladı, sordu, sızlandı, hırıldadı, hıçkırdı, zırladı,
inledi, kıkırdadı, uğuldadı, kükredi, yankılandı, mırıldadı…” gibi ifadelere yer
verilmiştir.
Kitapta Türkçenin anlatım gücü ve olanaklarını yansıtan deyimlere ve atasözlerine
bolca yer verilmiştir. Kitapta olay kurgusunda kullanılan deyimlerden bazıları şunlardır:
“Yaygara koparmak (s.20, s.35, s.36 ve s.125), telef olmak (s.27), işi sulandırmak
(s.31), ağzı bir karış açık kalmak (s.34), ağzı kulaklarında olmak (s.45), sinirleri
bozulmak (s.51), çenesini tutmak (s.51), paraya kıymak (s.52), dehşete düşmek (s.53),
başına dert açmak (s.54), çıngar koparmak (s.55), Nuh Nebi’den kalma (s.58), aklını
başına toplamak (s.62), cesaretini toplamak (s.64), samanlıkta iğne aramak (s.64), iç
127
geçirmek (s. 64), huzurunu kaçırmak (s.69), düş kırıklığına uğramak (s.73), tüyleri
diken diken olmak (s. 27 ve s.74), yan çizmek (s.74), gına gelmek (s.84), el koymak
(s.86), aklını oynatmak (s.90), canını sıkmak (s.90), bıyık altından gülümsemek (s.93),
aklını kaçırmak (s.93), kafa dinlemek (s.94), diken üstünde oturmak (s.95), uyku
çekmek (s.95), dili tutulmak (s.97), göklere çıkarmak (s.97), dili çözülmek (s.98), kafayı
üşütmek (s.101), kafa patlatmak (s.102), paranın üstüne yatmak (s.103), okulu asmak
(s.103), su koyuvermek (s.105), dank etmek (s.115), panik yapmak (s.116), tadına
varmak (s.121), boyun eğmek (s.127), aklını peynir ekmekle yemek (s.129), midesi
kazınmak (s.130), tepeden bakmak (s.131), bir taşla iki kuş vurmak (s.148), dibe
vurmak (s.160)… Türkçenin anlatım gücünü ve inceliğini somutlaştıran bu deyimler
anlatıma zenginlik katmaktadır.
Kitabın olay kurgusunda kullanılan bazı ikilemeler şunlardır: “ara ara (s.11), sık sık
(s.14), gacur gucur (s.15), kızgın kızgın (s.22), çeşit çeşit (s.25), doğru dürüst (s.26),
ekşi ekşi (s.37), zehir zemberek (s.39), pis pis (s.56), tak tak (s.68), sokak sokak
(s.106), seve seve (s.131), ufak tefek (s.153)…” Böylece kullanılan ikilemeler ile
anlatıma devingenlik katılmıştır.
Kitapta olay kurgusunda anlatıma imgesel özellikler katan atasözlerden bazıları
şunlardır: “ayı avlanılmadan post paylaşılmaz (s.31), aç ayı oynamaz (s.43), arayan
Mevla’sını da bulur belasını da (s.104)…
Kitapta olay kurgusunda kullanılan bazı benzetmeler ise şunlardır: “feci bir diş
ağrısı çekiyormuş gibi yüzünü ekşitmek (s.22), jet gibi gelmek (s.29), fabrika sireni
gibi yaygara koparmak (s.34), kokuşmuş tereyağı gibi kokmak (s.59), kedi pisliği gibi
kokmak (s.59), domuz yavrusu gibi ciyaklamak (s.64), gözleri tavşan gözü gibi
kızarmak (s.67), ıslak köpek yavrusu gibi gözükmek (s.69), arı gibi çalışmak (s.71), kuş
kafesi gibi olmak (s.79), avının kokusunu alıp havlamaya başladığı halde, tasmasından
salıvermeyen köpek gibi olmak (s.93), hamal gibi not çekmek (s.94), yıldırım çarpmış
gibi durmak (s.98), kapana kısılmış bir fare gibi hissetmek (s. 116), hoşaf gibi yorgun
olmak (s.137), leş gibi olmak (s.137), aptal tavuk gibi konuşmak (164)…” Kullanılan
benzetmeler sayesinde anlatıma zenginlik katılmıştır.
Kitapta “ acayip pahalı olmak (s.22), terör yaratmak (s. 49), yumurtlamak (s. 87),
uçuk bulmak (s.104)… gibi zaman zaman argo sözcüklere ve “piç kurusu, salak, aptal ”
128
gibi kaba sözcük niteliğindeki sözcüklere yer verilmiştir. Dilin çevrim alanındaki bu
sözcüklere yer verişte okura ayna tutulmak istenmiş bu dil olumlanmamıştır.
e. İleti
Christine Nöstlinger’in Saklı Miras’ı azim ve tutkuyla beslenen mücadelenin nasıl
başarıya dönüşebileceğini okura iletebilecek niteliktedir. Jakob azmini bilim ve sanatla
beslemektedir. Okurda bırakılmak istenen bu etkinin kaynağını insana ve doğaya ilişkin
bir sevgiden aldığı belirlenmiştir.
4.1.23.3. Çocuk Kitaplarının Dayanması Gereken Temel Eğitim İlkelerine Uygunluğu
Bakımından Değerlendirilmesi
Saklı Miras adlı kitap çocuğun sağlıklı bir değerler sistemi oluşturmasını
destekleyebilecek niteliktedir. Kitabın temel kahramanı erkektir; ancak kahramanın
yaşadığı çatışma cinsiyetine özgü bir çatışma değildir. Bir kız çocuk da kahramanla
kolayca özdeşim kurabilir. Kitabın çocukların kendi cinsel kimlikleri içinde kişiliklerini
geliştirmelerine engel olabilecek kurgusal özellikler ve iletiler taşımadığı belirlenmiştir.
Genel Değerlendirme: Günümüz modern toplumunda yaşayan çocukların sorunlarını
anlatan bu kitap, gizemle örülmüş özgün kurgusu ve içten diliyle okuru kitaba
yaklaştırabilecek niteliktedir.
4.1.24. Toto’nun Sınıfı
Kitabın Yazarı: Sevim Ak
Resimleyen: Behiç Ak
Yayınevi: Can Çocuk
Yayın Yılı: Şubat 2012, 8. Baskı
Seslendiği Yaş Dönemi: 8 yaş ve üstü
129
4.1.24.1. Dış Yapı Özelliklerinin Değerlendirilmesi
a. Boyut
Toto’nun Sınıfı adlı kitap, 13x21 cm boyutlardadır. 8 yaş ve üstü çocukların
taşıyabileceği ağırlıkta olup çocuğun el ve göz yapısına uygundur.
b. Kağıt
Can Çocuk tarafından yayımlanan Toto’nun Sınıfı adlı kitapta kullanılan kağıt, açık
sarı renkte 2. hamurdur.
c. Kapak
Ak, Behiç. 2013: Ön kapak
Kitabın ön kapağında, Toto’nun sınıfı ve sınıf arkadaşları resmedilmiştir. Ön kapak
resimlemesinin altında kitabın yayınevi “Can Çocuk” un belirtkesi yer almıştır. Ön
kapakta, kitabın yazarı Sevim Ak ve çizeri Behiç Ak belirtilmiştir.
Toto’nun Sınıfı adlı kitabın arka kapak düzenlemesinde Toto’nun maceralarına
ilişkin içeriğe yönelik sezinletici dönütler veren bir metin vardır. Kitabın 8 yaş ve üstü
çocuklara seslendiği belirtilmiştir.
130
d. Sayfa Düzeni
Toto’nun Sınıfı adlı kitabın sayfa düzenlemesinde okuma rahatlığı sağlayabilecek
satır aralığı ve kenar boşluğuna dikkat edilmiştir. Ayrıca dört bölüme ayrılmış yapıtta
her bölüme geçerken yeni bir sayfadan başlanmıştır. Sayfa düzeninde resim-metin
uyumuna dikkat edilmiştir. Behiç Ak’ın çizimleri ile oluşan sayfa düzeni çocuğun
görsel ve dilsel okuma yapmasını isteklendirebilecek niteliktedir.
Ak, Behiç. 2013: 1
e. Resimler
Nitelikli bir çocuk edebiyatı yapıtında yazar ve çizerin işbirliği çok önemlidir.
Totonun Sınıfı adlı yapıtta Sevim Ak ve Behiç Ak’ın işbirliği ile kitabın resimlerinde
özgün bir gerçeklik yaratıldığı belirlenmiştir.
Ak, Behiç, 2010: 42
131
Örneğin; sayfa 42’deki Toto ve kadının kucaklaşmaları çizimine bakılır ise şaşkın
Toto’nun yüz ifadesi görülmektedir. Böylece, çizimler ve resimlerde insana özgü duygu
durumlarının başarı ile yansıtıldığı belirlenmiştir.
Ak, Behiç, 2010: 52
Sayfa 52’deki kızgın Bay Togo resimlemesi insana özgü duygu durumlarını başarıyla
yansıtabilmiş diğer bir çizimdir.
Genel olarak kitaptaki çizim ve resimler, çocuğun Toto’nun Sınıfı öyküsünü okurken
görsel okuma yapması için anlamsal bir ardışıklık-tutarlılık taşıdığı belirlenmiştir.
4.1.24.2. İç Yapı Özelliklerinin Değerlendirilmesi
a. Konu
Sevim Ak’ın Toto’nun Sınıfı öyküsü, Toto adlı çocuğun yaşamı ve insanları tanıma
macerasında sınıf arkadaşlarıyla, öğretmeniyle yaşadığı renkli olaylar, çocuğun düş
kurmasına ve düşünmesine olanak sağlayabilecek bir biçimde mizahi bir anlatıma konu
edindiği belirlenmiştir.
132
b. İzlek
Toto’nun Sınıfı adlı kitapta bir çocuğun okul yaşamında yaşayabileceklerine ilişkin
gözlemlerin aktarıldığı belirlenmiştir. Çocuk okur, kendisinin yaşadığı sıkıntıları diğer
yaşıtları tarafından da yaşandığını görünce bir rahatlama hissedebilir. Ayrıca değişen
eğitim sisteminin yanı sıra evde eğitim gibi farklı eğitim yaklaşımları okur ile
paylaşılmıştır.
c. Kahramanlar
Baş Kişiler
Toto: Maceracı, insanlarının sorunlarını çözmeye çalışan bir çocuktur. Açık ve
devingen bir kişiliktir.
Bay Togo: Toto’nun sınıf öğretmenidir. Öğrenmeye istekli açık ve devingen bir
kişiliktir.
Lumba: Evde ailesi tarafından eğitilmiş Lumba çok bilgilidir. Sosyal ilişkileri ise
çok zayıftır. Çevresinden farklı giyinir, arkadaşlarını anlamakta zorluk çekmektedir.
Açık ve devingen bir kişiliktir.
Yan Kişiler: Selo, Teo, Mini, Aliş ve Maviş sınıfın diğer öğrencilerdir. Kapalı ve
durağan bir kişilik yapısına sahiplerdir.
Toto’nun Sınıfı adlı kitapta çocuğun özdeşim kurabileceği kahramanlar okurda
güzele ilişkin bir duyarlık oluşturabilecek niteliktedir.
d. Dil ve Anlatım
Sevim Ak’ın Toto’nun Sınıfı adlı kitabındaki olaylar çocuğun dil gelişim düzeyine
uygun bir yazınsal kurgu içinde sunulmuştur. Kitabın görsel metinleri ile dilsel
133
metinleri arasında anlamsal bir tutarlılık vardır. 8 yaş ve üstü düzeyindeki çocuklara
salık verilebilir.
Kitapta Türkçenin anlatım gücü ve olanaklarını yansıtan ikilemelere ve deyimlere
seslendiği yaş düzeyinin anlam evrenine uygun olarak yer verilmiştir. Kitapta olay
kurgusunda kullanılan ikilemelerden bazıları şunlardır: “fısır fısır (s.9), ağızdan ağza
(s.9), kıpır kıpır (s.10), ince ince (s.10), yapış yapış (s.10), bir bir (s.14), buram buram
(s.26), kikir kikir (s.34), sıra mıra (s.36), sus pus (s.37), tir tir (s.42), horul horul (s.49 ),
nefes nefes (s.49), kıpır kıpır (s.55), mışıl mışıl (s.73) …” Anlatımda kullanılan bu
ikilemeler anlatıma devingenlik katmıştır.
Kitabın kurgusunda kullanılan deyimler ise imgesel bir anlatımla dilin
zenginleşmesini sağlamıştır. Kullanılan deyimlerden bazıları şunlardır: “ burnu havada
(s.10), göz ucuyla bakmak (s.18), külyutmaz (s.85), sözlerini yutmak (s.88)…” vb.
Kitapta genel olarak akıcı, mizahi anlatımlı, zengin bir dil kullanılmıştır. Genel
olarak Toto’nun Sınıfı adlı kitap, seslendiği yaş düzeyinin gereksinimlerine uygun ve dil
gelişimine katkı sağlayabilecek niteliktedir.
e. İleti
Kitapta, yaşamda karşılaşılan sorunların üstünde çok yönlü düşünülürse çözüm yolu
bulunabileceği okurla paylaşılmıştır.
4.1.24.3. Çocuk Kitaplarının Dayanması Gereken Temel Eğitim İlkelerine Uygunluğu
Bakımından Değerlendirilmesi
Sevim Ak’ın Toto’nu Sınıfı adlı kitabı çocuğun sağılıklı bir değerler sistemi
oluşturmasını destekleyebilecek niteliktedir. Sayfa 79’da “Neden erkek sanmıştı ki!
