70

vi
(1887-1888) VE MUSAVVER ÇOCUK POSTASI (1923)

(1887-1888) VE MUSAVVER ÇOCUK POSTASI (1923)
............................................................................................. ii
ÖN SÖZ ........................................................................................................................................v
ÖZET .......................................................................................................................................... vi
ABSTRACT............................................................................................................................... vii
........................................................................................................................ viii
KISALTMALAR ....................................................................................................................... xi
............................................................................................................. xii
BÖLÜM I
1.1 ...............................................................................................3
1.2. Problem Cümlesi.................................................................................................…………....4
1.3 ..................................................................................................................................5
1.4 .............................................................................................................................5
BÖLÜM II
2.1 ............................................................................................................6
2.2 ...........................................................................................7
2.3 ..............................................................................................................7
2.4. Veri Çözümlemesi ..................................................................................................................7
BÖLÜM III
3 ..............................................8
3 ........................................................................................................8
3 .....................................................................................................................9
ix
3.2.1. ...............................................................................................10
3 ............................................................................................11
3. 3. Çocuklara Talim (1887-1888) .............................................................................................17
3. 3. 1. Çocuklara Talim’ ...................................................................................17
3. 3. 2. Çocuklara Talim’ ....................................................................18
3. 3. 3. Çocuklara Talim’ ..................................................20
3. 4 ..........................................................................................21
3. 4. 1. ...................................................................21
3. 4. 2. n ....................................................21
3. 4. 3. ..................23
BÖLÜM IV
VE MUSAVVER ÇOCUK POSTASI
TÜRLER
..........................................................24
4. 1. 1. Hikâye..............................................................................................................................26
4. 1. 2. Masal................................................................................................................................30
4. 1. 3. Fabl ..................................................................................................................................33
4. 1. 4. Makale .............................................................................................................................36
4. 1. 5. Mektup .............................................................................................................................38
4. 1. 6. Sohbet ..............................................................................................................................40
4. 1. 7. Efsane (Söylence) ............................................................................................................41
4. 1. 9. Günlük (Günce) ...............................................................................................................45
4. 1. 10. Manzum Masal ..............................................................................................................46
4. 1. ..................................................................................................................................47
4. 1. 12. Bilmece ..........................................................................................................................49
4. 1. 13. Atasözü ..........................................................................................................................50
................................................................................................................51
............................................................................................................................52
4. 2. Derg ........................................................................................55
4. 2. 1. Hayvanbilim.....................................................................................................................57
4. 2. 2. Kültür ...............................................................................................................................59
4. 2. 3. Deney-Bilim.....................................................................................................................61
...........................................................................................................................63
4. 2. 5. Hesap ...............................................................................................................................63
4. 2. 6. Dil B ......................................................................................................64
...............................................................................65
x
............................................................................................................................66
4. 3. Dergilerde Yer Alan Görseller.............................................................................................67
BÖLÜM V
VE MUSAVVER ÇOCUK POSTASI
................................................................................................................68
..................................................................................................69
...................................................................................72
5. 4. Çocuklara Talim ve .................73
5. 4. 1. Adil Olma ........................................................................................................................76
5. 4. 2. Alçakgönüllü Olma..........................................................................................................77
5. 4. 3. Cesaretli Olma .................................................................................................................78
..................................................................................................................79
5. 4. 5. Dürüst Olma.....................................................................................................................80
5. 4. 6. ....................................................................................................81
5. 4. 7. Fedakâr Olma...................................................................................................................82
.....................................................................................................................83
.....................................................................................................83
..................................................................................84
5. 4. 11. Merhametli Olma...........................................................................................................85
5. 4. 12. Kanaatkâr Olma .............................................................................................................85
5. 4. 13. Cömert Olma..................................................................................................................86
.................................................................................................86
.................................................................................................................87
5. 4. 16. Vatansever Olma............................................................................................................88
5. .............................................................................................90
BÖLÜM VI
6. 1. Sonuç ...................................................................................................................................91
6. 2. Öneriler ................................................................................................................................94
KAYNAKÇA..............................................................................................................................95
EKLER .....................................................................................................................................100
.............................................................................................................................187
xi
KISALTMALAR
TDK: Türk Dil Kurumu
MÇP
ÇT: Çocuklara Talim
S
s: Sayfa
c: Cilt
xii
Tablo 1. ................14
Tablo 2. ...55
Tablo 3.
............................................................................................................56
1
BÖLÜM I
Antonie De Saint- Exupéry
Çocuk dergil
verirken, edebî
dergileri okuyucusuna
t
amaçlayan; meslek, ilgi,
rici bilgi
vermeyi hedeflemektedir (s.79).
2
Ülkemizde çocuk dergi önemi olarak kabul edilmektedir.
Tanzimat d
-ö
görülmektedir.
Mümeyyiz
Sadakat dergisi takip eder. Sadakat daha sonra
Etfal
Bahçe (1880), Çocukla (1881),
Çocuklara Rehber (1897) , Çocuk Bahçesi (1904) gibi dergiler
d
çocu
Çocuk Bahçesi (1905), (1909), (1910),
(1913), Ciddi Karagöz (1913), Çocuk Yurdu (1913), Mektepli (1913),
Talebe Defteri (1913), Çocuk Duygusu (1913), Türk Yavrusu (1913), Çocuklar Âlemi
(1913), (1913), Çocuk Bahçesi (1914), Çocuk Dostu (1914), Mini Mini
(1914), Küçükler Gazetesi (1918), Hür Çocuk (1918), (1919),
Lane(1919) (1920), Bizim Mecmua (1922), Yeni Yol (1923), Musavver
(1923), (1923), (1924), Resimli
Dünya (1924), Sevimli Mecmua (1925), Mektepliler Âlemi (1925), (1926),
(1926), (1927)
Çocuk Bahçesi 21, 14,
3
Çocuk Yurdu 7 94, Talebe Defteri 68, Çocuk Duygusu 61, Mektepli 19,
Türk Yavrusu 2, 3, Çocuk Dostu 13, 1914 Çocuk Bahçesi
21, Mini Mini 7, Küçükler Gazetesi 8, Hür Çocuk 3, 8, Lane3,
1, Bizim Mecmua 74, Yeni Yol 113, Çoc 25, 1923
5 4, 7, Resimli Dünya
28, 1927 10
Tuncer, 2002: 52)
Tanzimat d
ocuk dergileri
gelmektedir.
dergilerinden biri Çocuklara Talim
Musavver Çocuk
1 Önemi
4
celenmektedir. Çocuk
Okuma,
ile
.
duyabi
büyük bir öneme sahiptir.
elik olarak
887-
Çocuklara Talim dergilerinin
Bu
Çocuk dergileri tarihi süreç içerisinde d -
1.2. Problem Cümlesi
Eski harfli çocuk dergilerinden Çocuklara Talim ve
5
1.
2.
3.
4. Bu dergileri
5.
6. Bu dergilerin biçim özellikleri nelerdir?
7.
8.
9.
10.
11.
12.
d
1.3
Çocuklara Talim ve dergilerinin
.
1.4
harfli çocuk dergileri içinde 1887- Çocuklara Talim ve
6
BÖLÜM II
2.1.
N
Çocuklara Talim ve
Eski harfli çocuk dergilerimizden Çocuklara Talim
ve dergilerini yen Türk Dil
Kurumu’nun Türkçe Sözlük ve ’nun son b
Develio -Türkçe Ansiklopedik Lûgat . Birkaç
TDK Tarama ’ ne .
Doküman inceleme, tarama yöntemi,
7
2.2.
n
Eski harfli çocuk dergileri içinde yer alan 1887-
Çocuklara Talim Musavver Çocuk
.
2.3
Çocuklara Talim ve
2.4. Veri Çözümlemesi
Çocuklara Talim ve Mu derg
8
BÖLÜM III
3.
3
Çocuk,
ye göre,
“Genellikle be -
(s. (1997)
döneminde bulunan insan” (s.
ye göre; “Olay,
(TDK, 2009, s.
a (2012) göre “
(s.17) (2008),
nesirli güzel sözler ve bu sözlerden bahseden ilim” (s.
(2010) ise “
” (s. r.
9
(1994) göre
(s.82). Sever’ e (2002) göre
(s.
(2002); “ Çocuk ed
edeb 43) diye
(2000) ise “Usta yazarlarca özellikle
edebiyat” (s.
(2012, s.15) olarak
zevk
3
gelmektedir.