Pekâlâ, şişman, dolma yanaklı, saçları usturaya vurulmuş bir başka kadın olabilirdi.”
gibi alt iletilerle toplumdaki cinsel kimliklere yönelik geleneksel yargıların değişmesi
için olanak sağlanmaktadır. Öğrencilerin Bay Togo ile gerçekleştirdikleri projeler ise
çocuğun girişimciliğini, deneme ve araştırma isteğini olumlu yönde etkileyebileceği
belirlenmiştir.
134
Genel Değerlendirme: Sevim Ak’ın Toto’nun Sınıfı adlı çocuk kitabı 8 yaş ve üstü
çocuklara salık verilebilir.
4.1.25. Sol Ayağım
Kitabın Yazarı: Christy Brown
Yayınevi: Nemesis Kitap
Yayın Yılı: 1.Baskı/ Nisan 2014
Seslendiği Yaş Dönemi:10 yaş ve üstü
4.1.25.1. Dış Yapı Özelliklerinin Değerlendirilmesi
a. Boyut
Sol Ayağım seslenilen 10 yaş ve üstü çocukların bir kitaplık oluşturma
gereksinimlerine uygun olup 13×19 cm boyutlardadır.
b. Kağıt
Sol Ayağım adlı kitapta gözü yormayacak sarı renkte kağıt kullanılmıştır. Ancak bu
kağıt düşük kalitede kolay yıpranabilecek özelliktedir.
c. Kapak
Sol Ayağım kitabının ön kapak düzenlemesinde iki çocuğun fotoğrafına yer
verilmiştir. Bu fotoğraf karesinin üstünde kitabın Milli Eğitim Bakanlığı 100 Temel
Eseri arasında olduğu belirtilmiştir. Fotoğrafın altında ise kitabın adı, yazarı ve
yayınevine ilişkin bilgilere yer verilmiştir.
Kitabın arka kapak düzenlemesinde kitabın içeriğine yönelik tanıtım yazısı ve
Sunday Times, Irish Times gibi çeşitli gazetelerde yer alan Sol Ayağım kitabına ilişkin
yorumlar belirtilmiştir.
135
c. Sayfa Düzeni
Harf, sözcük, satır arası, alt-üst ve kenar boşlukları ile sadece yazınsal metinlerden
oluşan kitabın sayfaları çocuğun görsel algısını uyandırabilecek özelliktedir. Satır
aralarındaki boşluklar çocuğun bilişsel gelişim dönemine göre satırları rahatlıkla takip
edebileceği aralıktadır.
4.1.25.2. İç Yapı Özelliklerinin Değerlendirilmesi
a. Konu
Sol Ayağım adlı kitapta, engelli bireylerin toplumda yaşadığı sıkıntılar yaşama, insana
ve doğaya ilişkin bir duyarlık ile ele alınmıştır.
Çatışmalar:
Kişi-Kişi Çatışması: Olay dizisinde okurun merak duygusunu ağır tutan
çatışmaların birçoğu kişi-kişi çatışmasıdır. Bu çatışmalar, farklı kişilik örneklerinden
doğan gerilimlere dayanmaktadır.
Kişinin Kendisiyle Olan Çatışması: Kitabın başkahramanı Christy kendini mutlu
hissetmek için çabalamasına rağmen ikilemlere düşmektedir. Bu ikilemler, Christy’in
kendi ile çatışmalar yaşamasına neden olmaktadır.
Kişinin Toplumla Çatışması: Christy, bedensel engellerinden dolayı ona gerizekalı
gözüyle bakan toplum ile gerilimler yaşamaktadır. Bu gerilim ve çatışmalarda üzücü,
acıklı olaylar ve aşırı duygusallıklar yoktur.
b. İzlek
Christy Brown’un Sol Ayağım adlı kitabında sol ayağı dışında bedeninin hiçbir yerini
kullanamayan Christy’in yaşama nasıl tutunduğu ele alınarak çocukta bırakılmak
istenen etki, kaynağını insana, doğaya, yaşama ilişkin bir sevgiden almaktadır.
136
c. Kahramanlar
Baş Kişiler:
Christy: Geçirdiği beyin felcinden dolayı sadece sol ayağının hareketlerini kontrol
edebilmektedir. İçindeki huzuru yakalamak için mücadele eden, sol ayağı ile yazı
yazmayı öğrenen Christy, açık ve devingen bir kişiliktir.
Christy’in Annesi: Christy’in yaşamındaki en büyük destekçisidir. Christy’in
zihinsel bir engelinin olmadığını etrafındaki herkese kanıtlamak için uğraşan güçlü bir
anne karakteridir. Kapalı ve durağan bir kişiliktir.
Yan Kişiler:
Tony: Christy’in en çok iletişim içinde olduğu kardeşidir. Chrity’e çok kaba
davranmaktadır.
Pady, Peter, Jim ve Sean: Christy’in diğer erkek kardeşleridir. Babalarının
söyledikleri doğrultusunda bir yaşam çizen bireylerdir. Christy’in mücadele dolu
yaşamındaki en büyük renklerdir.
Bayan Delahunt: Christy’in aşık olduğu kadındır. Çok kibar ve nazik biridir.
Robert Collis: Christy’e konuşma ve yazmayı öğreterek yardımcı olmaya çalışan
kişidir.
Sol Ayağım kitaptaki yan kişiler kapalı ve durağan kişiliklerdir. Kitaptaki kahraman
ya da kahramanlar, güzele ilişkin bir duyarlık oluşturabilecek niteliktedir. Çocuğun
özdeşim kurabileceği bu kahramanlar şiddetin yaşamın doğasına uygun bir gerçeklik
olmadığını sezdirebilecek niteliktedir.
137
d. Dil ve Anlatım
Kitabın çevirmeni Filiz Kahraman Sol Ayağım adlı yapıtın Türkçeleştirilmesinde
imgesel bir anlatımdan uzak sade ve yalın bir dil kullanmıştır. Kitapta olayların yazınsal
bir kurgu içinde çocuğun anlam evrenine uygun sunulduğu belirlenmiştir.
Türkçenin anlatım gücü ve olanaklarını yansıtabilmesi yönünden kitabın dil ve
anlatıma bakılır ise ikilemelere bolca yer verilerek anlatıma devingenlik katıldığı
gözlenmiştir. Kitapta olay kurgusunda kullanılan ikilemelerden bazıları: “sık sık (s.12),
pırıl pırıl (s.14), yazıp yazmadığı (s.19), sık sık (s.20), yavaş yavaş (s.23), kendi
kendime (s.25), sık sık (s.28), tıkış tıkış (30), kendi kendine (s.34), üzgün üzgün (s.35),
yavaş yavaş (s.45), boş boş (49), zaman zaman (s.52), pis pis (s.53), hemen hemen
(s.101), pırıl pırıl (s.103), tembel tembel (s.105)…”
Sol Ayağım kitabının anlatımında bol benzetmelerin kullanıldığı belirlenmiştir..
Örneğin: “bana da diğerlerine davrandığı gibi davranma (s.11), diğerlerine bakacağın
gibi bakma (s.12), yeni doğmuş bir bebek gibi (12), melek gibi olmuyordu (s.21),
yengeç gibi geri tırmanarak (s.36), içinde asil bir kral gibi duruyordu (s.38), her
zamanki gibi (s.41), kırık bir cam parçası gibi (57), iki küçük fare gibi (s.67), delirmiş
gibi bana gülerek bakan (s.73), kafese kapatılan kuş gibiydim (s.108)…” Bu
benzetmelerin kullanımı ile anlatıma zenginlik katılmıştır.
Genel olarak dil gelişimi açısından Sol Ayağım adlı çocuk kitabı 10 yaş ve üstü
çocuklara salık verilebilir.
e. İleti
Christy Brown’un Sol Ayağım yapıtı, engelli bireylerin toplumda yaşadığı
sıkıntılara karşı duyarlık oluşturabilecek niteliktedir. Chirsty’in, “Öbür dünyayı
düşünmeden önce bu dünyayı görmek ve anlamak istiyorum!” çığlıklarının kaynağının
yaşama olan sevgiye dayandığı söylenebilir.
138
4.1.25.3. Çocuk Kitaplarının Dayanması Gereken Temel Eğitim İlkelerine Uygunluğu
Bakımından Değerlendirilmesi
Çağdaş Çocuk Yazını, çocukları önemseyen ve onların sorunlarını gündeme getiren
bir yaklaşıma dayanmaktadır. Christy Brown, Sol Ayağım adlı yapıtta engelli bir bireyin
toplumda yaşadığı sorunları sıkıntıları ele almasıyla çağdaş çocuk yazını için önemli bir
yapıttır. Yaratılan Christy kahramanı ile çocuğun yazgıcılık anlayışını sorgulaması için
olanak sağlanmaktadır. Bu sorgulama süreci çocuğun sağlıklı bir değerler sistemi
oluşturmasına da katkı sağlayabilecektir.
Genel Değerlendirme: Christy Brown’un Sol Ayağım adlı yapıtı çocuk edebiyatının
temel ilkeleri bağlamında bir bütün olarak okuma kültürü edinme sürecinde 10 yaş ve
üstü okurlara salık verilebilir.
139
4.2. Çocuk Kütüphanelerinde En Çok Okunan Kitapların İncelemelerine ve
Bu Kitapların Okunma Nedenlerine İlişkin Çizelgeler
Çizelge 1
Kitapların Boyutlarına Göre Dağılımı
Boyut f %
Küçük ( 12 x 15 cm) 0 0
Orta ( 16 x 22 cm) 24 96
Büyük ( 22 cm ve üstü) 1 4
Toplam 25 100
Çizelge 1’e bakıldığında, inceleme sürecinde kitapların üç farklı boyutta ele alındığı
görülmektedir. Fakat elde edilen bulgular sonucunda kitapların benzer oranlarda
boyutlandırılmadığı belirlenmiştir. İncelenen 25 kitaptan 24’ü (% 96) “orta” boyutlu
olarak ifade edilebilecekken, sadece 1’i (% 4) “büyük” boyutludur. “Küçük” olarak
ifade edilebilecek 12x15 cm boyutları ise incelenen kitaplar arasında belirlenmemiştir.
Çizelge 2
Kitapların Yayınevlerine Göre Dağılımı
Yayınevleri f %
Can ÇocukYayınları 4 16
Günışığı Kitaplığı 10 40
Mavibulut Yayıncılık 2 8
Epilson Yayınevi 2 8
Diğerleri 7 28
Toplam 25 100
Çizelge 2’ ye bakıldığında, incelenen 25 kitaptan 10’u (% 40) Günışığı Kitaplığı,
4’ü (% 16) Can Çocuk Yayınları tarafından yayımlanmıştır. Mavibulut Yayıncılık ve
Epilson Yayınevi tarafından ise 2’şer (% 8) kitap yayımlandığı görülmüştür. İncelenen
25 kitaptan 7’si ise diğer yayınevleri tarafından yayımlanmıştır.
Çizelge 3
Kitapların Kağıt Niteliğine Göre Dağılımı
Kağıt Hamurları f %
1.Hamur 20 80
2. Hamur 5 20
Toplam 25 100
140
Çizelge 3’e bakıldığında inceleme sürecinde kitaplarda 1. hamur ve 2. hamur olmak
üzere iki kağıt türünün kullanıldığı belirlenmiştir. İncelenen 25 kitaptan 20’sinin sayfa
düzenlemesinde (% 80) 1. Hamur kağıt kullanılmışken, sadece 5’inde (% 20) 2. Hamur
kağıt kullanıldığı belirlenmiştir.
Çizelge 4
Kitapların Kapak Tasarımına Göre Dağılımı
Kapak Tasarımı f %
Ciltli 2 8
Ciltsiz 23 92
Toplam 25 100
Çizelge 4’e bakıldığında, inceleme sürecinde kitapların iki farklı kapak
düzenlemesinde ele alındığı görülmektedir. Elde edilen bulgular sonucunda incelenen
25 kitaptan 23’nün (% 92) ciltsizken, sadece 2’sinin (% 8) ciltli bir kapak düzenlemesi
içinde olduğu belirlenmiştir.
Çizelge 5
Kitapların Seslendiği Yaş Düzeyine Göre Dağılımı
Yaş Düzeyleri f %
0-6 1 4
6-9 15 60
9+ 9 36
Toplam 25 100
Çizelge 5’e bakıldığında, incelenen kitapların seslendiği yaş düzeyine göre dağılımı
görülmektedir. İncelenen 25 kitaptan 15’inin ( % 60 ) 6-9 yaş düzeyi, 9’unun ise ( %
36) 9 yaş ve üstü düzeydeki çocuklara seslendiği belirlenirken, sadece 1’inin ( % 4)
0-6 yaş düzeyi çocuklara seslendiği saptanmıştır.
Çizelge 6
Kitapların Resimlendirme Özelliklerine Göre Dağılımı
Resimlerin Özellikleri f %
Siyah-beyaz 3 17,4
Renkli ve Gerçekçi 14 81,2
Renkli ve Soyut 0 0
Toplam 17 98,8
141
Çizelge 6’ya bakıldığında inceleme sürecinde kitaplardaki resimlerin özelliklerine
göre “siyah-beyaz”, “renkli-gerçekçi” ve “renkli ve soyut” olarak ele alındığı
görülmektedir. Öncelikle incelenen 25 kitaptan 17’sinin (% 68) resimli kitap olduğu
belirlenmiştir. Belirlenen bu 17 kitabın 14’ü (% 81,2) renkli ve gerçekçi biçimde,
3’ü (% 17,4) siyah-beyaz nitelikte resmedilmişken, renkli ve soyut olarak
nitelendirilen resimleme düzenlemesine sahip kitap saptanmamıştır.
Çizelge 7
Kitapların Türlerine Göre Dağılımı
Türler f %
Şiir 1 4
Öykü 12 48
Fantastik 4 16
Otobiyografi 2 4
Günlük 1 4
Diğerleri 5 20
Toplam 25 100
Çizelge 7’e bakıldığında, inceleme sürecinde kitap türlerine ilişkin farklı oranlarda
bir dağılımın olduğu görülmektedir. İncelenen 25 kitaptan 12’sinin (% 48) öykü, 5’inin
(% 16) fantastik, 2’sinin (% 4) otobiyografi, 1’nin (% 4) günlük ve 1’in (% 4) de şiir
türünde olduğu belirlenmiştir.
Çizelge 8
Kitapların Kahramanlara Göre Dağılımı
Kahramanlar f %
Kişiselleştirilmiş Canlı ve Cansız Varlıklar 3 12
Çocuğun Özdeşim Kurabileceği Yaşıtı Olan
Kahramanlar 22 88
Toplam 25 100
Çizelge-8’e bakıldığında, kitaplardaki kahramanlara ilişkin şu dağılım görülmektedir:
İncelenen 25 kitabın 22’sinin (% 88) olay örgüsündeki başkahramanları çocuğun
özdeşim kurabileceği yaşıtı olan kişiliklerken, sadece 3’nün (% 12) olay örgüsündeki
kahramanlarının kişiselleştirilmiş cansız varlıklar ve hayvanlar olduğu belirlenmiştir.
142
Çizelge 9
Kitapların Yabancı Dillerden Türkçeleştirilmesine Göre Dağılımı
Diller f %
Almanca 3 21
Fransızca 6 42
İngilizce 5 35
Toplam 14 98
Çizelge 9’a bakıldığında, incelenen 25 kitaptan 14’ünün (% 56) Almanca,
Fransızca ve İngilizce gibi yabancı dillerden Türkçeleştirildiği görülmektedir. Bu
incelenen 14 kitaptan 6’sının (% 42) Fransızcadan, 5’inin (% 35) İngilizceden, 3’ünün
(% 21) ise Almancadan Türkçeleştirildiği belirlenmiştir.
Çizelge 10
Kitapların Dil ve Anlatım Özelliklerine Göre Dağılımı
Dil ve Anlatım Özellikleri f %
Sade ve anlaşılır bir dil 24 96
Ağır (Çocuğun Düzeyine
Uygun Olmayan Bir Dil) 1 4
Toplam 25 100
Çizelge 10’a bakıldığında, incelenen kitapların dil ve anlatım özelliklerine göre
dağılımı görülmektedir. İncelenen 25 kitabın 24’ünün (% 96) sade ve anlaşılır bir dilsel
düzenleme içinde olduğu saptanırken, sadece 1 (% 4) kitabın çocuğun düzeyine uygun
olmayan bir dilsel kullanım özelliği gösterdiği belirlenmiştir.
Çizelge 11
En Çok Okunan Kitapların Seçilme Nedenlerine Göre Dağılımı
Kitapların Seçilme Nedenleri f %
Aile Etkisi 15 15
Öğretmenlerin Etkisi 20 20
Arkadaşların Etkisi 11 11
Kendi İstekleri 22 22
Fantastik Öğeler İçeren Macera Kitapları 30 30
Kitabın Kapağı 2 2
Toplam 100 100
143
Çizelge 11’e bakıldığında, Ankara Adnan Ötüken İl Halk Kütüphanesi Çocuk
Bölümünde 6 ay boyunca “En çok hangi kitapları seviyorsunuz? Neden? sorularına
ilişkin yapılan görüşme sonuçlarından elde edilen veriler doğrultusunda en çok okunan
kitapların seçilme nedenlerine göre dağılımı görülmektedir. Elde edilen bulgular
sonucunda bir kitabın okunmak için seçilmesinde kitabın fantastik öğeler içeren macera
türünde olması % 30, bireyin kendi isteğinin % 22, öğretmenlerin etkisinin % 20, aile
etkisinin % 15, arkadaşların etkisinin ise % 11 etkili olduğu belirlenmiştir.
144
BÖLÜM 5
5. SONUÇ VE ÖNERİLER
Bu bölümde araştırmada incelenen kitaplara ilişkin genel değerlendirmelere yer
verilmiştir. Bu değerlendirme doğrultusunda ulaşılan sonuçlar belirtilmiş ve elde edilen
sonuçlara dayanılarak öneriler sunulmuştur.
5.1. SONUÇLAR
Bu çalışma için Ankara halk kütüphanelerinden çocuk bölümü olan 19 kütüphane ve
bir çocuk kütüphanesinde 2013 yılı verilerine göre en çok okunan 25 kitaptan oluşan bir
seçki, çocuk edebiyatının temel ilkeleri (dış yapı özellikleri, iç yapı özellikleri, temel
eğitim ilkeleri) bağlamında incelenmiştir.
5.1.1. Çocuk Kütüphanelerinde En Çok Okunan Kitapların Dış Yapı Özelliklerine
İlişkin Genel Değerlendirmeler
Büyüklük: Çocuk kütüphanelerinde en çok okunan kitapların % 96’sı Çizelge 1’de
görüldüğü gibi Üzel (2007: 65)’in belirttiği 16×22 cm boyutunda orta büyüklükte olan
kitaplardır. Süleyman Bulut’un Kocaman Küçük Deniz adlı kitabı 21×26 cm boyutları
ile orta büyüklükte olmayan tek yapıttır. Okulöncesi çocuklara seslenen bu kitap büyük
boyutlardadır. Kitaplar, bu boyut düzenlemeleri ile çocuğun kitaplık oluşturma
anlayışına katkı sağlayabilecek niteliktedir. Ancak kütüphanelerde diğer boyutlarda
kitaplara da yer verilmesi gerekliliği bağlamında bu dağılım olumlanmamıştır.
Kağıt: Çocuk kütüphanelerinde en çok okunan kitaplarda (Bkz. Çizelge 3 ) % 80
oranında 1.hamur kağıt kullanıldığı görülmektedir. Yayınevlerinin kitapların basımında
1. hamur kağıt kullanmasının temel nedeni ise Ural (2013: 51)’e göre Türkiye’nin
yurtdışından sadece 1.hamur kağıt ihraç etmesidir. Kullanılan bu 1. hamur kağıt
145
çocuğun kitabı uzun süre kullanmasına olanak sağlayabilecek nitelikte olması ile
olumlanmıştır.
Jamie Kelly’in Sevgili Salak Günlük Bunlar Hiç Olmamış Gibi Davranalım ve
Muzaffer İzgü’nün Ekmek Kavgası kitaplarında kullanılan kağıdın niteliğinde
düzenlemeye gereksinim olduğu belirlenmiştir. Bu kitapların sayfa düzenlemesinde de
gözü yormayacak birinci hamur kağıdın kullanılmasının daha uygun olacağı
düşünülmektedir.
Kapak: Kitapların kapak düzenlemesinin ciltli olması çocuğun uzun süre kitabı
kullanması açısından önemlidir. Çılgın (2007)’ a göre ciltlemesi iyi yapılmamış, kolay
dağılan ve yıpranan bir kitaba çocuğun ilgisi azalır. Çocuğun kitabı kütüphanesinde
saklama olanağı azalır.
İncelenen kitapların kapak tasarımında genellikle karton kuşe kağıt tercih edildiği
belirlenmiştir. İncelenen kitapların arasında sadece Saftirik Greg Serisi’nden İşte Şimdi
Yandık ve Ama Bu Haksızlık kitapları ciltlidir. Çizelge 4’e bakıldığında da kitapların
sadece % 8’inin ciltli olduğu görülmektedir. Ciltsiz kitapların daha kolay dağılması ve
yıpranması gibi belirtilen nedenlerden dolayı bu durum olumlanmamıştır. Genel olarak
çocuk kütüphanelerinde en çok okunan kitapların, ciltleme konusunda, kapak
düzenlemesine gereksinimi olduğu belirlenmiştir.
Kitapların kapak tasarımlarına, içeriğe ilişkin sezinletici ipuçları sunması açısından
bakıldığında Fatih Erdoğan’ın Sihirli Serisi’nden Sihirli Kalem ve Sihirli Kaykay ile
İpek Ongun’un Kamp Arkadaşları yapıtlarının düzenlemeye gereksinimi olduğu
belirlenmiştir. Fatih Erdoğan’ın Sihirli Serisi’nin arka kapağındaki fotoğraf “resim”
olarak belirtilmiştir. Fotoğraf ve resim farklı sanat dallarına ilişkin iki kavramdır. Bu iki
kavram konusunda kitabın kapak tasarımda yer alan ikilem çocuğun hem dil hem de
sanat eğitimi sürecindeki gelişimini olumsuz etkileyebilir. İpek Ongun’un Kamp
Arkadaşları adlı yapıtının kapak tasarımda ise kitabın içeriğine ilişkin bir ipucu
sunmayan pasta resimlemesinin estetik bir bütünlükten uzak olduğu düşünülmektedir.
Sayfa Düzeni: Kitapların sayfalarında yer alan öğeler arasındaki uyum ile sayfa
kenarlarındaki izleme-okuma rahatlığı sağlayan boşlukların oluşturduğu bütünlük ve
harfler sayfa düzeninin estetik niteliğini belirler. İncelenen kitapların her birinde sayfa
kenar boşluklarına dikkat edildiği belirlenmiştir. Kitapların sayfa düzeninde kullanılan
146
yazı karakteri ise genellikle “Times new roman” dır. Bunun temel nedeninin diğer yazı
tiplerinin estetik açıdan hoş bir görünüm sunsa da çocuğa okuma rahatlığı sağlamaktan
uzak olmasından kaynaklanabileceği düşünülmektedir.
Resimler: Çocuk kütüphanelerinde en çok okunan kitapların genel özelliklerine
bakıldığında Çizelge 6’da belirtildiği gibi resimlerin % 52,2’si renkli ve gerçekçi, %
24’ü renkli ve soyut, % 3’ü ise siyah beyaz niteliktedir.
Çocuk kütüphanelerinde en çok okunan kitapların resimlerine estetik açıdan
bakıldığında Çıtır Çıtır Felsefe Serisi, Mavisel Yener’in Şiir Saldım Gökyüzüne, Behiç
Ak’ın Pat Karikatür Okulu, Sevim Ak’ın Toto’nun Sınıfı, Süleyman Bulut’un Kocaman
Küçük Deniz gibi kitaplarının resimlemelerinde renk ve çizgi ile özgün estetik bir
gerçeklik yaratıldığı belirlenmiştir.
İncelenen kitapların arasında resimlemeler konusunda özellikle düzenlemeye
gereksinimi olan kitap Sara Gürbüz Özeren’in Çılgın Dedemin Zaman Makinesi- Türkçe
Olimpiyatlarının Geleceği adlı yapıttır. Kitapta düşük kalite kağıt ve boya
kullanımından dolayı resimlemelerinin düzenlemeye gereksinimi olduğu belirlenmiştir.
İpek Ongun’un Kamp Arkadaşları, Vladimir Tumanov’un Kraliçe’yi Kurtarmak,
Fatih Erdoğan’ın Sihirli Kalem ve Sihirli Kaykay’ı, Jamie Kelly’in Sevgili Salak
Günlük Bunlar Hiç Olmamış Gibi Davranalım, José Mauro De Vasconceleos’un Şeker
Portakalı, Christine Nöstlinger’in Saklı Miras, Christy Brown’un Sol Ayağım adlı
kitapları ise sadece yazınsal metinlerden oluşmuş görsel metin içermeyen yapıtlardır.
5.1.2. Çocuk Kütüphanelerinde En Çok Okunan Kitapların İç Yapı Özelliklerine
İlişkin Genel Değerlendirmeler
Konu: Çocuk kütüphanelerinde en çok okunan kitapların konuları seslendiği yaş
düzeyine göre incelenmiştir.
Okulöncesi dönemi çocukların en çok okumayı seçtiği Süleyman Bulut’un Kocaman
Küçük Deniz ve Ferit Avcı’nın Kırmızı Fil’i Gördünüz mü? adlı kitaplarının konusu
doğa ve hayvan sevgisidir. Bu kitaplar çocukların gülmesine, heyecanlanmasına, düş
kurmasına ve düşünmesine olanak sağlayabilecek nitelikli yapıtlardır. Okulöncesinde
çocukların böyle nitelikli yapıtlar okumayı seçmesi olumlu bir durum olarak
147
belirlenmiştir. Bu durumun oluşmasını sağlayan etken ise Adnan Ötüken İl Halk
Kütüphanesinin Çocuk Bölümünde yapılan görüşmelerin sonucunda Çizelge 11’de
belirtildiği gibi bu yaş düzeyindeki çocukların % 15’i ailenin etkisi, % 20’ sinin ise
öğretmenin etkisi ile okuyacağı kitapları belirlediklerini ifade etmeleridir. Böylece
belirtilen nitelikteki kitapların seçimde bu yaş düzeyinin kitap seçiminde öğretmenlerin
ve bilinçli ailelerin yönlendirmelerinin olduğu belirlenmiştir.