10
toplumun en
erik
(2016)
olaylar ile ilgili haberler ve
(s.
a
(2002) “Çocuk, gazete ve dergilerle çevresinde olan olaylardan
s.338) sözleriyle çocuk
k
incelenecektir.
3.2.1.
da verilmeye
Bu dönemin dergileri
The Chil’s Companion, The Children’s Friend, Infant’s Magazine, The Youth’s
Monthly visitor, The Youth’s Miscellany Of Knowledge
in gerçek bir dergi ancak XIX. y
The
Charm
The Boy’s Own Paper
11
Jules Verne’ in (1828-1905) ilginç -242).
Leipzig Leipziger
Wochenblattfür Kinder
Juvenile Magazine
The Children’s Magazine
dergileri ise The Child’s Companion (1824), The Children’s Friends (1826)’dir.
The Juvenile Miscellany
gö 26). The Children’s Magazine (1829), Youth’s
Magazine (1850), Parley’s Magazine (1832), The Child’s Friend (1843), The Little
Pilgrim
dergilerdendir.
1827 The American Boy
Le Musse de Familles ve Magazine de ‘Education et de Rec’
re’ation , s. 26
3.2.2.
Tanzimat dönemi -
12
uzan 16).
Terakki, ilk çocuk dergisi ise
Terakki Mümeyyiz dergisidir. Mümeyyiz
Sadakat (1875) ve Etfal
çocuk dergisi olan Mümeyyiz Mümeyyiz ’den
Çocuklara Mahsus Gazete (1896-1908)
Çocuklara Rehber (1897-1901)
Yeni Yol
.
i görmek için
dergisini beklemek gerekecektir” (Okay, 2006, s.18).
ve dergi
der
, ve Çocuklara Talim
boyutun
ned
13
(Türk
Ankara’da ” (1999, s. 21) olarak ifade etmektedir.
görülmektedir. Bu konuda Okay;
(1999,
s. 23) demektedir. bu dergilere örnek
olabilecek isimlere sahip dergilerdir.
ve
Çocuklara Talim
(1887-1888
nemli bir
119).
14
Cumhu
Cumhuriyet
Çocuk
Sesi, Mektepli, ve Çocuk
Listesini Cüney
Tablo 1.
1869 Mümeyyiz 49 1869-1870
1873 Hazine-i Etfal 1 1873
1875 Sadakat 6 1875
1875 Etfal 16 1875
1875 Ayine 41 1875-1876
1876 13 1876-1877
1880 Tercüman- 16 1880
1880 Aile 3 1880
1880 Bahçe 40 1880-1881
1881 Mecmua-i Nevresidegan 4 1881
1881 12 1881
1881 18 1881-1882
1882 -i Terakki 4 1882
1886 Etfal 23 1886
1887 Numune-i Terakki 9 1887-1888
1887 Debistan- 1 1887
15
1887 Çocuklara Talim 9 1887-1888
1896 Çocuklara Mahsus Gazete 626 1896-1908
1897 Çocuklara Rehber 166 1897-1901
1905 Çocuk Bahçesi 43 1905
1909 3 1909
1910 14 1910
1913 94 1913-1918
1913 Ciddi Karagöz 3 1913
1913 Çocuk Yurdu 7 1913
1913 Mektebli 19 1913
1913 Talebe Defteri 68 1913-1918
1913 Çocuk Duygusu 61 1913-1914
1913 Türk Yavrusu 2 1913
1913 Çocuklar Âlemi 10 1913
1913 3 1913
1914 Çocuk Bahçesi 21 1914
1914 Çocuk Dostu 13 1914
1914 Mini Mini 7 1914
1918 Küçükler Gazetesi 8 1918
1918 Hür Çocuk 3 1918
1919 8 1919
1919 Lane 3 1919-1920
1920 1 1920
1922 Bizim Mecmua 74 1922-1927
1923 Yeni Yol 113 1923-1926
1923 18 1923
1923 4 1923
1924 7 1924
1924 Resimli Dünya 21 1924-1925
1925 Sevimli Mecmua 13 1925
1925 Mektepliler Âlemi 6 1925
1926 Türk 24 1926-1928
1926 30 1926-1927
1927 10 1927
16
Mümeyyiz
-
i Fünun, Fecr- i
nde boy göstermeye
“
Ulvi [Elöve], Mehmet Emin [Yurdakul], Sabiha [Sertel], Nafi Atuf [Kansu], Yusuf
Akçura, Ahmed Cevad [Emre], Enis Behiç [Koryürek], Osman Fahri, Baha Tevfik,
Edhem Nejad, Akagündüz, Avan iirleriyle
(Okay, 1999, s.19-24). Belirtilen isimlerin çocuk
mektedir.
17
Çocuklara Talim (1887-1888) ve (1923)
Dergileri
3. 3. Çocuklara Talim (1887-1888)
Çocuklara Talim
Çocuklara Talim’in
Çocuklara Talim önemde
Dergi, i ndan itibaren
Çocuklara Talim dergisinin sa dir. Derginin idari
yeri
dairedir.
3. 3. 1. Çocuklara Talim’
Çocuklara Talim
“Bismihî ve bihamdidihî Teâ’Lâveselâvesselâmü, alâresûlina ve ba’demâ Selâtin-i â-li
Osman eyyidehumullâhüalâni -i hakâyik-iktinâh efendimiz
hazretlerinin üzerimize mefrûz olan ed’iye-i hayriyye-i Cenâb-
- lim evlâd-i
,
eriyle
18
idi. Lâkin emelim hâlâ bâkî Çocuklara Talim
Biiznillâh-i kerîm b
hâlde bu eserher
hâlde inâyet-i bârî ve rûhâniyyet-i peygamberimden istimdâd ederim” (ÇT, 1887, s.
1).
ve
Çocuklara Talim
3. 3. 2. Çocuklara Talim’
Çocuklara Talim
yerler ise; Bâb-
’ndaki Kütüphane-i Osmaniye, Hakkâklarda Gayret Kütüphanesi,
-
-
Fen bilimleri ile ilgili bilgiler soru-
Vs.
metinler dikkati çekmektedir.
19
Çocuklara Talim
Ama yine de “Baz Lügat”, “Birkaç Darb- Mesel”, “Her eyden Bir Parça
Anlamak”, “Türkçe Lügat Kitab ”, “Üç Lisan” gibi belli ba l yaz lar bulunmaktad r.
Çocuklara Talim
verilecektir.
“ ” b
belirtm “Çok sözler var ki biz anlar as l Türkçe zannediyoruz. Hâlbuki
Rumcadan s n do ru baz s n galat
olarak söylemekteyiz” (ÇT, 1888, s. 35). D
anahtar, lâhana,
p rasa, enginar, Anadolu, anafor, akrep, palamut, Trabzon, palaska gibi
kelimelerin kökenlerini ve dilimize nereden geldi ini anlatmaktad r. Bu
bölümler
“Türkçe ” b
görülmektedir. “ ”
“Üç Lisan” bölümü; bu bölümde Arapça, Farsça ve Türkçe sözcüklerin üç dilde
“Üç Lisan”
“ esel” b “Birkaç
esel”
“ ” bölümü; yazar bu bölümde sorular sormakta
“Her
”
Çocuklara Talim
20
3. 3. 3. Çocuklara Talim’
Mehmet emseddin, 1849’da stanbul’da do ngiliz lâkab yla tan nan
deniz subaylar ndan Kaymakam Yusuf Bey’dir.
Yay mlad ilk çocuk dergisi Arkada (1876) ’ t . Kapat lan bu derginin ard ndan
s ras yla, Çocuklara Arkada (1881) ve Çocuklara Talim (1887-1888) dergilerini
yay mlam t r.
Çocuklara K lavuz (1883), Anahtar (1881), lâveli Anahtar (1881)
ve Anahtar Halkas (1881)
Mehmet emseddin, son dönemlerinde dil ile ilgili çal malara a rl k vermi tir. Dil ile
ilgili yaz lar n ilk olarak Çocuklara Talim dergisinde yay mlayan yazar bu yaz lar
Lügat- emseddin (1891) adl bir sözlükte toplam t r. Bu sözlü ün devam
gelmemi tir. Sadece bir cilt yay mlanm t r.
Üsküdar’da vefa kabri, Karaca Ahmet mezarl nda
Miskinler Tekkesi kar s an nda babas n n mezar da yer
.
Mehmet emseddin’in eserleri dört bölümde incelenmi tir: Çocuk dergileri, dil ile ilgili
eserleri, tiyatro eserleri ve di er eserleri.
Çocuk Dergileri:
:
Lügât21
Tiyatro Eserleri: Kendim Ettim Kendim Buldum, Mücâzat, Tedbirde Kusur.