Çocuk kütüphanelerinde en çok okunan kitaplar % 60’lık bir oranla 6-9 yaş düzeyi
çocuklara seslenen kitaplardır. İlkokul döneminin ilk yıllarına gelen bu yaş düzeyindeki
çocukların en çok okumayı seçtiği kitaplar: Christine Nöstlinger’in Mini Serisi, Behiç
Ak’ın Pat Karikatür Okulu, Sevim Ak’ın Toto’nun Sınıfı adlı kitaplarıdır. Bu kitaplar,
arkadaşlığı konu alan yapıtlardır. İlkokul döneminde arkadaşlık ilişkilerinin önemli
olması bağlamında bu yaş düzeyine seslenen kitaplarda arkadaşlığın konu edinilmesinin
çocuğun yaşam gerçekliğine uygun olduğu belirlenmiştir.
İlkokuldan ortaokula geçiş dönemi 9 yaş ve üstü okurların en çok okumayı seçtiği
kitaplar; Jeff Kinney’in Saftirik Greg Ama Bu Haksızlık ve İşte Şimdi Yandık, Çıtır Çıtır
Felsefe Serisi kitapları, Jim Benton’un Sevgili Salak Günlük, Sara Gürbüz Özeren’in
Çılgın Dedemin Zaman Makinesi Türkçe Olimpiyatlarının Geleceği, Sihirli Kaykay ve
Sihirli Kalem adlı kitaplardır. Belirtilen kitaplardan Saftirik Greg İşte Şimdi Yandık ve
Ama Bu Haksızlık, Jim Benton’un Sevgili Salak Günlük adlı yapıtların konuları insana,
yaşama ve doğaya ilişkin bir sevgi ve duyarlık oluşturabilecek niteliklerde olmadığı ve
bu kitaplarda olay örgüsü boyunca nefret söylemleri ile sorunların çözülmeye çalışıldığı
belirlenmiştir. Çocuk gerçekliğine uygun olmayan bu yapıtların görsel ve yazılı basında
sıklıkla yer almasının etkisiyle çocuk kütüphanelerinde çok okunan kitaplar arasında
olduğu düşülmektedir.
Ortaokul döneminde çocukların en çok okudukları kitaplar ise İpek Ongun’un Kamp
Arkadaşları, Vladimir Tumanov’un Kraliçe’yi Kurtarmak, Fatih Erdoğan’ın Sihirli
Kalem ve Sihirli Kaykay’ı ve José Mauro De Vasconceleos’un Şeker Portakalı,
Christine Nöstlinger’in Saklı Miras, Christy Brown’un Sol Ayağım adlı yapıtlardır. Bu
yapıtların konularının insana ve doğaya ilişkin bir duyarlık oluşturabilecek çocukların
yaşam gerçekliğine uygun yapıtlar olduğu belirlenmiştir. Sever (2013: 70)’e göre 9 yaş
ve üstü ortaokul dönemindeki çocukların kendi duygu ve düşünceleri doğrultusunda
seçimler yapabilir ve bu yaş düzeyinde kendi isteği ile kütüphaneye gelen çocukta
148
okuma eyleminin bir alışkanlığa dönüştüğünü ifade edilebilir. Okuma alışkanlığı
edinmiş kendi istekleri doğrultusunda karar verebilen çocukların belirtilen nitelikli
yapıtlara yönelmesi olumlanmıştır.
İzlek: Nitelikli bir çocuk edebiyatı yapıtında izlek konunun tamamlayıcısı
niteliğindedir. Bu bağlamda çocuk kütüphanelerinde en çok okunan kitapların izleğine
bakılır ise Jim Benton’un Sevgili Salak Günlük ve Jimmy Kinney’in Saftirik Greg
Serisi’nin yapıtlarında konu ve izlek arasında sıkı bir ilişki olmadığı belirlenmiştir. Bu
kitaplara bakıldığında konu olarak arkadaşlık ilişkileri görülmektedir; ancak yapıtların
kurgusunda arkadaşlığın bir düşmanlık olarak ele alınması ile bırakılmak istenen etkinin
bir arkadaşlık sevgisinden uzak olduğu düşülmektedir. Bu iki seri kitabının dışında
incelenen kitaplarda izlek ve konu arasında sıkı bir ilişki olduğu belirlenmiştir.
Kahramanlar: Çocuk kütüphanelerinde en çok okunan kitapların olay örgüsünün
başkahramanları kitabın seslendiği yaş düzeyine göre değişkenlik gösterdiği
belirlenmiştir. Okulöncesi döneme seslenen kitaplarda genellikle kişiselleştirilmiş
hayvan kahramanları görülürken ilkokul dönemi çocuklarına seslenen kitaplarda
çocuğun arkadaşı olabilecek yaşıtı ve onun yaşamındaki benzer sorunlar ile mücadele
eden kahramanlar yer almaktadır.
Ortaokul dönemindeki çocuklara seslenen Şeker Portakalı ve Sol Ayağım gibi
yapıtlarda yaşadığı deneyimlerle bazı engelleri aşmaya çalışan açık ve devingen
kahramanlar görülür iken, yine bu yaş düzeyine seslenen Jim Benton’un Sevgili Salak
Günlük ve Jeff Kinney’in Saftirik Greg İşte Şimdi Yandık ile Ama Bu Haksızlık adlı
kitaplarında çocuğun özdeşim kuracağı kahramanların yalan söylemesi ve yargılayıcı
konuşmaları ile okurda güzele ilişkin bir duyarlık sağlamaktan uzak olduğu
belirlenmiştir.
Dil ve Anlatım: Çocuk kütüphanelerinde en çok okunan kitapların yaş düzeylerine
göre dil ve anlatım özellikleri de ele alınmıştır. Çocuk kütüphanelerindeki kitapların
Çizelge-5’te belirtildiği gibi % 60’ı 6-9 yaş düzeyindeki çocuklara seslenmektedir.
% 36’sı ise 9 yaş ve üstü çocuklara, sadece % 4’nün ise okulöncesi dönemdeki
çocuklara seslendiği belirlenmiştir. Çocuk edebiyatının temel işlevi küçük yaşlardan
başlayarak çocuklara okuma alışkanlığı kazandırmak olduğu göz önüne alındığında
çocuk kütüphanelerinde 0-6 yaş düzeyine seslenen kitapların % 4 oranında olması
olumlanmamıştır.
149
Okulöncesi döneminde Ferit Avcı’nın Kırmızı Fil’i Gördünüz mü? kitabında görsel
metin ile dilsel metin arasında anlamsal bir tutarlılık vardır. Olayların yazınsal bir kurgu
içinde çocuğun gereksinimlerine uygun bir anlayışla sunulduğu belirlenmiştir. İlkokula
geçiş dönemindeki çocuklara seslenen resimli kitaplardan Süleyman Bulut’un Kocaman
Küçük Deniz adlı kitabında da yine görsel ve dilsel metin arasında anlamsal tutarlığa
dikkat edilmiş, sade ve yalın bir dil kullanılmıştır.
İlkokul döneminde 6-9 yaş düzeyine seslenen kitaplardan Christine Nöstlinger’in
Mini serisinde Mini ve Mırnav Kedi ile Mini ile Doğumgünü Partisi, Behiç Ak’ın Pat
Karikatür Okulu, Sevim Ak’ın Toto’nun Sınıfı gibi yapıtlarında olayların yazınsal bir
kurgu içinde çocuğun gereksinimlerine uygun bir anlayışla sunulduğu belirlenmiştir.
Kurgulanan olaylardaki dilsel düzenleme çocuğun düşünmesine, düş kurmasına olanak
sağlayabilecek niteliktedir.
İlkokuldan ortaokula geçiş döneminde çocukların dil gelişimlerinin desteklenmesi
için ikileme, deyimler ve atasözleri ile buluşmasının gerekliliği bilinmektedir. Bu
bağlamda Jeff Kinney’in Saftirik Greg İşte Şimdi Yandık, Ama Bu Haksızlık ve Jamie
Kelly’in Sevgili Salak Günlük-Bunlar Hiç Olmamış Gibi Davranalım adlı kitaplarına
bakıldığında seslendiği yaş düzeyinin dil gelişimi gereksinimlerini karşılayabilecek
nitelikte olmadığı, kitapların dil ve anlatıma yönelik incelemelerinde ayrıntılı bir
biçimde belirtilmiştir.
Çılgın Dedemin Zaman Makinesi-Türkçe Olimpiyatlarının Geleceği hem Türkçenin
önemini konu edinmesi hem de Türkçenin sözvarlığından deyim ve ikilemelerden bolca
yararlanılması bakımında çocuğun dilsel gelişimini destekleyebilecek niteliktedir; ancak
metinlerdeki Türkçeye ilişkin doğrudan öğreticilik olumlanmamıştır.
Kütüphanelerde 9 yaş ve üstü çocuklara seslenen en çok okunan kitaplar ise José
Mauro De Vasconcelos’un Şeker Portakalı, Vladimir Tumanov’un Kraliçeyi
Kurtarmak, Roald Dahl’ın Charlie’nin Çikolata Fabrikası, Christine Nöstlinger’in
Saklı Miras adlı yapıtlarıdır. Bu çeviri yapıtların dil ve anlatım yönünden
Türkçeleştirilmelerinin başarılı olduğu belirlenmiştir.
Çocuk kütüphanelerinde en çok okunan kitapların yaklaşık % 80’i başka dillerden
Türkçeleştirilmiştir. Çizelge-9’da çeviri kitapların % 21’inin Almancadan, % 42’sinin
Fransızcadan, % 35’inin İngilizceden Türkçeleştirildiği belirtilmiştir. Çeviri kitapların
150
diline bakıldığında Türkçe sözcükler kullanılmasına özen gösterildiği belirlenmiştir.
Çizelge-10’a bakıldığında da kitapların % 96’sı gibi yüksek bir oranında da sade ve
anlaşılır bir dil kullanıldığı belirlenmiştir. Son olarak çocuk kütüphanelerinde en çok
okunan kitapların dil ve anlatımında yazım ve noktalama kurallarına birkaç küçük hata
dışında özenle uyulduğu görülmüştür. Belirlenen bu dil ve anlatım özellikleri,
çocukların anadillerini doğru konuşma ve dil duyarlılığı kazanması bağlamında
olumlanmıştır.
İleti: Çocuk kitaplarında onların gelişim özelliklerine uygun iletilerin aktarımı
önemlidir. Çocuk kütüphanelerinde en çok okunan kitapların okur ile paylaşmak istediği
genel ileti şu şekilde belirtilebilir: “Azim ve tutkuyla beslenen bir yaşamda daha çok
öğrenme gerçekleşebilir.”
Christine Nöstlinger’in Mini Serisi’nde Mini evine bir kedi almak için, Roald
Dahl’ın Çikolata Fabrikası’nda Charlie yoksulluk içindeki ailesinin kaderini bir bilet ile
değiştirmek için mücadele eder.
İpek Ongun’un Kamp Arkadaşları’nda İpek arkadaşları ile geçirdiği maceralı bir yaz
tatilinde, Vladimir Tumanov’un Kraliçeyi Kurtarmak adlı kitabında Aleks matematik
bilmeceleri ile kraliçeyi kurtarırken azimli bir mücadele içindedir. Jeff Kinney’in
Saftirik Greg İşte Şimdi Yandık ve Ama Bu Haksızlık adlı yapıtlarının çocuk edebiyatı
ilkeleri bağlamında olumlanmamasına karşın bu kitapların baş kahramanı olan Greg’in
arkadaş çevresindeki sorunların çözümü için farklı bakış açılarını kullanıldığı ve
mücadele ettiği belirlenmiştir.
5.1.3. Çocuk Kütüphanelerinde En Çok Okunan Kitapların Dayanması Gereken
Temel Eğitimin İlkeleri Bağlamında Değerlendirilmesi
İncelenen kitaplarda, ilk olarak, ele alınan konu ve okurla paylaşılmak istenen
iletinin de etkisiyle yapıtlarda bazı temel eğitim ilkelerinin diğer eğitim ilkelerinden
baskın olduğu belirlenmiştir. Örneğin; Ferit Avcı’nın Kırmızı Fil’i Gördünüz mü? ve
Süleyman Bulut’un Kocaman Küçük Deniz adlı kitaplarında özellikle nitelikli bir çocuk
edebiyatı yapıtının dayanması gereken çocuğun düş kurmasına ve düşünmesine olanak
sağlanmalı temel eğitim ilkesinin diğer eğitim ilkelerine göre daha baskın olduğu
belirlenmiştir. İlkokul dönemindeki çocuklara seslenen Christine Nöstlinger’in Mini
151
Serisi Mini ve Mırnav Kedi, Mini ve Doğum Günü Partisi adlı kitaplarda özellikle
sorumluluk duygusunun önemi vurgulanarak çocuğun sağlıklı bir kişilik gelişiminin
desteklemesine ilişkin eğitim ilkesinin daha baskın olduğu görülmüştür. Brigitte Labbé
ve Michel Puech’un Çıtır Çıtır Felsefe Serisi’nin incelenen Liderler ve Diğerleri,
Zaman Var ve Zaman Yok, Bildiklerimiz ve Bilmediklerimiz, Beden ve Akıl adlı
kitaplarına bakıldığında ise çocuğun düşünmesi ve yaratıcılığının desteklenmesine
ilişkin ilkenin öne çıktığı düşünülmektedir.
Çocuk kütüphanelerinde incelenen Jeff Kinney’in Saftirk Greg İşte Şimdi Yandık ile
Ama Bu Haksızlık ve Jim Benton’un Sevgili Salak Günlük adlı kitaplarında toplumsal
cinsiyete yönelik yargılara yer verildiği belirlenmiştir ve bu kitaplarda kadın ile erkeğe
yüklenen anlamlarda bir ayrım söz konusu olduğu belirlenmiştir. Bu kitapların
incelemelerinde, cinsiyete yönelik ayrımlara ilişkin yapıtların yazınsal kurgusunda yer
alan tümceler ayrıntılı bir biçimde belirtilmiştir. Bu kitapların temel eğitim ilkeleri
açısından düzenlemeye gereksinimi olduğu belirlenmiştir.