-i Osmanî, Zeyl-i Anahtar.
3. 4
Cumhuriyetin
Küçük
Okuyuculara Müjde
Musavver Çocuk sahibi Sü
- -
Musavver Çocuk
3. 4. 1. Musavver Çocuk
(MÇP, 1923, s.1)
temel hedefini göstermektedir.
Musavver
bir dönemde; ’
Dergi, e
3. 4. 2. Musavver Çocuk
Musavver Çocuk
toplam
22
“Küçük Okuyucular” “Öyleyse sizi
eli müsabaka ve bilmeceleriyle ‘Posta’
O, sizin küçücük
daha çok sevecek sizi memnun etmek ” (MÇP, 1923, s.1)
sözleriyle
“Çocuklara Temizlik”
Musavv dergisinin yazar kadrosu
Avni, Melik Kemalettin, Aziz Harabi, Güzide Osman ve Osman Nuri dergilerde
fabl ve manzum masal örnekler
.
Mesih, Necdet Aziz, Haydar Sabri, Emir Süleyman, Zeki Tahsin, Muallim Ahmet
Kemalettin’dir. nda yer alan kimi metinlerin
S.R ve F.Y gibi takma isimlerle
mesel, bilmece gibi türlerle
23
ap, kalem seti, not defteri, sulu
3. 4. 3. Musavver Çocuk
Süleyman Tevfik Özz
v
Sabah gazetesi
-
k, muharrirlik, muallimlik, sözlük bilimcilik
Birçok dile hâkim olan yazar çeviri eserler üzerine de
Yazar
Eserleri:
Devlet-i Aliye-i Osmaniye ve Yunan Muharebesi (1897)
(1897)
(1935)
(1918)
Kendi Kendine Konservecilik (1918)
(1931)
Dürrü Yekta (1933)
(1932)
(1937)
Yeni Mektup Örnekleri (1932)
Vasiyetnâme (1933)
24
BÖLÜMIV
VE MUSAVVER ÇOCUK POSTASI
TÜRLER
Çocuklara Talim ve
-
Çocuklara Talim
Musavver Çocuk
Çocuklara Talim ve dergi
4. 1.
Çocuklara Talim’de metinlerin edebî
Edebî
Hikâye 5
Makale 5
Mektup 2
33
5
Atasözü 3
Fabl 2
17
Toplam 72
25
Edebî
Hikâye 30
Bilmece 19
Atasözü 12
Masal 11
Aramaca (Bulmaca) 9
Manzum Masal 6
Sohbet 6
Fabl 5
Mektup 2
Günlük 2
Efsane 2
1
Toplam 140
Çocuklara Talim
Çocuklara Talim
Çocuklara Talim dergisinin “ ”
26
Mu ’ndaki yazar kadrosudur denilebilir.
Çünkü Çocuklara Talim
olup,
sonra Çocuklara Talim dergisi edebî
nda en çok tekrar edilen tür
Çocuklara Talim’
gi ve
dergisi de bu durumu
4. 1. 1. Hikâye
“
çi ” (TDK, 2009, s.
“
girmi -
-tutumun-
”
Müsameretname
Letaif-i Rivayet’
dek bu tür üzerinde
-
1920).
27
ve çoc
hikâyedir.
romanl
de
79)
Çocuklara
Talim ve M
i,
iyiyi ve köt
Çocuklara Talim dergisinde yer alan
çokça duymakta ve birbirlerini merak etmektedirler.
kendisini bizzat görmeye
ün
hizmetkâra efendisinin “ ”
28
,
âlim
Musavver Çocuk dergisinde yer alan “Halife ve Fakir Talebe” isimli hikâyede
Hikâyede t
geceleri tebdil . Halife ç
bir i
ise
en
. Kendine gelen halife genç talebeye fakir bir dilenciye neden
bir kat
le bu
Ebu’l Âlâ eline geçen her
ve
iki zenginden ziyade birbirlerine muavenet edebilecekleri Ebu’l Âlâ kalbî
e me
ve
. Halife ve Ebu’l Âlâ
birlikte saraya ni
t üm misafirler
enç talebeyse onu
. Halife ise gencin uzak bir
29
ve he
onu
ve âlim meclisinde sohbetler
. Ertesi gün kütüpha
. Ebu’l Âlâ’ya k
ir .
ve zav
,
Ebu’l Âlâ’ya; “Fakir fakat namuslu bir dost, zengin bir yardan daha ziyade mukimdir,
eydi. Onu tesviye edebildim.
(MÇP, 1923, s. 66) der. dergisinden
“Bir Hikâyecik” e
söyl
gözler önüne sermektedir.
da hikâye
Çocuklara Talim
iken
ve çocuk dergilerindeki
r verilmesinin nedeni ise
, alarak taklit etmeye
30
4. 1. 2. Masal
Masal, Arapça bir sözcük olan “mesel” kökünden gelmektedir. “
” (TDK, 2009, s.1630)
ü olarak k
Tanzimat dönemine denk gelmektedi
le sahiptirler.
-
kavrayabilmesi için
” (Sever, 2003,
s.69).
nda masallara oldukça önem
kte fakat Çocuklara Talim
dergisinde masallar dergilerin hemen her
“Beyaz Turnalar”
,
kötü kalpli
otur. O da senin gibi k
onun kalbine otur. Kendi kendisine bile bir bela olacak kadar huysuz olsun.” (MÇP,
31
1923, s. 14) Gül Gonca
Gül G
Gül
Gonca a bir peri gelmi
l Gonca elinde çilek sepeti olan
i
sü sonucunda on
ç
a
i a
kurtarmak söylemi
.
yara ama yine de day . Onlar
örmesi gerek . Bu gömlekleri turnala
sonuna kadar bir kelime bile söz
32
söylememesini ir kelime bile söylersen bu, k
saplan , .
ören Gül Gonca’
hiç
Gonca onu içten içe
tüm
Gül Gonca’ya sorsa da cevap al
zarar vermemesi için onu
tam
özgürdür. B
33
“Beyaz Turnalar”
yine dergide yerini alm
“Beyaz Turnalar”
“ Son Günleri”
olmasa da ilgi çekici niteliktedir. B
dergisi
.
4. 1. 3. Fabl
Fabl, Latince’
genellikle manzum hikâye, öykünce” (2009, s. Fabl, masal
vanlar,
en eski
Kelile ve Dimne
Hint hükümda
dir.
u gibi çeviridir.
-ül 2016, s.83)
34
Cumh
ve Çocuklara Talim
Çocuklara Talim dergisinde “Hikâye”
fabl türü ülmektedir. Çocuklara Talim dergisin
“Hikâye”
Çocuklara Talim
; deniz
. Testinin içinde su bulm
suyu kolayca .
hikâyede fabl özel Metinde; b
Amerika’
. L ,
e bahç
teklifi
birlikte uçmaya
lar
hayale or
35
söylemek iç ve
eyleklerin sohbet
dergisinde yer alan “Tilki ve Kurt” isimli fablda; bir ormanda
tir kurt,
. Bu duruma sinirlenen aslan tilki .
huzuruna
. Hatta Cenabetmek
için mübarek yerlere
üzerinde bey
‘Aslan iyi olur fakat bir kurt postu giysisi cak
tutacak olursa’ dedi
ve aslan onun po
“ Tilki ve
Çocuklara Talim’
tüm
Musavver Çocuk
36
4. 1. 4. Makale
Çocuklara Talim
türüne örne
r
vermeyi amaçla Çocuklara Talim’
örnek gösterilebilir. Derginin
“ ”
(Muhammed Mustafa) Aleyhi’s-salâvat ve’s-sellâm efendimiz hazretlerine
ve badehu hâmî-i -i dînefendimiz
hazretlerine ve badehu ana ve baba ve ulema ve üdebâya ve
üstada, vesâir bizden büyük olanlara itaat ve hürmet etmek üzerimize farz
ve vâcibdir… nihayetsiz
kkat ve
riayet etmemiz elzemdir” (ÇT, 1888, s. 28).
fadeleriy
in de kendini
Çocuklara Talim
Çünkü
37
Çocuklara Talim
Metinde H
,
Konstantin’in
Konstantinopolis ol
Metinde ahnesindeki durumu
Çocuklara Talim -
de Uçurtmalar” gibi bilgilendirici
Çocuklara Talim ;
bahsedilmektedir.
lerinden söz
etmektedir. F
hâ a
edilen ilk fenerin,
. Bu fener oldukça yüksek,
hâlinde
“far”
da Faru . Sözcüklerin kökenlerinin
Çocuklara Talim dergisinde yer alan bu metin;
Fener’in ne
38
4. 1. 5. Mektup
Mektup, “
posta ” (TDK, 2009, s.1647)
. Eskilerde daha çok bir
türdür.
Çocuklara Talim ve
Çocuklara Talim dergisinde; Kamil Efendi isminde bir okuyucu
;
“bambu”
; “bambu”
“bambu” “Hindu”
Çocuklara Talim dergisinde
yer verilen
Çocuklara Talim dergisine gönderilen bir
“Bir Mektup”
karilerine
seslenilmektedir. Mektupta,
bahsetmektedir. Bu odu
vagon y in
39
ye ders vermektedir.
Yazar, ülkemizde ise Büyükdere mevkiinde birçok
eklemektedir:
ey beklenir: zafer.
Zafer için ordu ve silah ne ise tahsil için de maarif ve matbuat odur.
Dua edelim de bize zafer tayin de istihsalde muvaffak
olsunlar” (MÇP, 1923, s. 18). Mektubunu;
a
in ilan
tupta Cumhuriyet’
“Ey
yüksek saadetin en derin
Sana onu, milletinin azmgalebesidir.
O
zaferi asker, h ” (MÇP, 1923, s. 41).
(MÇP, 1923, s. 42) sözleriyle son .
“ ” ve “Mesut Hayat”
metinleri mektup türünü
nedenle
fena, buhra öteden beri
lmektedir.
40
ehemmiyetten ve
ocuklar için bir
4. 1. 6. Sohbet
Çocuklara Talim ve
Çocuklara Talim dergisinde yer alan “Perhizkâr
ni
,
metni kaleme almaktad Yazar, p gibi sorulara metinde yer
vermektedir. Cevaben; h
alaca , vücudumuzu pis tutmak,
elbisemizi ki
ifade etmektedir. in
ohbet
dergisinde yer alan
belirtilmektedir. H
zevki ve bunun için gayret göstermesi
metinde ifade edilme
belirtil
Bu
41
dergisinde
Küçük karilerim…”
ve “Musahabe” r.
4. 1. 7. Efsane (Söylence)
“
”
( 2016, s.
-mitlerini,
niÇocuklara
Talim’de efsane türünde bir metne
rastlanmama dergisinde ise iki adet efsane türünde
“Demir Efsanesi” ve -i Fer Sultan”
içermemesi de yay
u . Üçü
42
ise kek
getirirler
.
dan
.
ve ondan kaçarak
donm
fikir ver Poja onun söylediklerini dikkate almak
gülerek ineklerini
için y
43
ve hayvanlardan koruyabilecek bir ev
’
’
’
’
n da kendileri
’
; dan zehir isteyerek
,
44
bir ev yapm
ikinci bir ev
,
hâlâ
, Lemi’nin
,
45
türün özelliklerini
günümüz çocuk ed
4. 1. 9. Günlük (Günce)
Günlük, “g ” (TDK,
2009, s.1008)
denli
Çocuklara Talim’
dergisinde ise “Gelmeyenler
ak
“ …Fakat
ev
askerlerde
duydular” (MÇP, 1923, s. 49). Metinde yazar,
o
bir milletin millî
46
4. 1. 10. Manzum Masal
kafiyel . Çocuklar
manzum
ma
“M
dergisinde yer alan
“Evvel zaman içinde,
Söyleyin nedir korku?” (MÇP, 1923, s. 60).
üzere bu bölüm masal
,
bir çözümü
ba
Der ki: Hiç kaçma, dur!/ Biri
der: Dur deme, vur! ” (MÇP, 1923, s. 85)
lerdir
47
tir
(MÇP, 1923, s. 94) der. Bunu üzerine
“ / Çoban birden
Bir ‘Ay!’ deyip derinden” (MÇP, 1923, s. 94).
ona
4. 1.
“
m
”
lar
dönemlerde ise
48
görmekteyiz. Çünkü hikâye ve bilmeceden sonra en çok tekrar edilen edebî
ta
Çocuklara Talim u durum bir
çocuk dergisi için kusur olarak görülmektedir. dergisinde yer
/
m bilgim: / ” (MÇP,
1923, s. 10).
ut bunu her an: / Zengin olur çiftçi olan. /
nedir? / / Topraklar bir hazinedir”
(MÇP, 1923, s. 19).
-
/ Ey mektepli! Vazife bu: / (MÇP, 1923, s. 100)
“ ” hayvan sevgisine, “Çiftçi Çocuk”
“Çiçekleri Sevelim” tabiat sevgisine ve “Küçük Mektepli”
49
4. 1. 12. Bilmece
Bilmece; “
, muamma” (TDK, 2009,
s.121
“
” (Ungan, 2014, s.91). Soyut ve somut birçok kavramla ilgili bilmece
sorulabilmektedir.
“
”(Sever, 2003, s.55).
bilmeceler çocukl
bilmece türüne
bilmeceye cevap vermeleri uyucular kura
Çocuklara Talim dergisinde ise bilmece türünde
if okur isek için ey olsun.
at
(MÇP, 1923, s. 8).
50
(MÇP, 1923, s. 72).
/ ” (MÇP,
1923, s. 80).
4. 1. 13. Atasözü
Atasözleri; “
” (TDK, 2009, s.180) olarak
türleridir. Fak
yer vermek oldukça önemlidir.
Çocuklara Talim
rastgele verilmektedir.
dergisinde yer alan atasözlerinde ses
(MÇP, 1923, s. 2) tasözlerin
51
un
Çocuklara Talim
itine. [ ] Is, Türkçe sahip ve
” (ÇT, 1887, s 35).
Her iki dergide be
dostluk gibi erdemleri
4. 1.
“
bu türü zevkle okuyup dinleyebilirler” 2004, s.113
’n
dergisinde yer alan “Fikir Tatbiki”
“Hoca:
—
Talebe:
52
— azma
(MÇP, 1923, s. 26)
m
v
4. 1.
B
tenkit, kritik” (TDK, 2009, s.786) olarak
lü yönlerini ifade etme ve eserin
yeni
ar için
Musavver nda “Ben Bir Sosyalistim”
“Ben Sosyalistim!
m bey babam gazetede, bilmem nerenin sosyalistleri ihtilal
sordum.
Bey babam: ‘ eyen insanlara sosyalist
derler.’
-i medeniyyem ile kimseden
korkmadan, çekinmeden cümle âleme ilan ediyorum: Ben bir sosyalistim!
Hem de ihtilalci bir sosyalist! Bir mevki- eyi
53
ta
eylere malik olma eylerden mahrum
-
süpürge
—
müsavi olsun…
—
eritsinler. Herkes vücutça müsavi olsun.
evlerinde hiç mi hiç yok. Hep biçare fakirlere musallat oluyorlar.
inler? Hemen emrederdim:
— -
dairesinde taksim etsinler.
Herkes azapça da müsavi olsun. Daha sonra hangi birisini söyleyeyim?
Muvaffak-
—
bekârlara versinler.
-
54
gelenleri serian ve derhâl emirler verirdim:
—
rkes
vata[n]ca da müsavi olsun” (MÇP, 1923, s. 85).
Çocuklara Talim
Bu döneme kadar
19. it
“Tanzimat süreci ile hem kurumsal
” (Öztan, 2011, s.
çocuk” olmaya ba “
–ve tabii ki devletin- bir unsuru olarak
” (Öztan, 2011, s.45).
Çocuklara Talim
Peygamberine sonra annegöstermesi
yani “itaatkâr çocuk”
vatansever bir nevi asker çocuk
55
,
eserlerde kendini alenen göstermektedir.
dergisi içerisinde
“sosyalizm, ihtilal ” gibi
dergisinde yer Çocuklara Talim
siyasi ne uygun görülmemektedir.
Çünkü çocuklar için verilen eserlerde dönemin siyasi unsur
4.
Çocuklara Talim ve
Tablo 2. Çocuklara Talim
12
Hayvanbilimi 10
Kültür 9
Hesap 6
Bilim 5
4
4
2
Irk Bilim (Antropoloji) 2
2
56
Tablo 3.
Duyuru 25
8
Deney 7
7
Kültür 4
3
Oyun 2
Bilim 2
Hesap 2
Haber 2
Hayvanbilim 2
2
1
1
Pratik Bilgi 1
göstermektedir. Bunun en temel nedeni ise
57
kültürel unsurlar dergisinde kon
dergideki metinlerde kendini
göstermektedir. Çocuklara Talim’ Musavver Çocuk
Çocuklara Talim ve
erle incelenecektir.