İncelenen kitaplardan Behiç Ak’ın Pat Karikatür Okulu, Sara Gürbüz Özeren’in
Çılgın Dedemin Zaman Makinesi, Muzaffer İzgü’nün Ekmek Parası, İpek Ongun’un
Kamp Arkadaşları, Vlidamir Tumanov’un Kraliçeyi Kurtarmak, Fatih Erdoğan’ın
Sihirli Kalem ve Sihirli Kaykay kitapları, Mavisel Yener’in Şiir Saldım Gökyüzüne,
Sevim Ak’ın Toto’nun Sınıfı adlı yapıtlarında yapılan incelmeler sonucunda temel
eğitim ilkeleri açısından nitelikli olduğu belirlenmiştir.
Bu çalışmada, incelenen kitapların neden çok okunduğu sorusuna ilişkin
belirlemeler ayrıca önemli bir yere sahiptir. Adnan Ötüken İl Halk Kütüphanesi-Çocuk
Bölümünde 6 ay boyunca yapılan görüşmelerin sonucunda 100 çocuktan 30’u (% 30)
fantastik öğeler içeren macera kitapları okumayı seçtiğini ifade etmiştir. Fantastik
öğeler içeren macera kitaplarını neden okuduklarına ilişkin yanıtlara bakıldığında (Bkz.
EK 23) çocukların okudukları yapıtlarda özellikle heyecan duygusunu aradıkları
belirlenmiştir. Çünkü görüşülen velilerin de ifade ettiği gibi çocukların kitap okumayı
sıkıcı buldukları, okumayı seçtikleri yapıtlarda da özellikle eğlenceli zaman
geçirebilmeye önem verdikleri saptanmıştır. Çocukların % 22’sinin kendi istekleri
doğrultusunda, % 11’nin arkadaşlarının etkisiyle (Bkz. Çizelge 11) okumayı seçeceği
kitabı belirlediği göz önüne alınırsa çocukların içinde bulunduğu kitapları sıkıcı bulma
psikolojisi nedeniyle kendiliğinden fantastik öğeler içeren macera kitaplarına yönelmiş
152
olabileceği söylenebilir. Ancak çocukların yöneldiği bu türdeki kitapların özellikle
görsel ve yazılı basında sıklıkla yer alan Jeff Kinney’in Saftirik Greg Serisi ve Fatih
Erdoğan’ın Sihirli Serisi adlı yapıtların olması çocukların kendi istekleri ve
arkadaşlarının etkisi ile okumayı seçtiklerini ifade ettikleri yapıtların seçiminde görsel
ve yazılı basının da olabileceğini düşündürmektedir.
Ayrıca kitap okuma alışkanlığı edinmemiş sadece eğlenceli vakit geçirmek için
kitaplara yönelen çocuğu, velinin de desteklediği belirlenmiştir. Yapılan görüşmelerde
velilerin kitap okuma alışkanlığı edinemeyen çocukları için şöyle bir algı içinde olduğu
gözlenmiştir: “Kitap okusun da nasıl bir kitap olursa olsun.” Böyle bir algı içinde
kitaplarla buluşma sürecinde çocuğun okuma hızı artabilir, okuma alışkanlığı bile
edinebilir ancak bu sürecin sonunda çocuğun bilişsel, duyuşsal ve kişisel gelişimini
olumsuz etkileyebilecek durumlar ortaya çıkabilir. Çizelge 11’de çocuğun okumayı
seçtiği yapıtları belirlemede ailenin etkisinin % 15’lerde olduğu göz önünde
bulundurulursa bireyin okuma kültürü edinme sürecinin de olumsuz etkilenebileceği
belirlenmiştir. Bu belirlenen durumdan yola çıkarak çocukların kitap okumayı neden
sıkıcı buldukları sorunsalı üzerinde düşünülmelidir. Kitap okumayı sıkıcı bulan
çocukların yanıtlarına bakıldığında ise “Beril Özeren’in: ‘Kitapları sıkıcı buluyorum.
Öğretmenim Kafka’yı okutuyor, anlamıyorum.’ , Elanur’un ‘Öğretmenim Dede Korkut
Hikâyeleri okutuyor, anlamıyorum.’ , Nisa Kökçe’in ‘Türkçe öğretmenimin verdiği
kitaplar çok sıkıcı ve sevmiyorum’… gibi ifadeleri bulunmaktadır.” Bu ifadeler ve
çocukların okumayı seçtikleri kitaplarda öğretmen yönlendirmesinin (Bkz. Çizelge 11)
% 20 gibi bir etkisinin olduğu göz önüne alınırsa kitap okuma kültürü edinme sürecinde
öğretmenin göz ardı edilemeyecek bir öneme sahip olduğu belirlenmiştir.
5.2. ÖNERİLER
Bu araştırmayla elde edilen bilgiler doğrultusunda şu öneriler sıralanabilir:
1. Çocukların kitapla buluştuğu önemli bir ortam olan çocuk kütüphanelerinde kitap
seçiminde çocuk edebiyatının temel ilkeleri dikkate alınmalıdır.
2. Çocuk kütüphanelerinde çalışan kütüphanecilerin, nitelikli çocuk edebiyatı
yapıtlarına yönelik değerlendirme yetisine sahip olabileceği bir eğitim sürecinden
153
geçirilmesi gerekmektedir.
3. Çocuk okurların, nitelikli yapıtlar okumayı seçmesi bağlamında eğitim öğretim
sürecinin, eleştirel okuma becerisini geliştirebilecek nitelikte olmasına dikkat
edilmelidir.
4. Okuma kültürü edinme sürecinde çocukların nitelikli yapıtları seçebilme becerisini
geliştirmek için nasıl bir eğitim-öğretim sürecine gereksinimi olduğu araştırılmalıdır.
5. Öğretmen adayları, eğitim fakültelerinde, nitelikli edebiyat yapıtlarının
belirlenmesine ilişkin kuramsal ve uygulamalı bir eğitim sürecinden geçirilmelidir.
154
KAYNAKLAR
a. İncelenen Kaynaklar
Ak, S. (2012). Toto’nun Sınıfı. İstanbul: Can Çocuk
Ak, B. (2014). Pat Karikatür Okulu. İstanbul: Günışığı Kitaplığı.
Avcı, F. (2010). Kırmızı Fil’i Gördünüz mü?. Ankara: Kök Yayıncılık.
Brown, C. (2014). Sol Ayağım (F. Kahraman, Çev.). İstanbul: Nemesis Kitap. (1954).
Bulut, S. (2014). Kocaman Küçük Deniz. İstanbul: Can Çocuk.
Brigitte, L. ve Puech, M. (2014). Beden ve Akıl (A.Aslan, Çev.) İstanbul: Günışığı
Kitaplığı. (2000).
Brigitte, L. ve Puech, M. (2014). Bildiklerimiz ve Bilmediklerimiz.(A.Aslan, Çev.).
İstanbul: Günışığı Kitaplığı. (2000).
Brigitte, L ve Puech, M.(2014). Liderler ve Diğerleri.(A.Aslan, Çev.).İstanbul: Günışığı
Kitaplığı.(2000).
Brigitte, L. ve Puech, M. (2014). Özgür Olanlar ve Olmayanlar (A.Aslan, Çev.).
İstanbul: Günışığı Kitaplığı. (2000).
Brigitte, L. ve Puech, M. (2014). Zaman Çok ve Zaman Yok (A.Aslan, Çev.). İstanbul:
Günışığı Kitaplığı. (2000).
Dahl, R. (2013). Charlie’nin Çikolata Fabrikası (M. Oytay, Çev.). İstanbul: Can Çocuk.
(1964).
Erdoğan, F. (2013). Sihirli Kalem. İstanbul: Mavibulut.
Erdoğan, F. (2013). Sihirli Kaykay. İstanbul: Mavibulut.
İzgü, M. (2013). Ekmek Parası. Ankara: Bilgi Çocuk.
Kelly, J. (2012). Sevgili Salak Günlük, Bunlar Hiç Olmamış Gibi Davranalım.
İstanbul: Altın Kitaplar. (2004).
Kinney, J. (2014).Wimpy Kid Saftirik Greg’in Günlüğü-İşte Şimdi Yandık ( İ.Akın,
Çev.). İstanbul: Epilson Yayıncılık. (2007).
155
Kinney, J. (2014). Wimpy Kid Saftirik Greg’in Günlüğü-Ama Bu Haksızlık(K. Özgür,
Çev.). İstanbul: Epilson Yayıncılık. (2007).
Nöstlinger, C. (2012). Mini ve Doğum Günü Partisi (E. Alankuş, Çev.).İstanbul:
Günışığı Kitaplığı. (2002).
Nöstlinger, C. (2012). Mini ve Mırnav Kedi (E. Alankuş, Çev.). İstanbul: Günışığı
Kitaplığı. (1992).
Nöstlinger, C. (2012). Saklı Miras (E. Alankuş, Çev.). İstanbul: Günışğı Kitaplığı.
Ongun, İ. (2014). Kamp Arkadaşları. İstanbul: Artemis Yayınları.
Özeren, Sara G. (2013). Çılgın Dedemin Zaman Makinesi- Türkçe Olimpiyatları’nın
Geleceği. İstanbul: Damla Yayınevi.
Tumanov, V. (2014). Kraliçeyi Kurtarmak ( M. Kazmaoğlu Çev.). İstanbul: Günışığı
Kitaplığı. (2002).
Vasconcelos, José Mauro De. (2014). Şeker Portakalı (A. Emeç). İstanbul: Can Roman.
(1968).
Yener, M. (2014). Şiir Saldım Gökyüzüne. İzmir: Tudem Yayınları.
b. Yararlanılan Kaynaklar
Akyüz, Y. (2010). Türk Eğitim Tarihi (M.Ö 1000-M.S 2000). Ankara: Pegem Akademi
Yayıncılık.
Başaran, M. (1987). Çocuk Edebiyatı Yıllığı. İstanbul: Gökyüzü Yayınları.
Can, T. (2014). Çocuk Edebiyatı Kuramsal Yaklaşım. Konya: Eğitim Kitabevi.
Carter, V. G. (1945). Dictionary of Education. New York and London: Mc Grow- Hill
Book Company, s.145.
Cengiz, G. (2006). Çocuk ve Gençlik Edebiyatının Eğitimdeki Yeri ve İşlevi. Varlık,
1189, s. 17-22.
Conner, G. (1990). Children Library Services Handbook. Arizona: ORYX Press.
Çılgın Sınar, A. ( 2007). Çocuk Edebiyatı. İstanbul: Morpa Kültür Yayınları
Demircan, C. (2006). TÜBİTAK Çocuk Kitaplığı Dizindeki Kitapların Dış Yapısal ve
İç Yapısal Özelliklerinin İncelenmesi. Mersin Eğitim Fakültesi Dergisi. 1,
s.12- 27.
156
Dilidüzgün, S. (2000). Çocuk Kitaplarında Yazınsal Nitelikler. S. Sever (Yay. Haz.). I.
Ulusal Çocuk Kitapları Sempozyumu (s. 253). Ankara: Ankara Üniversitesi
Basımevi.
Dilidüzgün, S. (2004). Çağdaş Çocuk Yazını-Yazı Eğitimine Atılan İlk Adım.
(2.Basım)İstanbul: Morpa Kültür Yayınları.
Duman, T. (1991). Türkiye’de Ortaöğretimde Öğretme Yetiştirme (Tarihi Gelişimi).
Türkiye: Milli Eğitim Basımevi.
Gander, M. J. ve Gardiner, Harry W.(2001). Çocuk ve Ergen Gelişimi (Yay.
Haz. Bekir Onur. Çev. Ali Dönmez, Nermin Çelen ve Bekir Onur). Ankara:
İmge Yayınevi.
Göğzş, B. (1998). Anlatım Terimleri Sözlüğü. Ankara: Dil Derneği Yayınları
Gürkan, T. ve Gökçe, E. (2000). İlköğretim İlkokuma-Yazma, Kitapların İncelenmesi
S.Sever (Ed.). I.Ulusal Çocuk Kitapları Sempozyumu (s.51-66). Ankara:
Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi ve TÖMER Dil Öğrenme
Merkezi Yayınları
Halk Kütüphanesi Hizmetleri: Gelişim İçin IFLA /UNESCO İlkeleri. (2001)
Huck C., Kiefer B. (2003). Charlotte Huck’s Children Literature. (s.3). McGraw-Hill
Humanities/ Sosyal Bilimler.
İlhan, Ç. (2000). Çocuk kitaplarının Sanat Eğitimi Açısından Değerlendirilmesi. S.
Sever (Yay. Haz.). I. Ulusal Çocuk Kitapları Sempozyumu (s. 403). Ankara:
Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi ve TÖMER Dil Öğretim
Merkezi Yayınları.
Kınalı, F. (1955). Çocuk Kütüphaneleri ile Okul ve Sınıf Kütüphaneleri. İstanbul:
Maarif Vekâleti Yayınevi.
Oğuzkan, A. F. (2013). Yerli ve Yabancı Yazarlardan Örneklerle Çocuk Edebiyatı.
Ankara: Anı Yayıncılık.
Özdemir, E. (1983). Okuma Sanatı-Nasıl Okumalı Neler Okumalı. İstanbul: Varlık
Yayınları.
157
Sever, S. (2000). Çocuk Kitaplarında Dilsel ve Görsel Duyarlık. S. Sever (Yay. Haz. ).