4. 2. 1. Hayvanbilim
Çocuklara Talim
nda ise
Çocuklara Talim dergisi ;
n
edil nün
, pamuklardan
ile ipleri geçirerek yapmakta
terzi un
Çocuklara Talim
58
kültür seviyesi Çocuklara Talim
benzetilmekte siyah deri ekli
ün
Çocuklara Talim dergisinde yer
Musavver
edilerek türlerinden bahsedilmekt
Her i
bilgide dergilerin
olarak gösterilebilir.
59
4. 2. 2. Kültür
Çocuklara Talim
Çocuklara Talim dergisinde yer alan “
tükettikleri çay türleri ile
ve Fransa’ya
nihayet 165
Kürre-i Ar
(ÇT,
1888, s. 30)
inin ise kahve kahveye
durum “Husûm Yahut Berd-
“Berd-i Acûz” ve “Berd-Ülacûz” olarak takvimlerde isimlendirilmektedir. Berd-i Acûz
yazan takvimlerde “acûz cuze” sözüyle
ifade edilmektedir.
4438 sene evv - -i Ahkâf” denilen yerlerde
üzerine Allah Teâl Ad Kavmini 44
-
dokuzuncu ‘Tebâreke’ cüzünde ‘El-Hakka’
yedi geceye
60
kavimlerin ba
(ÇT, 1888, s. 36)
ifade edilmektedir. Berd-
-i acûz
ve berdbelirtilmektedir.
Çocuklara Talim
olarak bilinen hava durumunun nede
a yüksek
verilmektedir. Yine nda
lar görsellerle
desteklenmektedir.
’
Falaka
tirilmektedir. Bununla birlikte ülkemizde de on- on
Musavver Çocuk Posta metnin
nin
61
4. 2. 3. Deney-Bilim
“Rüzgâr,
gösterirler”
Çocuklar Talim ve
Çocuklara Talim dergisinde “ nlamak”
, “Çiftçiler ne yaparlar?”,
Okuyucunun seviyesine uygun soru ve cevaplarla belli düzeyde bilimsel sorgulamalar
dergisinde ise “
Fennî Tecrübeleri”
den
hayvan resimler
62
delik olarak gözlenir.
kuruduktan sonra tekrar tuzlu suya sokulur. Bu durum üç kez tekrar edilir. Bu
ip
ve beklenir. Hava
tahta üzerinde ve beklenilir. Birkaç gün
63
“ ”
4. 2.
Daha eski bir dergi olan Çocuklara Talim
Çocuklara Talim
- -i Arz
ektedir. Ay ve
Çünkü çocuk dir. Bu nedenle bu tür
ktir.
4. 2. 5. Hesap
Matematik bölümü, Çocuklara Talim
Tarh” gibi
64
: “Milyar! Bu
milyar
-
meden oyuz iki senede
sayabilir” (MÇP, 1923, s. 130).
4. 2.
Çocuklara Talim dergisinin “ ” ve “Üç Lisan”
“ ” bölümünde
Lügat- (1892) “Üç Lisan”
Türkçe zannedilen
ve dile yerle Türkçe
zannedilmektedir.
-
in
Çocuklara Talim dergisind
“ ” örneklerin
“Üç Lisan” bölümünde yer alan
65
Farsça Arapça Türkçe
Hudâ Allah
Çalap[*]
Peygamber
Resul
Nebî Peygamber
Leyl Gece
Har Hamar
Merkep[*]
Cemel Deve
-i bahriye denilir ki gemiler demektir” (ÇT,
1888, s. 43).
söylendiklerini göstermektedir. Sözcüklerin düzeyi çocuklar için uygun görülmemekle
4. 2.
Çocuklara Talim
Çocuklara Talim
bat ’
belirtilmektedir. Konum olarak; - -
Ebyaz, garp tara örfezi’ ” ( ÇT, 1888, s. 29)
hafta g inde de birkaç hafta g
-
Rusya’da y
66
dergi olan Çocuklara Talim
4. 2.
ve
kazanan okuyucula
“
3.Bizi büyük, emsalsiz zaferler ehidi kimdir?” (MÇP,
1923, s. 8).
“
3.Rumel ” (MÇP, 1923, s. 15).
“Tarihi Sualler
1.Kaptan-
2.En büyük muharebe- ” (MÇP, 1923, s. 64).
elliktir. Ödüllü
67
okuyucularda tari
4. 3. Dergilerde Yer Alan Görseller
-
se iletisini izleyiciye
mudur” (Karatay, 2014, s. 81). Bu
görseller içermesi oldukça önemli bir özelliktir. da görseller
Çocuklara Talim dergisinde ise toplam 23 adet görsele yer
bulun hayvan, bitki, böcek v
Çocuklara Talim dergisinde
l materyaller; Musavver Çocuk
68
BÖLÜMV
VE MUSAVVER ÇOCUK POSTASI
5. 1.
(TDK, 2009, s.607) olarak
belirtilmektedir. “
” (Erdem, 2003, s.56) “
belirleyen niteliklerini dile getirir”( , s.99).
ise, bir toplumun
(Erdem, 2003, s.56).
mekanizma bir taraftan birey ve toplum
belirlenmesinde etkili
69
nkü a (2010) göre “
” (s.14).
için
blemlerden
5.
eder. Bu
-erkek, anne- -
durumunda ise
(Hökelekli, 2003, s.385).
aliteli bireyler
zorunlu hale gel
70
” (
2010, s.54). demokratik bir
insanlara önce adil ve özgür
Buradan
maddesinde
dayanan demokratik ve laik ve sosyal bir hukuk devleti olan Türkiye Cumhuriyetine
(MEB, 1973, s. 2342)
gösterir” ( 1997, s.18). Bu ifadelerden hareketle
-
niteliktedir.
1
.(MEB, 2010).
71
bilincinin ka -
-
yeri olan duygusal, sosyal ve
72
5.
Dil, millî
Özbay (2002),
Dil
.
gerekmektedir. Türk
edebî
temel almakt sonra evrensel
(Yaman, 2009, s.105). Türkçenin hem bir ders
hem de anadil olma
“Türkçe Dersi
durum ve bilgileri kendi birikimlerinden hareketle ara
2005, s. 3).
73
ders
Çocuklara Talim ve
5. 4. Çocuklara Talim ve
yönelik konu önerilerine
: Ahlak, alçak gönüllülük, azim,
dostluk, d
i rahim,
: Gelenekler, geleneksel sporlar, kültürel miras, millî
eserlerimiz, Türkçe, vatan, y
Millî Mücadele v atanseverlik vb.
:
Adalet, orumluluk
. 2006 ve
emektedir
74
ö
da
rilerek ve
75
etkinlikler yoluyla sunabilmelidir (MEB, 2017, s.7).
Çocuklara Talim
Açgözlü olmama
Adil olma
Alçakgönüllü olma
önem verme
Dürüst olma
Kanaatkâr olma
Adil olma
Alçakgönüllü olma
Cesaretli olma
Cömert olma
Dürüst olma
Fedakâr olma
Kibar olma
Sevgi dolu olma
Merhametli olma
Tedbirli olma
76
Vatansever olma
Çocuklara Talim ve
.
an nda
- Çocuklara Talim dergisinde itaatkâr
- Musavver Çocuk
Çocuklara Talim dergisinde ise
ve Çocuklara Talim dergilerinde çocuklara
5. 4. 1. Adil Olma
Çocuklara Talim dergisinin “ ”
sun
ve
.
v77
atacakken;
elinden
(MÇP, 1923, s. 95) d
.
5. 4. 2. Alçakgönüllü Olma
Çocuklara Talim dergisinde yer alan “Adab-
.” (ÇT, 1888, s. 66) ifadeleri ile okuyuculara
Mu dergisinde yer alan bir fablda ise uçmak isteyen bir
olur.
(MÇP, 1923, s. 47) s
Alçakgönüllülük
78
5. 4. 3. Cesaretli Olma
de yer alan “Korku Bilmeyen
Çoban”
erdi korkusuzluktur.
etmektedir. Korkuyu tatmak için diyar diyar gezmeye karar verir. Aradan uzun zaman
lara
daki
” (MÇP, 1923, s. 84). Manzum masaldan
bu bölüm çoba
durumu k
“—
—
— -i
ruh eyledi” (MÇP, 1923, s. 83).
79
5. 4. 4.
Çocuklara Talim
birlikte dökülen
(ÇT, 1887, s. 18)
dergisinde “Topaç Ali
ol ldin. Niçin
geç geldin bunu pek
geçiyor. Son
istiyor musun, yavrum? Ali söyle, bunu istiyor musun?” (MÇP, 1923, s. 42) diye sorar.
“Bir Tesadüf”
80
“…Okumak, adam olmak için. Sonra da
“
— Ço iye her gün nasihatler verir. Acaba okumak,
(MÇP,
1923, s. 42)
5. 4. 5. Dürüst Olma
Çocuklara Talim dergisinde ocuklara güzel ahlak
”
(ÇT, 1888, s. 46). ar,
” (ÇT, 1888, s.
47).
vurgulanarak okuyucular “dürüst olma” ya sevk edilmektedir.
dergisinde
81
Fazla olarak da validesi ” (MÇP, 1923, s. 4). Nefsine
hâkim
5. 4.
Çocuklara Talim dergisinde yer alan “Üç Dost” irette
-dost, akraba
da ahi
dergisinde “Halife ile Fakir Talebe
.
Üzerini temizler,
un bir
zaman derin sohbetler ederler ve genç talebe bir kütüphane kurma hayalini de halife ile
Halife b
e büyük bir edepsizlik
“… Fakir fakat namuslu bir
müddetince senin ba ” (MÇP, 1923, s. 67).
82
5. 4. 7. Fedakâr Olma
“Ey genç! Bugün
duydun. Bu gözlerinin önü
milletinin azm-
” (MÇP, 1923, s. 41).
nda yer alan “Beyaz
Turnalar” ca, on bir erkek
yle birlikte kudretli
eder, köylüye satar,
Efsanenin sonunda lerine
kavu ur hem de bir padi ahla evlenir. “O zamana kadar cereyan
Bütün bu
” (MÇP, 1923, s. 63).
Bu mas
/ Seni zebun
anan / Hiç kimseden gelmez medar” (MÇP, 1923, s.
83
22).
5. 4.
Musavver
(MÇP, 1923, s. 90)
“…Süheyla, yavrum, dedi. Bu
gelen, aral
bu türlü insanla
nin medar- eri
insani gül’ el, çok
— (MÇP, 1923, s. 91).
5. 4.
Çocuklara Talim dergisinde “
di
ail
84
sözlerini dinlemeyen daima zarar görür. Söz dinleyenler ise her zaman iyilik bulur…”
(ÇT, 1887, s. 6).
Musavver
Annesi”
/Her gün bizi öpüp sarar. / / Uyutur
/
bilgim: / (MÇP, 1923, s. 43) v
Ziynet verir o
(MÇP, 1923, s. 12).
5. 4. 10.
dergisinde “Allah Gönderdi” , “Küçük Ali” ve “Tembel
Çocuklar”
“Allah Gönderdi”
“Ey, bizi
bize esvap, oyuncak gönder.” (MÇP, 1923, s. 5)
85
annelerine de bir miktar para verip dönerler. Cevdet ile Nezihe ertesi gün erkenden
irler.
5. 4. 11. Merhametli Olma
dergisinde “Merhametli Çocuk”
a müdür bey dershaneye
— ” (MÇP, 1923, s. 62).
etmektedir.
5. 4. 12. Kanaatkâr Olma
Çocuklara Talim dergisinde kanaatin
“Kanaat, tok gözlülük demektir, yani Cenabher
ne ihsan buy derler.
etmeliyiz.” (ÇT, 1888, s. 41-42).
86
Kanaat ile ilgili örneklerle elindekilerden
5. 4. 13. Cömert Olma
dergisinde yer alan
kibarca;
etmeye tövbe etti” (MÇP, 1923, s. 99).
o
5. 4.
dergisinde temizlik konusu ile ilgili
“Çocuklara Temizlik” ve “Temizlik” bu metinler
. dergisinde yer alan bedensel
edir. Bedeni
-
Musavver Çocuk
; tuvalette
enmektedir.
87
r zaman temiz
gibi düzgün ve tam muhafaza ederler.
çürütmemek daha iyidir.” (MÇP, 1923, s. 42) sözleri ile ifade edilmektedir. Derginin
Musavver Çocuk Post
temizliklerine
dergisinin de medeni bireylerin özelliklerini küçük
5. 4.
Çocuklara Talim dergisi
Dergide h için birbirlerine itaat
savunul “ ” metinde
. Önce Allah’a sonra
Peygamber’ ta; “Allah Teâlâ hazretlerinin
” (ÇT, 1887, s. 9). Hükmünde;
büyüyünceye kad
88
ödenemez. Bunun
Ulema, akraba ve saire büyüklere borçlu
”
(ÇT, 1887, s. 9).
Çocuklara Talim
“V
özellikler
.”(Öztan, 2011, s.47). Çocuklara Talim dergisi siyasi olaylardan ve devletin
Çocuklara
Talim
Çocuklara Talim
Çocuklara Talim ve Musavver
Musavver
nda Çocuklara Talim dergisinde ise
p
erek, herkesin ona itaat
.
5. 4. 16. Vatansever Olma
dergisi
vatanseverlik vur
89
“Kahraman Kumandan”
“Harbabite
—
m…” (MÇP, 1923, s.
75).
hat v
. Balkan
ideoloji ise milliyetçiliktir” (Karaca, 2013, s.119). Türk toplumu da birlik ve
korumak ve yüceltmek, aileyi korumak Musavver Çocuk
(MÇP,
1923, s. 23)
dergi
Tür Çünkü bu mukaddes yurdun temeli, / T
sene evvel kuruldu, /
Dilinde
90
daima duran hevesle / (MÇP, 1923, s. 28)
meseleleri konusunda haberdar etmektedir. dergisinde
5. 4.
Çocuklara Talim ve
Çocuklara Talim
belirtilmektedir.
-
ektedir. Çünkü çocuk deneysel bilimlerle ilgili bilgi edinip,
çok araç- dergisi
Çocuklara Talim
atmak dahi cahillik
(ÇT, 1888, s. 24).
ve Çocuklara Talim dergilerinde
-
91
BÖLÜM VI
6. 1. Sonuç
Eski harfli çocuk dergilerinden Çocuklara Talim (1887-1888) ve Musavver Çocuk
Eski harfli çocuk dergileri dönemlerinin toplumsal,
bilgi veren
Çocuklara Talim dergisi 1887-
dergisi Cum
Çocuklara Talim ve
dergisi Çocuklara Talim dergisine oranla
92
harfli bir çocuk dergisidir.
Çocuklara Talim’de 5 makale, 5 sohbet, 2 mektup, 3
nda
11 masal, 9 aramaca, 6 manzum masal, 6 sohbet, 5 fabl, 2 mektup, 2 günlük, 2 efsane, 1
Çocuklara Talim dergisinde hepsi çizim olan 26 görsel bulunmakta, Musavver Çocuk
Çocuklara Talim
dergisi
tinlere yer verilmesidir.
Çocuklara Talim
bilimlerince kabul gören temel terbiye çerçe in dergilerde
olan her hususta mesajlar
Özellikle
zamanda dergilerde esinde dünyadaki ve
özellikle bilim ve kültür
93
ler
bebr,
.
Çocuklara Talim dergisi ve
grubu olarak) belirtilmemektedir. Bu durum dergilerin istenilen hedef kitleye
dergilerde yer alan metinler edebî t
Çocuklara Talim ve Musavver Ç
94
6. 2. Öneriler
ebeple bu
derg dikkate
bu konuda bilinçlendirilmelidir.
verilmelidir.
8. Çocuklara Talim
9
10. Çocuk dergileri içerik olarak güncel olayl
11. Çocuklara Talim ve
95
KAYNAKÇA
;
Çocuklara Talim -
Çocuklara Talim -
Çocuklara Talim -
Çocuklara Talim (30 O -
Çocuklara Talim -
Çocuklara Talim -
Çocuklara Talim (14 Mart 1888 -
Çocuklara Talim -
Çocuklara Talim -
(3 Eylül 1923).
(26
96
-1870)”, Hece
Dergisi, S.10, 2005, s.484.
14). Türk Kültür ve Edebiyat Dizgesinde Çok Kimlikli
Bir Mütercim: Süleyman Tevfik.
Dergisi. S.1, s.38-59.
Hece Dergisi
10.
Hece
-Eylül 2005, 89-107.
Çocuklara Talim. (1887-1888). 1-
Çocuklara Talim
Dergisi (1887-1888). Dergi Park
- Türkçe Ansiklopedik Lügat
Durgun, S. (2011). Memalik-
1992).
üzerine bir inceleme
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
97
Güdek, M. (2012).