I. Ulusal Çocuk Kitapları Sempozyumu. (s.631- 646). Ankara: Ankara
Üniversitesi Basımevi.
Sever, S. (2003). Çocuk Kitaplarına Yansıtılan Şiddet. Ankara Üniversitesi Eğitim
Fakültesi Dergisi, Cilt 35 (1-2). 25,37
Sever, S. (2007). Çocuk Edebiyatı Öğretimi Nasıl Olmalıdır?. S. Sever (Yay. Haz. ). II.
Ulusal Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu. (Ekim, 2006). (s. 41-57 ).
Ankara: AÜ EBF Yayınları.
Sever, S. (2012 ). III. Ulusal Çocuk ve Gençlik Sempozyumu Açılış Konuşması. S.
Sever (Yay. Haz.). II. Ulusal Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu. (Ekim,
2011). (s. 3-5 ). Ankara: AÜ Basımevi.
Sever, S. (2013). Çocuk Edebiyat ve Okuma Kültürü.(1. Baskı). İzmir: TUDEM.
Sever, S. (2015 ). Çocuk ve Edebiyat.(8. Baskı).İzmir: TUDEM.
Sosyal, Ö. (1971). Kütüphaneciliğimizin Ana Sorunları ve Okul Kütüphanesi. Türk
Kütüphanecilik Deneği Bülteni 6, 1-2,131-135.
Şirin, M. R. (2000). 99 Soruda Çocuk Edebiyatı. İstanbul: Çocuk Vakfı Yayınları.
Todorov, T. (2004). Fantastik Türe Yapısal Bir Yaklaşım. İstanbul: Metis Yayıncılık.
Türk Dil Kurumu. (2005). Türkçe Sözlük. (10.Baskı). Ankara: Ankara Türk Dil
Kurumu.
Ural, S. (2013). Okul Öncesi Çocuk Kitaplarının Tanımı. M. Gönen (Ed.). Çocuk
Edebiyatı (s.44-51). Ankara: Ertem Matbaası.
Üzel, Ö. (2007). Serpil Ural’ın Çocuk Kitaplarının İncelenmesi. (Yayımlanmamış
Yüksek Lisans Tezi). On Sekiz Mart Üniversitesi, Çanakkale.
Yener, M. (2007). Çocuklar İçin Üretilen Edebiyat Kitaplarına Farklı Bakış Açılarından
Çözümlemeci Bir Yaklaşım: Masal, Öykü ve Şiirlerle Duygu Eğitimi. S. Sever
(Ed.). II. Ulusal Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu (s.149). Ankara:
Ankara Üniversitesi Basımevi.
Yıldırım, A. ve Şimsek H. (2013). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri.
Ankara: Seçkin Yayıncılık.
158
Bilgisunar Kaynakları
Çocuk Haklarına Dair Sözleşme (1989 Kasım), http:// www.018.org/
hukuksal/bm_cocuk_haklari_sozlesmesi/ adresinden 10.06.2013 tarihinde
alınmıştır.
Dil Derneği. (2012). http:// http://www.dildernegi.org.tr/TR,278/kisaltmalardizelgesi.
html/ adresinde 15.03.2015 tarihinde alınmıştır. Uluslararası
Kütüphane Dernekleri ve Kuruluş Federasyonu Uzman Raporu 100. (2006).
Bebekler ve Küçük Çocuklar İçin Kütüphane Hizmetleri Rehberi.
http://www.ifla.org/files/assets/hq/publications/professional-report/100-
tr.pdf / adresinden 20.06.2014 tarihinde alınmıştır.
Marsh, S. ve Spiller, S. Dünyadan İlham Veren Kütüphaneler.
https://www.theguardian.com/teacher-network/gallery/2015/jan/08/school-librariesworld-
books-gallery / adresinden 20.06. 2015 adresinden tarihinde
alınmıştır.
Şirin, M. R. (2008-2011). Çocuk Edebiyatı Ders Notları. Marmara Üniversitesi Atatürk
Eğitim Fakültesi Türkçe Eğitimi Bölümü. http://www.cocukvakfı.org.tr
Rapor/CocukEdebiyatiDersNotlari.pdf / adresinden 20.06.2014 tarihinde
alınmıştır.
Görsel Kaynaklar *
http://www.adnanotukenkutup.gov.tr/TR,85293/fotograf-galerisi.html
http://www.alidayicocukkutuphanesi.gov.tr/TR,156127/ali-dayi-cocukkutuphanesi.
html
http://www.cemilmerickutup.gov.tr/TR,153360/galeri.html
*Bu başlık “Çocuk Edebiyatı ve Çocuk Kütüphaneleri” bölümde yer alan çocuk kütüphanelerine ilişkin
görsellerin bilgisunar adreslerini içermektedir.
159
EKLER
160
EK 1
Ankara Adnan Ötüken İl Halk Kütüphanesi Çocuk Bölümünde
En Çok Okunan Kitaplar
1. Saftirik Greg’in Günlüğü (Jeff Kinney)
2. Düşüyorum Öyle ise Sınavdan Kaç Alırım? (Hakan Karadaş)
3. Kamp Arkadaşları (İpek Ongun )
4. Mucitler ve İcat Öyküleri (Çiğdem Can)
5. Haritada Kaybolmak (Vladimir Tumanov)
6. Harry Potter ve Sırlar Odası (Joanne Kathleen Rowling)
7. Gülme Başına Gelir Komşuna (Mine Sota)
8. Karne Oyunu (Andrew Clements )
9. Konuk Değil Baş Belası (Christine Nöstlinger )
10. Babişko Zorda (Salih Memecan )
11. Sevgili Salak Günlük Serisi (Jim Benton)
12. Bay ve Bayan Kıl (Roald Dahl )
13. Çıtır Çıtır Felsefe Serisi (Brigitte Labbe ve Michel Puech )
14. Toto’nun Sınıfı ( Sevim Ak )
161
EK 2
Ayaş İlçe Halk Kütüphanesi Çocuk Bölümünde
En Çok Okunan Kitaplar
1. Parmak Çocuk (Jacob Grimm ve Wilhelm Grimm)
2. Dede Korkurt Hikâyeleri (Anomin)
3. Red Kit (Morris )
4. Bir Masal Bin Hisse (Mehmet Erdoğan)
5. Hababam Sınıfı (Rıfat Ilgaz)
6. Klasik Masallar (Anomin)
7. Sihirli Serisi (Fatih Erdoğan)
8. Robin Hood (Howard Pyle)
162
EK 3
Beypazarı Mehmet Akif Ersoy İlçe Halk Kütüphanesi Çocuk Bölümünde
En Çok Okunan Kitaplar
1. Atatürk Serisi (Mehmet Hengirmen)
2. Dünya Masalları (Anomin)
3. Ünlülerle Bir Gün Serisi (Mustafa Orakçı)
4. Çıtır Çıtır Felsefe Serisi (Brigitte Labbe ve Michel Puech )
5. Ökkeş Serisi (Muzaffer İzgü)
6. Uçan Halı (Melek Çe )
7. Evliya Çelebi’nin Maceraları (Anomin)
8. Çılgın Dedemin Zaman Makinesi Serisi (Sara Gürbüz Özeren)
9. Sihirli Serisi (Fatih Erdoğan)
10. Tarihe İz Bırakanlar (Anomin)
11. Keçi Masalı (Ayla Çınaroğlu)
12. Canı Sıkılan Aydede (Aytül Akal)
13. Selen Serisi (Aysel Gürmen)
14. Nasrettin Hoca Fıkraları (Anomin)
15. Tali Öykülerle Davranış Eğitimi (Anomin)
16. Cemile Serisi Karakter Eğitimi (Aline de Petingy)
17. Dewey-Kütüphanede Bir Kedi Var (Vicky Myron ve Bret Witter)
18. Mızmız Mırnav Serisi (Ayla Çınaroğlu)
163
EK 4
Çamlıdere İlçe Halk Kütüphanesi Çocuk Bölümünde
En Çok Okunan Kitaplar
1. Grimm Masalları (Grimm Kardeşler)
2. 100 Temel Eser
3. Pinokyo (Carlo Colladi)
4. Beyaz Yele (René Guillot)
5. Küçük Prens (Antoine de Saint-Exupéry)
6. 80 Günde Devri Alem (Jules Verne)
7. Andersen Masalları (Hans Christian Andersen ve Eve Morel)
8. Çizmeli Kedi (Charles Perrault)
9. Ezop Masalları (Anomin)
10. Çocuklara Şiirler (Vehbi Cem Aşkun)
11. Nasrettin Hoca Fıkraları (Anomin)
12. Beyaz Benekli At (Ayla Çınaroğlu)
13. İki Şehrin Hikâyesi (Charles Dickens)
14. Küçük Kadınlar (Louisa M. Alcott)
164
EK 5
Ankara Or-an Sevgi Yılı Halk Kütüphanesi Çocuk Bölümünde
En Çok Okunan Kitaplar
1. Sol Ayağım (Christy Brown)
2. Oliver Twist (Charles Dickens)
3. 100 Temel Eser
4. Saftirik Greg Serisi (Jeff Kinney)
5. Sevgili Salak Günlük Serisi (Jim Benton)
6. Nasrettin Hoca Fıkraları (Anomin)
7. Sihirli Serisi (Fatih Erdoğan)
8. Dewey-Kütüphanede Bir Kedi Var (Vicky Myron ve Bret Witter)
9. Ökkeş Serisi (Muzaffer İzgü)
10. Çıtır Çıtır Felsefe Serisi (Brigitte Labbe ve Michel Puech )
11. Ateş Serisi (Karen Marie Moning)
12. Mini Serisi (Christine Nöstlinger)
13. Süper Gazeteciler (Aytül Akal)
165
EK 6
Ankara Ali Dayı Çocuk Kütüphanesinde
En Çok Okunan Kitaplar
1. Mini Serisi (Christine Nöstlinger)
2. Kraliçeyi Kurtarmak (Vladimir Tumanov )
3. Ekmek Parası (Muzaffer İzgü )
4. Küçük Hafiyeler (Erich Kästner)
5. Charlie’nin Çikolata Fabrikası (Roald Dahl)
6. Pat Karikatür Okulu (Behiç Ak)
7. Sihirli Serisi (Fatih Erdoğan)
8. Kocaman Küçük Deniz (Süleyman Bulut)
9. Büyük Atatürk’ten Küçük Öyküler (Süleyman Bulut)
10. Sevgili Salak Günlük Serisi (Jim Benton)
11. Saftirik Greg Serisi (Jeff Kinney )
166
EK 7
Balgat Hüseyin Alper Halk Kütüphanesi Çocuk Bölümünde
En Çok Okunan Kitaplar
1. Çıtır Çıtır Felsefe Serisi (Brigitte Labbe ve Michel Puech )
2. Noddy Serisi (Enid Blyton)
3. Pabucum Bağı Çözüldü (Fatih Erdoğan)
4. Bizim Sınıf Kıra Gitti (Muzaffer İzgü)
5. Dünya Klasikleri
6. Hakan Serisi (Hakkı Uslu)
7. Külkedisi (Anomin)
8. Pencereli Kitap Okulda (Anomin)
9. Mini Serisi (Christine Nöstlinger )
10. Masal Sokağı (İnci Ceren)
11. Masallar Ülkesine Yolculuk (Nazire Kutsal)
12. Keçi Masalı ( Ayla Çınaroğlu)
13. Çıtı Pıtı Masallar (Anomin)
14. Bremen Mızıkacıları (Grimm Kardeşler)
15. Çirkin Ördek Yavrusu (Hans Christian Andersen)
167
EK 8
Cebeci Halk Kütüphanesi Çocuk Bölümünde
En Çok Okunan Kitaplar
1. Gizli Dedektiflik Bürosu (Esra Avgören)
2. Felaket Henry’in Futbol Tutkusu (Francesca Simon)
3. Nasrettin Hoca ile Kıkır Kıkır (Anomin)
4. Masal Treni Çuf Çuf (Müjgan Şeyhi)
5. Çıtı Pıtı Masallar (Anomin)
6. Sıcak Çikolatalı Yolculuk (Sevim Ak)
7. Pat Karikatür Okulu (Behiç Ak)
8. Profesör Binbilir’in Maceraları (Melek Çe)
9. Sihirli Serisi (Fatih Erdoğan)
10. Güneş Sistemimize Seyahat (Jules Verne)
11. Şeker Portakalı (José Mauro de Vasconcelos)
12. 100 Adımda Gezegenimiz Dünya (Bülent Arıkan)
13. Kızım Ben Çocukken (Aytül Akal)
168
EK 9
Çubuk İlçe Halk Kütüphanesi Çocuk Bölümünde
En Çok Okunan Kitaplar
1. Çılgın Dedemin Zaman Makinesi Serisi (Sara Gürbüz Özeren)
2. Kırmızı Başlıklı Kız (Anomin)
3. Gümüş Patenler (Elisabeth Dodge )
4. Tuna’nın Büyülü Gemisi (Miyase Sertbarut)
5. Alaaddin’in Sihirli Lambası (Antoine Galland)
6. Çizmeli Kedi (Charles Perrault)
7. Fareli Köyün Kavalcısı (Hans Christian Andersen)
8. Çıtır Çıtır Felsefe Serisi (Brigitte Labbe ve Michel Puech )
9. Ayşegül Serisi (Gilbert Delahaye)
10. Ökkeş Serisi (Muzaffer İzgü)
11. Nasrettin Hoca Fıkraları (Anomin)
169
EK 10
Elmadağ İlçe Halk Kütüphanesi Çocuk Bölümünde
En Çok Okunan Kitaplar
1. Nasrettin Hoca Fıkraları (Anomin)
2. 100 Temel Eser
3. Mini Masallar (Anomin)