Enstitüsü.
Güleryüz, H. (2013).
Gültekin, A. (2011).
Halman, T. (1999). Çocuk Cumhuriyeti. 2. Ulusal Çocuk Kültürü Kongresi Bildirileri,
Ankara, 1999, s. 17-25
Çocuk ve Demokrasi
Karagöz, S. (2014).
Alan
Hece Dergisi Çocuk
Ç
. Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi,756.
Türk Dili Dergisi, S.756, 2014, s.736.
Konar, E. (2005).
Koyuncu, Z. (2014).
yüksek lisans tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi
98
leri Enstitüsü.
Nas, R. (2014). . Bursa: Ezgi Kitabevi.
Okay, C. (1999). Eski Harfli Çocuk Dergileri.
Okay, C. (1998). O
Onur, B. (2011). Toplumsal Tarihte Çocuk Sempozyum 23-24 Nisan 1993.
Onur, B. (2009).
Onur, B. (2007). Çocuk, Tarih ve Toplum.
Onur, B. (2007).
Onur, B. (2011). Toplumsal Tarihte Çocuk.
Pehlivan, G. (1993). 1860-
Enstitüsü.
Sever, S. (2003). Çocuk ve Edebiyat
-1950).
Ankara: Grafiker
TDK (Tarihsiz). http://www.tdk.gov.tr/TR/Genel/BelgeGoster.aspx? F6E10F8892433C
FFA AF6 AA84 9816B2EF31A7A9B636A9F752, (2009).
99
Hece
Rousseau, J. J. (2011). Emile.
Yaz c , Kubilay. De erler E itimi ne Genel Bir Bak , Türklük Bilimi
S. 19, 2006, s. 499.
100
EKLER
Hikâye Ekleri
EK-1 / Çocuklara Talim, S. 7, 1888, s. 52-54.
Nihayet bir gün bu âlimin biri öbür âlime birçok hediyelerle beraber bir de mektup
-
-
-
hizmetkâra hitaben:
-
ne
üzerine âlim tekrar hizmetkâra hitap ederek:
101
Efendisi –
Hizmetkâr – gittim, gördüm. O zat dahi sizinl
,
Âlim –
Hizmetkâr –…
Âlim –
Hizmetkâr – E..e..e..vet.
Âlim – in
bulundurmaz. Böyle olunca ilim tahsil etmeye ziyadesiyle gayret edelim.
EK-2/ , “Halife ve Fakir Talebe”, , S. 8, 1923, s.
65.
tebdiln
fakir mahallelerine
102
Vukuattan hemen sonra oradan geçen Ebu’l Âlâ isminde genç bir talebe, yerde çamurlar
Harun
[‘un]
— Bir dilenci için bu kadar külfetmukabilini
ver[e]meyecek derecede fakir bir âdemim…
Talebe cevap verdi:
—
zeki yüzün h
kazanmakla sana etm
tatbi[k]e
teessürle:
—
— Benim arzum, ikimizin
tahsilimi, te[r]biyelerimi ilerletmek için büyük bir kütüphane ve âlimlerden mürekkep
bir meclis…
103
Talebe
vermek için:
—
fe
kütüphanesinde bir memuriyete bile tayin olursun.
Talebe yeni dostunun bu saf h
birkaç saat geçirdikten sonra heyecanla avdet etti:
—
davet etti.
—
— ir kat
daha nazar-
Genç, saray hademelerinin delaletiyle ziyaret salonuna idhal olundu. Ve kendisine
Vüzera ve ekâbir kalkarak iye girmekte olan Halife-i Zîkudret Harun
—
—
104
—
kütüphane memuriyetinden bahsetme…
— Taahhüdünü ifa et, beni kütüphanene yer
kendi önü
sebebini anla
ayakta duruyordu. Emir gazabane sordu:
— [ki] ziyafette o
Genç talebe cevap verdi:
—
u!
—
ta[f]sil
105
— Fakir fakat namuslu bir dost, zengin bir yard
/
Masal Ekleri
EK-3 , S. 1, 1923, s. 7.
BEYAZ TURNALAR
idi.
hükmeden pederleri bir gün
p bir köye götürdü, orada bir köylünün
bakmaz oldu.
gün çocuklara:
106
—Haydi, gidip kendinizi geçindiriniz! Hepiniz turna olunuz, dedi.
oradan da ormanlara gittiler.
G
parlak gözlerini görüyorum, derdi.
Böylece günler geçti. Köylü kulübesi
—
— ler.
Bitmedi.
EK-4 , S. 2, 1923, s. 15.
- -
—
—
olsun.
Üçü
107
—Sen de onun kalbine otur. Kendi kendisine bile bir bela olacak kadar huysuz olsun,
masum idi ki Cenabbuluncaya
kadar aramak istiyordu.
Gül Gonca kendi aksini suda görünce birden bire ürktü. Çünkü o kadar çirkin ve kara
108
-Bitmedi
EK-5 Mu , S. 3, 1923, s. 22.
- -
-
Ak
perinin birçok
gözden nihan oldu.
hakikat
—
l gidebilecekti? Kenardaki
109
—
düzle
ane beyaz turna tüyü gördü. Gül
Gonca bir sayha-
—
ikamet
iba
ve geceyi orada geçiririz. Bununla
beraber bur
-
110
-
uçup gittiler.
-Bitmedi-
EK-6 , S. 4, 1923, s. 29-30.
- -
den biri dedi:
—
seni
denizlerin ötesine kadar nakledemez mi?
—
n
Bütün gün, havada uçar bir ok gibi süra[t]le uç[u]p gittiler. Fakat bu def[a] her
111
gayr
gir
-i
- -
EK-7 , S. 5, 1923, s. 37.
- -
—
—
Genç
— in üzerlerindeki büyüden kurtulabileceklerdir. Fakat sende o kadar
— Evet, kuvvet ve cesaretimden eminim.
—
112
mukadderk
yaparak onunla uzun kollu gömlekler örersin. Bu gömlekleri
an
t
kendini
-Mabad -
EK-8 , S. 6, 1923, s. 45.
- -
113
borusu[nun]
içinde genç
—
—
Mezbûr da soruyordu:
— Dilber
Bunun üzerine maiyetrine
en ala ve en nefis eldivenler giydirdiler.
114
namzet ittihaz eyledi. Mükemmel bir dü
-i tabiye ile dolu
duruyordu.
- -
EK-9/ Musavver Çocuk , S. 7, 1923, s. 52.
- -
— Bu oda size mahsustur
115
rerek fena halde korktu ise de
saraya avdet etti.
Mûmâileyh
. Bunu takip eden geceler aynen takip
ediyordu.
-i
kapan[mak]ta devam ediyordu.
kaybediyordu.
- -
Mûmâileyh
116
EK-10 , S. 8, 1923, s. 57.
- -
llame, ayan ve mu’tebaraneda
mezbureye
oca, genç
h
kâ
117
or, on
birinciyi ikmale gayret eyliyordu.
Ekserisi:
— Bu, Cenab-
—
-
çekildiler.
—
118
EK-11
1923, s. 98.
ündünüz mü, hikâyeciler? Bu muazzam sal
imdiye kad e
Ben bugün size,
hikâye
bir
devrede “Nevbahar” isminde genç, çok güzel bir s
Cihangir Han,
ta periler olmak suretiyle… Çünkü Nevbahar Sultanne
bütün periler sevinçler
tirakünmekle
guldüler. Bu hediye
Saraya mensup eski bir zabit bir gün Cihangir Han’
— Heybetli hakan, dedi. Ecdat- ulü terk
etmeyiniz. Hanedan- angi birisinin izdivaç merasimi büyük
pederinin türbesinde icra edilmek usul-
Cihangir ht
emirleri ün ve koltuk mera icra edilecekti.
l
indind -
119
hiddetinden küplere bindiler. Türbede
beklerken -i nefislerini ceriha-dâ
gün evvel umumi bir içtima-i akdederek müzakereye koyuldular. Müzakere pek
hararetli
— insanlar bilmiyorl
— Ya ben, de stersem memleketi tufana gark ederim. Türbeleri de kendileri de
Bu suretle her biri intikam almak için kendi kudretini, neler yapmaya kadir
türbeyi
da Perisi ise bütün memleketi
— ki, diyordu. E
ders
— ki kabahatsiz gencin felaketine
— Saadet Perisi’ nin h tirak
etmek iç ünüyordum. Nihayet buldum. Umum periler bir
sordular:
—
— Pek kolay bir Gey… H ekillerine gireriz.