4. Mutlu Prens (Oscar Wild)
5. Çıtır Çıtır Felsefe Serisi (Brigitte Labbe ve Michel Puech )
6. Tarihe İz Bırakanlar (Anomin)
7. Calliou Serisi (Christine L'Heureux)
8. Çılgın Dedemin Zaman Makinesi (Sara Gürbüz Özeren)
9. Evliya Çelebi Dünya Turu (İsmail Bilgin)
10. Bir Şeftali, Bin Şeftali (Samed Bahrengi)
11. Değirmenimden Mektup (Alphonse Daudet)
12. Toto’nun Sınıfı (Sevim Ak)
170
EK 11
Hasanoğlan Halk Kütüphanesi Çocuk Bölümünde
En Çok Okunan Kitaplar
1. Harry Potter Serisi (Joanne Kathleen Rowling)
2. Masal Otobüsü Düt Düt (Müjgan Şeyhi)
3. Masal Treni Çuf Çuf (Müjgan Şeyhi)
4. Nasrettin Hoca Fıkraları(Anomin)
5. Gece Çiçeği İstanbul (Nazlı Eray)
6. Nina-Altıncı Ay’ın Kızı ( Moony Witcher)
7. Bodurcuk (Şebnem Kartal)
8. Peter Pan (James Matthew Barrie)
9. Sevgili Salak Günlük Serisi (Jim Benton)
10. İskelet Billy (Christopher Lincoln)
11. Binbir Bulut Masalları (Anomin)
12. Yeşil Domates Domsi (Şebnem Kartal)
13. Sait Faik Abasıyanık Seçme Hikâyeler (Sait Faik Abasıyanık )
14. Pippi Uzun Çorap (Astrid Lindgren)
15. Kuyruklu Yıldız Geliyor (Tove Jansson)
16. Zodyak Kızları Serisi (Cathy Hopkins)
17. Dedektiflik El Kitabı (Thomas Brezina)
171
EK 12
Gölbaşı İlçe Halk Kütüphanesi Çocuk Bölümünde
En Çok Okunan Kitaplar
1. Canavar Peşinde Serisi (Adam Blade)
2. Zac-Power Serisi ( H.I. Larry)
3. Şu Acayip Hayvanlar (Tarık Uslu)
4. Nasrettin Hoca Fıkraları (Anomin)
5. Saftirik Greg Serisi (Jeffy Kinney)
6. 100 Temel Eser
172
EK 13
Keçiören Aktepe Halk Kütüphanesi Çocuk Bölümünde
En Çok Okunan Kitaplar
1. Nasrettin Hoca Fıkraları (Anomin)
2. Çıtır Çıtır Felsefe Serisi (Brigitte Labbe ve Michel Puech )
3. Pat Karikatür Okulu (Behiç Ak)
4. Noddy Serisi (Enid Blyton)
5. Mini Serisi (Christine Nöstlinger)
6. Ökkeş Serisi (Muzaffer İzgü)
7. 80 Günde Devri Alem (Jules Verne)
8. Kamp Arkadaşları (İpek Ongun)
9. Mızmız Mırnav Serisi (Ayla Çınaroğlu)
10. Annem Neden Çıldırdı? (Aytül Akal)
173
EK 14
Kızılcahamam İlçe Halk Kütüphanesi Çocuk Bölümünde
En Çok Okunan Kitaplar
1. Sihirli Serisi (Fatih Erdoğan)
2. Ökkeş Serisi ( Muzaffer İzgü)
3. Saftirik Greg Serisi (Jeff Kinney)
4. Selen Serisi (Aysel Gürmen)
5. Pat Karikatür Okulu (Behiç Ak)
6. Harry Potter (Joanne Kathleen Rowling)
174
EK 15
Mamak İlçe Halk Kütüphanesi Çocuk Bölümünde
En Çok Okunan Kitaplar
1. Kamp Arkadaşları (İpek Ongun)
2. Çocuk Kalbi (Edmondo De Amicis)
3. Ballı Çörek Kafetaryası (Zeynep Cemali)
4. Sihirli Serisi (Fatih Erdoğan)
5. Sevgili Salak Günlük Serisi (Jim Benton)
6. Pembe Kuşa Ne Oldu? (Sevim Ak )
7. Kızım Neredesin? (Aytül Akal)
8. Talihsizlikler Serisi (Daniel Handler)
9. Mini Masallar Serisi (Müjgan Şeyhi)
10. Nasrettin Hoca Fıkraları (Anomin)
11. TÜBİTAK Bilim Kitapları
12. Asteriks ve Şehrazad (Goscinny Uderno)
13. Hayvanlar Dünyasından Masallar (Murşide Uysal)
14. Ekmek Parası (Muzaffer İzgü)
175
EK 16
Polatlı İlçe Halk Kütüphanesi Çocuk Bölümünde
En Çok Okunan Kitaplar
1. Yaşlı Adam ve Deniz (Ernest Hemingway)
2. Sol Ayağım (Christy Brown)
3. Don Kişot (Cervantes)
4. Çocuk Kalbi (Edmondo De Amicis)
5. Halime Kaptan (Rıfat Ilgaz)
6. Yankılı Kayalar (İsmail Bahat ve Ahmet Yılmaz Boyunağa)
7. Pollyanna (Eleanor H. Porter)
8. Ömer Seyfettinden’den Seçme Hikayeler (Ömer Seyfettin)
9. Üç Minik Serçem (Necati Cumalı)
176
EK 17
Sincan İlçe Halk Kütüphanesi Çocuk Bölümünde
En Çok Okunan Kitaplar
1. Masal Yağmuru (Sara Gürbüz Özeren)
2. Limon ile Zeytin (Salih Menecan)
3. Çıtır Çıtır Felsefe Serisi (Brigitte Labbe ve Michel Puech)
4. Ökkeş Serisi (Muzaffer İzgü)
5. Kamp Arkadaşları (İpek Ongun)
6. Toto’nun Sınıfı (Sevim Ak)
7. Bugün Hayal Kuracaktım
8. Çılgın Dedemin Zaman Makinesi (Sara Gürbüz Özeren)
177
EK 18
Şerefli Koçhisar Yunus Emre İlçe Halk Kütüphanesi Çocuk Bölümünde
En Çok Okunan Kitaplar
1. Masal Treni Çuf Çuf (Müjgan Şeyhi)
2. Masal Otobüsü Düt Düt (Müjgan Şeyhi)
3. Nasrettin Hoca Fıkraları (Anomin)
4. Peter Pan (James Matthew Barrie)
5. Gece Çiçeği İstanbul (Nazlı Eray)
6. Saik Faik Abasıyanık’tan Seçme Hikâyeler (Sait Faik Abasıyanık )
7. TÜBİTAK Kitapları
8. Çocuklar için Atatürk Serisi (Mehmet Hengirmen)
178
EK 19
Abdurrahman Oğultürk Halk Kütüphanesi Çocuk Bölümünde
En Çok Okunan Kitaplar
1. TÜBİTAK İlk Okuma Serisi
2. Efecan Öykü Dizisi
3. 100 Temel Eser
4. Charlie’nin Çikolata Fabrikası (Roald Dahl)
5. Hayvanlar Dünyasından Düşündüren Öyküler (Oğuz Saygın)
6. Martı (Jonathan Livingston)
7. Çocuklar için Atatürk Serisi (Mehmet Hengirmen)
8. Nasrettin Hoca Fıkraları (Anomin)
9. Noddy Serisi (Enid Blyton)
179
EK 20
Pursaklar İlçe Halk Kütüphanesi Çocuk Bölümünde
En Çok Okunan Kitaplar
1. Ekmek Parası (Muzaffer İzgü)
2. Nasrettin Hoca Fıkraları (Anomin)
3. Çılgın Dedemin Zaman Makinesi Serisi (Sara Gürbüz Özeren)
4. Kamp Arkadaşları (İpek Ongun)
5. Saftirik Greg Serisi (Jeffy Kinney)
6. 80 Günde Devri Alem (Jules Verne)
7. Talihsizlik Serisi (Daniel Handler)
8. Pinokyo (Carlo Colladi)
180
EK 21
Araştırmanın Örneklemi
1. Mini ve Doğum Günü Partisi (Christine Nöstlinger)
2. Mini ve Mırnav Kedi (Christine Nöstlinger)
3. Liderler ve Diğerleri (Brigitte Labbe ve Michel Puech )
4. Özgür Olanlar ve Olmayanlar (Brigitte Labbe ve Michel Puech )
5. Beden ve Akıl (Brigitte Labbe ve Michel Puech )
6. Bildiklerimiz ve Bilmediklerimiz (Brigitte Labbe ve Michel Puech )
7. Zaman Çok ve Zaman Yok (Brigitte Labbe ve Michel Puech )
8. Charlie’nin Çikolata Fabrikası (Roald Dahl)
9. Çılgın Dedemin Zaman Makinesi (Sara Gürbüz Özeren)
10. Ekmek Parası (Muzaffer İzgü)
11. Kamp Arkadaşları ( İpek Ongun)
12. Kırmızı Fil’i Gördünüz Mü? (Ferit Avcı)
13. Kocaman Küçük Deniz (Süleyman Bulut)
14. Kraliçeyi Kurtarmak (Vladimir Tumanov )
15. Pat Karikatür Okulu (Behiç Ak)
16. Wimpy Kid Saftirik Greg’in Günlüğü-İşte Şimdi Yandık (Jeff Kinney)
17. Wimpy Kid Saftirik Greg’in Günlüğü-Ama Bu Haksızlık (Jeff Kinney)
18. Sevgili Salak Günlük, Bunlar Hiç Olmamış Gibi Davranalım (Jim Benton)
19. Sihirli Kalem (Fatih Erdoğan)
20. Sihirli Kaykay (Fatih Erdoğan)
21. Şeker Portakalı (José Mauro de Vasconcelos)
22. Şiir Saldım Gökyüzüne ( Mavisel Yener)
23. Saklı Miras (Christine Nöstlinger)
24. Toto’nun Sınıf (Sevim Ak)
25. Sol Ayağım (Christy Brown)
181
EK 22
Görüşme Formu
Yer: Adnan Ötüken İl Halk Kütüphanesi - Çocuk Kütüphanesi
Tarih (Başlangıç –Bitiş):12.12.2012- 20.05.2013
Görüşmeci: Nurcan Erkmen
Yönerge
Merhaba, benim adım Nurcan Erkmen, Ankara Üniversitesinde yüksek lisans
öğrencisiyim. Çocuk kütüphanelerinde en çok okunan kitapların neler olduğuna ve bu
en çok okunan kitapların neden tercih edildiğine ilişkin bir araştırma yapıyorum. Çocuk
kütüphanelerinin üyeleri ile görüşme yapıyorum.Size birkaç soru sormak istiyorum.
 Bu görüşme sürecince söyleyeceklerinizin tümü gizlidir. Bu bilgileri
araştırmacıların dışında herhangi bir kimsenin görmesi mümkün değildir.
Ayrıca, araştırma sonuçlarını yazarken, görüştüğüm bireylerin isimlerini
isteğe bağlı olarak rapora yansıtacağım.
 Başlamadan önce, bu söylediklerimle ilgili belirtmek istediğiniz bir düşünce
ya da sormak istediğiniz bir soru var mı?
 Bu görüşmenin yaklaşık beş dakika süreceğini tahmin ediyorum.İzin
verirseniz başlamak istiyorum.
GÖRÜŞME SORULARI
1. En çok hangi kitapları okumayı seviyorsunuz?
2. Okumayı sevdiğiniz kitapları neden seçiyorsunuz?
182
EK 23
Adnan Ötüken İl Halk Kütüphanesi Çocuk Bölümünde Yapılan Görüşmelerin Verileri
Araştırmanın Konusu: Çocuk kütüphanelerinde en çok okunan kitapların seçilme nedenleri
Görüşmeci: “ En çok hangi kitapları okumayı seviyorsunuz? Okumayı sevdiğiniz kitapları neden seçiyorsunuz? ”
Görüşülenler
1.
Sema (16)
Macera kitapları... Kapak tasarımı ve arka bölümdeki kapak beni etkiliyor.
2. Nilay Koçtaş (14) Macera kitapları… Arkadaşlarımın tavsiyesi, heyecan veriyor, yaşıyormuş gibi hissediyorum.
3. Tuğba Sapmaz (Öğrenci) Çizgi roman, eğlenceli olduğu için okuyorum… Yankılı Kayalar, Zaman Makinesi, Atilla Kılıç en
sevdiğim kitaplar…
4. Batuhan Eryılmaz(12) Türk romanlarını okumayı tercih ediyorum… İlgimi çekiyor, filmleştirilmiş kitaplar, Hababam
Sınıfı gibi…
183
5. Nejla Kızıkbaba (12) İlgimi çeken kitapları okuyorum.
6. Berke Çağan Çakmak (12) Zeynep Cemali’nin kitapları, Çılgın Babam, Türk Öyküleri… Hoşuma giden yazarların kitaplarını
okuyorum.
7. Veli Öğretmeninin istediği kitapları okuyor.
8. Mehmet Aktaş (11) Roald Dalh’ın kitaplarını okumayı seviyorum. Heyecanlı olduğu için…
9. Veli Çocuk Kalbi en sevdiği kitaplar. Okuyacağı kitapları belirlemede biz yardımcı oluyoruz.
10. Sezan Karataş (13) Macera Kitaplar, Dedektif Kuru Kafa gibi kitaplar okuyorum… Okumayı sevdiğim için okuyorum.
11. Veli Öğretmenin önerdiği yazar ve klasikleri okuyorum
12. Berfin Ekinci ( 12) Kitap okumayı çok sevmiyorum.
13. Dilan Ülker (14) Macera kitapları ,Saftirik Greg, Robinson Cuirse, biyografi kitapları okumayı seviyorum…
14. İlyada Saran (11) Öykü Kitapları, Macera kitapları, Bİr küçük Osmancık, Çocuk Kalbi,
15.
Kübra Betül (12)
Macera Kitapları, Dünyanın Merkezine Yolculuk, Haritada Dolaşmak gibi kitapları kendim
istediğim için okuyorum. Öğretmenin belirttiği kitapları da okuyorum…
16. Veli Gün Işığı Yayınlarını okuması konusunda yönlendiriyorum.
17. Elif Buse :(13) Macera kitaplarını sevdiğim için okuyorum…
18. Gülencan Tekin ( 14) Macera ve fantastik kitaplar, Araştırma ve gizem kitaplarını okumayı tercih ediyorum…
19.
Veli
Bilimsel kitaplar, okul derslerini pekiştirecek kitaplar, Tübitak yayınları,3 boyutlu kitaplar…
184
20. Muhammed Sayid Şimşek
(12)
Macera kitaplarını ve öğretmenimin tavsiye ettiği kitapları okumayı seviyorum.
21. Sude Ertürk (12) İpek Ongun kitapları, arka kapaktaki bilgilere göre karar veriyorum.
22. Veli, Figen Aktaş (3.sınıf ) Kendi seçiyorum okuyacağım kitapları…
23. Veli Öğretmen ne isterse onu okutuyoruz…
24.
Canan Hanım (Veli)
Fantastik kitaplar, Fatih Erdoğan Sihirli Serisi, heyecan duygusu ve öğretmen yönlendirmeleri ile
okuyacağımız kitapları tercih ediyoruz…
25.
Veli (9 )
Okul kütüphanesinde olan kitapları okumayı tercih ediyor….
26.
Veli
Uzay gizemi, Saftig Greg, Christine Nöstlinger kitapları,
27.
Medine Nur Aydoğan (14)
Fantastik kitaplar, Çikolata Fabrikası, kitap seçimlerimde ailemin yönlendirmeleri etkili oluyor
28.
Ceyda Arslan( 15)
Bilim Kurgu kitapları, fantastik kitaplar
29.
Nejla Kızıkbaba
Öğretmenim söylediği kitapları okuyorum…
185
30.
Çağan (10)
Sizinkiler ve hoşuma giden bütün kitaplar
31.
Rümeysanur Gözdeci (15)
Yazarlarına göre okuyacağım kitapları seçiyorum. Hoşuma giden yazarın bütün kitaplarını
okuyorum.
33.
Yasemin Salman (13)
Öğretmenim ve ablam okuyacağım kitapları seçmemde yardımcı oluyor. Özellikle heyecan duygusu
veren kitapları okuyorum.
34.
Adının gizli tutulmasını
belirti.(13)
Heyecan verici kitaplar okumayı seçiyorum. Macera Adası gibi…
35.
Esma Nur Aydost (13)
Öğretmenim ve arkadaşlarımın yönlendirmeleri ile okuyacağım kitapları seçiyorum. İpek Ongun
kitapları okumayı seviyorum çünkü yaşamda karşılaştığım sorunları anlatıyor.
36.
Gülcan Günal (13)
Ablam ve Türkçe öğretmeni dayım yönlendirmeleri ile okuyacağım kitapları seçiyorum. Sürükleyici
ve heyecan verici kitaplar okumayı seviyorum. İpek Ongun kitapları…
37.
Veli
Oğlum bilimsel kitaplar okumayı seviyor. Kendi isteği ile okuyacağı kitapları belirliyor. Gülten
Dayıoğlu’nun Mo’nun Gizemi’ni çok severek okuyor.
186
38.
Adının gizli tutulmasını
belirti (14)
Öğretmenimin tavsiye ettiği kitapları okumayı tercih ediyorum. Osmancık, Şermin gibi kitaplar
öneriyor, öğretmenimiz.
39.
Sıla Berza (12)
Türkçe öğretmenimin önerdiği kitapları okuyorum.
40.
Nisa Kökçe (12)
Türkçe öğretmenim verdiği kitapları okuyorum. Çok sıkıcı bence kitap okumayı sevmiyorum…
41.
Veli
Arkadaşlarından çok etkileniyor. Macera kitapları okuyorlar…
42.
Adının gizli tutulmasını
belirti
Macera kitapları okumayı tercih ediyorum… İpek Ongun okumayı seviyorum.
43.
Veli
Saftirik Serisi’ni çok okuyor. Arkadaşlarının etkisiyle okuyacağı kitapları belirliyor, gözlemlediğim
kadarıyla…
44.
Veli
İki çocuğumda bilimsel kitaplar okumayı seviyor. Bizim yönlendirmelerimiz etkili okudukları
kitaplarda…
187
45.
Veli
Kesinlikle Saftirik Serisini okumayı çok seviyorlar. Arkadaşlarının etkisiyle Saftirik Serisi’ni
okuyor.
46.
Veli
Arkadaş çevresi ile Saftirik Serisi okuyor. Okumayı çok sevmiyor. Muzaffer İzgü’nün kitaplarını
verdim ama okumadı, hoşlanmadığını söyledi.
47.
Adının gizli tutulmasını
belirti (7)
Öğretmenim yönlendirmeleri ile okuyacağım kitapları seçiyorum. Öğretmenimiz en çok kitap
okuyana ödül veriyor.
48.
Meryem (16)
Hz. Muhammed’in hayatını anlatan kitaplar okumayı seviyorum.
49.
Beril Özener (14)
Kitapları sıkıcı buluyorum. Öğretmenim Kafka’yı okutuyor, anlamıyorum…
50.
Büket Öztürk (13)
Ablamın etkisiyle okuyacağım kitapları belirliyorum.
51.
Doruk Çatak (13)
Sıkılmayacağım, eğlenceli kitaplar okumayı seviyorum. Öğretmenimiz Kafka okutuyor, çok sıkıcı
bence…
188
52.
Adının gizli tutulmasını
belirti (14)
Kitap okumayı sevmiyorum. Öğretmenim verdiği sıkıcı ödevleri yapmak için kütüphaneye
geliyorum.
53.
Gülgün ZehraŞenyurt (14)
Psikolojik kitaplar okumayı seviyorum, psikolog olmak istiyorum. Psikoloji alanına ilgim olduğu
için bu tür kitaplar okuyorum.
54.
Gizem Çelik (14)
Arkadaş çevrem ile benzer kitaplar okuyoruz. Alacakaranlık kitabını severek okuyorum.
55.
Umut Erkoç (13)
Öğretmenim yönlendirmesi etkili oluyor.
56.
Veli
Bizim evde disiplin kuralları çok önemlidir. Bizim belirlediğimiz kitapları okur.
57.
Adının gizli tutulmasını
belirti
Heyecan veren olay örgüsü olan kitapları okumayı seviyorum…
58.
Mert (6)
Küçük Yıldız, Oyuncu Bulut… Süleyman Bulut kitapları, annem seçiyor kitaplarımı…
59.
Bahar Irmak Ekinci (10)
Kendim seçiyorum kitaplarımı…Charlie’nin Çikolata Fabrikası kitabı en sevdiğim kitap…
189
60.
Veli
Öğretici kitaplar okumayı sevmiyor. Oğlumu haklı buluyorum. Kitaplara baktığımda ben bile sıkıcı
buluyorum.
61.
Veli
Çocuk kitap okumuyor. Onun yerine ben kitap bakmak için kütüphaneye geldim.
62.
Derya Özpınar (9)
Öğretmenim yönlendirmesi ile okuyacağım kitapları seçiyorum. Çıtır Çıtır felsefe serisi kitaplarını
arkadaşımla okuyoruz.
63.
Revşan Özpınar (11)
Çıtır Çıtır Felsefe Serisi’ni okumayı çok seviyorum.
64.
Mutlu Şahinoğlu (11)
Sol Ayağıım, Çocuk Kalbi en sevdiğim kitaplar. Öğretmenim tavsiyesi ile okuyacağım kitabı
belirliyorum.
65.
Damla Işık (12)
Saftirik Greg Serisi’ni okuyorum. Bu aralar internetten kitap okumaya başladım.
66.
Adının gizli tutulmasını
belirti
Kitap okumasını sevmiyorum…
190
67.
Şule Altun (13)
Tarihi kitaplar okumayı seviyorum. Tarihi çok seviyorum
68.
Emircan Çelik (13)
Osmanlı padişahlarını merak ediyorum. Onlarla ilgili kitaplar okuyorum…
69.
Elanur (9)
Okulda öğretmenim Dede Korkut Hikayelerini okutuyor... Anlamıyorum…Saftirik Greg Serisi’ni
okumayı çok seviyorum.
70.
Hilal (11)
Resimli kitaplar okumayı seviyorum. Behiç Ak’ın kitaplarını seviyorum…
71.
Beyzanur (7)
Külkedisi gibi sihir olan kitapları seviyorum.
72.
Hilal (11)
Bol resimler, Saftirik Greg’in bazı bölümleri…
73.
Beyznur (7)
Resimli kitapları, külkedisi, sihir olan öyküleri seviyorum.
191
74.
Yunus Emre (8)
Çevremizdeki canlılar ile ilgili kitap okumayı seviyorum. Öğretmenim verdiği kitapları okuyorum.
75.
Buğra Bahar (12)
Öğretmenim söylediği kitapları okuyorum. Kemalettin Tuğcu okumayı seviyorum.
76.
Veli
Çocuğuma kendim seçtiğim kitapları okutuyorum…
77.
Adının gizli tutulmasını
belirtti.
Ödev araştırması için kitap bakıyorum. Kitap okumayı sevmiyorum…
78.
Veli
Çocuklarıma Gülten Dayıoğlu’nun ve Muzaffer İzgü’nün kitaplarını okutuyorum.
79.
Utku Temiz
Saftirik Greg Serisi… Hoşuma giden kitapları seçiyorum.
80.
Veli
Kızımın kitap okuma alışkanlığı istenilen düzeyde değil… Ben zorla okutuyorum.
192
81.
Adının gizli tutulmasını
belirtti.
Komik ve mizah kitaplarını okumayı seviyorum.
82.
Melike Öztekin (17)
Aşk ve romantizm içerikli kitaplar okumayı seviyorum.
83.
Büşra Öztekin (17)
Kız arkadaşlarım gibi aşk ve romantik kitaplar okumayı seviyorum.
84.
Veli
Çocuğum, kitap okumayı sevmiyor. Okusun da yeter ki nitelikli yapıt olmazsa da olur…
Üzgünüm…
85.
Adının gizli tutulmasını
belirtti.
Eğlenceli kitaplar, Sizinkiler gibi mizah türünden yapıtlar…
86.
Rana Dalkıran (Veli)
Çocuğum, ödüllü kitaplar okumayı seviyor.
87.
Gizem Elif Bayar (12)
Komik kitaplar okumayı çok seviyorum.
193
88.
Ayşe Yılmaz
Komik, mizah türü, eğlenceli kitaplar okumayı çok seviyorum…
89.
Adının gizli tutulmasını
belirti.
Popüler kitapları okumayı seviyorum. Açlık Oyunları, Ateşi Yakalamak son zamanlarda okuduğum
kitaplar…
90.
Bulut Koçak (10)
Macera kitapları, dedektif kitapları, Saftirk Greg Serisi…
91.
Sema Başar (11)
Dünya klasikleri, Türk klasikleri, İpek Ongun kitapları, Çıtır Çıtır Felsefe Serisi… Annem ve sınıf
öğretmenim yönlendiriyor.
92.
İdil Doğan (11)
Sol Ayağım ve Sevim Ak’ın kitapları… Annem ve sınıf öğretmenim yönlendiriyor…
93.
Almina Erdem (10)
Şeker Portakalı kitabı en sevdiğim kitap… Annem ve sınıf öğretmenim okuyacağım kitaplarda
rehber… Kahramanlarda etkileniyorum okuduğum kitaplarda…
94.
Fırat Avit (11)
Çizgi Romanları, Saftirg Greg Serisi kitaplarını okumayı çok seviyorum…
194
95.
İrfan Avit (12)
Saftirig Greg ve Gülten Dayıoğlu “Mo’nun Gizemi” kitapları en sevdiğim kitaplar arasında…
96.
Veli
Oğlum kitap okumayı sevmiyor…
97.
Cemre (10)
Annemin yönlendirmesi ile okuyacağım kitapları belirliyorum… Sol Ayağım, Şeker Portakalı en çok
sevdiğim kitaplar…
98.
Melike Şafak
İpek Ongun’un kitaplarını okumayı çok seviyorum… Annem ve öğretmenimin yönlendirmeleri
etkili oluyor okuyacağım kitaplarda…
99.
Dilara Kasimi (14)
Romantik ve polisiye kitaplar okumayı çok seviyorum…
100.
Beyza (12)
Babamla birlikte okuyacağımız kitapları belirliyoruz. Astronomi ve bilim kitapları okumayı
seviyorum
195

 2016 Eylül, Sınıf Öğretmeni, Dağpınar Çağdaş Yaşam İsmet Güresen İlkokulu-Digor-
Kars
 2015 Eylül, Sınıf Öğretmeni, Gülhayran Şehit Hayrettin Balk İlkokulu-Digor-Kars
 2014 Eylül, Sınıf Öğretmeni-Şeker Portakalı Koleji- Batıkent-Ankara