Türbeni
— Muvaffak… Muvaffak… Çok güzel!
120
Basiret Perisi itiraz etti:
— an
ekilden halbir
perinin bize temas etmesi kelebek olursak bizi sonra
eklinden kim kurtaracak?
Basiret Perisi’ ediyordu. Bu
nin sesi yükseldi:
—
-
Perisi’ ni gün bütün periler
ekille Peri
olmaya görmek istiyo
ye:
— im, dedi. Müsaade et de içeri gireyim.
Uykusu ar Perisi’ ne kendini
göstermek isteyerek:
— çeri girmek yasak!
ekline koydu ve türbeye girmeyerek gerisi[n] geriye
nin kederine beyan yoktu. Müsebbibi
ünüy
ekillerinden nas
—
121
ekl
Hemen, vakit etmeden Ormanlar
ekil-i aslilerine avdeti temine kâfiydi. Fakat periler salt
. Meseleden bihaber olan Ormanlar Perisi, ormanda çiçekler
ar tü:
— u bir peri
gel ekil- oldu. Böcek
felaketlerinin
ün
arak ve
ekil-i asliler gul oldular.
ar bu pe nin
Ceriha-dâr
Fabl Ekleri
EK-12 Çocuklara Talim, S. 5, 1888, s. 38-39.
yerinden b
bundan sonra suyu kolayca içebildi.
122
EK-13 , S. 6, 1923,
s. 45.
ettiler ve dediler ki:
—
—
—
—
Araba ve
göstererek:
—
yan
hususundaki ar
123
—
için ona:
—
—
Sizler asla ma
Mudi: Bedriye Tevfik
EK-14/ Bedriye Tevfik, “Tilki ve Kurt”, S. 7, 1923, s. 54.
—
i o, sizi
Evet, bizzat kendisi olan ces
hiç de kabilemretti.
124
hemen [huzu
—
yegâne ve mühim bir sebebi var. O
için o mübarek yerde Cenab- dualar ettim. Sonra döndüm ve geliyordum.
—
Asla n
Mudi: Bedriye Tevfik
Efsane Ekleri
EK-15/ Melik Kemalettin , “Demir Efsanesi”, S. 8, 1923, s.
67.
Her üçü de anneleriyle ve
125
mukabil k
maruz kalmam
kendiler
ve sihirle ce kendine iyi fikirler verir, güzel ve
126
—
r
ne
—
al!
devir
—
—
- -
EK-16/ Melik Kemalettin, “Demir Efsanesi”, S. 9, 1923, s.
69.
127
- -
— Ne istiyorsun Lemi?
— Benim
hiç görmedim.
— Bu demir.
—
—
korunacak güzel bir ev meydana gelir.
—
—
—
—
olmaz, bir felakete meydan vermez.
Lemi:
—
—
128
—
—
orsun. Onun sözünü dinle. Fakat bizimle beraber
—
etmeyeyim?
—
— hrinden bize bir parça verir misin?
—
—
—
129
—
tacak.
öldürdü.
EK-17/ Melik Kemalettin, “Demir Efsanesi”, S. 10, 1923, s.
71.
- -
— cevap verdiler:
—
—
—
—
—
inanma.
—
—
130
—
—
— ndi:
—
—
alelacele cevap verdi:
— Elbet… Elbet…
—
—
Lemi, ikinci bir ev daha yapmak istedi. Mütemadiy
— or
131
o anda terk-
—
— Lemi, dedi. Sen yalan söyledin. Demi
gör
Melik Kemalettin
Makale Ekleri
132
EK-18 , Çocuklara Talim, S. 4, 1888, s. 25.
-
se de bunlar
Byzantion
sikkelerimizin üzerinde dahi Darb-
Byzantion
EK-19 , “Fener”, Çocuklara Talim, S. 5, 1888, s. 37.
FENER
ba
rin
ada ve h
133
üstüne
içinden daki
ler.
’ de de bundan galat olarak fener denilir.
EK-20 , at”, Çocuklara Talim, S. 3, 1888, s.17-19.
dediklerini
yapmak, yapma diye tembih ettikler evvel, Allah Teâlâ
Hazretlerine sonra Peygamberimiz Aleyhisselat-ü Vesselâm Hazretlerine ve sair hep
Peygamberan- anaya, babaya, büyük
büyük olanlara itaat edilmek ve
o yoktan var ederek,
-i
ulûhiyetine itaat eylemek farz-
Aleyhisselatü vesselâm hazretlerimiz T Teâlâ
beyan buyurarak bizleri cahillikten
ve kötülükte
ve din kur hep peygamberlere dahi hürmet eylemek
ve he
Hazretlerinin emirlerine ve peygamberlerinin tembihlerine itaat eylemeyen, tekmil-i
en cahili ve nankörüdür
köpek inek koç herhangi bir hayvan olursa sahibini asla incitmez ya
süsmez, üzmez. sah
pekâlâ bilir de r hayvan olursa, sahibine itaat
enâb- H
emirlerine ve o emirleri bizlere bildiren peygamberine itaat etmeyen tekmil-i
size daha iyi
anlatalar. Gelelim, hayvanlardan yani yem
yediren sahibini teper sahibi ne yapar. At ise döver
döver satar, köpek ise döver kovar. Koç is ya satar yahut keser. Sen de olsan öyle
134
T
kadrini bilmeyip de kendisine ve peygamberine itaat
sahibi dövüp enab– Hakka ve peygamberine itaat
eylemeyeni dahi, Allah Zül Celâl Hazretleri dergâh- âliyyesinden uzak eder.
cihetle milletin bir peder- için pek çok
hükmünde olan milletinin
muhafaza ve esirgemekle berabe i
Hazretleri bu hasletlere tamamen malik bir
– adaleti iktina’ dan, hakikaten milletinin birer peder- -i
eylemek boynumuza borçtur.
Ebeveyne itaate geleli
ta büyüyünceye kadar, tahammül olunmaz birçok eziyet ve
k da para sarf edip besleyerek, meydana getirdikleri cihetle
bu pek büyüktür. Bu sebeple, babaya, anaya ne derecede itaat olunsa, yine
in de biri ödenemez. Bunun için
ederek, her zaman da itaat ederek me,
akrabaya ve sair büyüklere bu ma
olmazsa, o memleketin milleti cahillikten ku r olurlar.
olan memleketin ahalisi pek çok iyilik görürler. Çünkü ulema
ve iyilikten gelecek faideleri yola
derecelerde hürmet
ve itaate bu dostlara da itaat eylemek
si
kazanmamak için
insan kendi selâmeti için daima itaat
r.
135
Mektup Ekleri
EK-21/ , “Bir Mektup”, Çocuklara Talim, S. 8, 1888, s. 68-69.
Azizim Kâmil Efendi,
bir türlü karar veremedik. Cemal Efendi,
benzeyen
bildirirseniz, bununla
?
Aziz
Cevap
er
kendilerini âlim ve zeki zann
136
EK-22/ , , S. 3, 1923, s. 18.
’
rat
ektepten
ya kadar raylardan istifade ederek [geliyor] ve dersler muntazaman devam
hizmeti görüyor. Odunculara mesleklerine dair konferanslar veriliyor.
137
Zafer için ordu ve silah ne ise tahsil için de maarif ve matbuat odur.
Dua edelim de bize zafer tayin edenle
olsunlar.
EK-23 , S. 6, 1923, s. 41.
MESUT HAFTA
kalplerinizi sevinç ve gözleri
—
zannediyordunuz. Ev
138
nurudur. Sana onu, milletinin azm-
O za
gösterdi. Sen, bugünkü gayretinle on eksin.
kopan yemini[ni] unutma! O yemin sana daima mukaddes vazifeni, vatana olan borcunu
Sohbet Ekleri
EK-24/ Çocuklara Talim, S. 1, 1887, s. 2.
o
uyku uyumak sefahat etmek, vücudumuzu pis tutmak, elbisemizi kirletmek gibi
erde bulunmak perhizkâr olmamak demektir.
139
EK-25 7, 1923, s. 50.
MUSAHABE
Mektebinizin küçük büyük hangi
eden çal
ri almayan
140
Günlük Ekleri
EK-26/ , S. 7, 1923, s. 49.
GELMEYENLER
sordu:
—
— Anne, has
—
Annem durdu, gözleri uzakta bir
dönerek devam etti:
—
ve senin gibi öksü
141
ahi bir
Manzum Masal Ekleri
EK-27/ , S. 8, 1923,
s. 60.
Tam üç günden beri
Dedemi bekliyorum,
Söylesin diye masal.
142
Dedik: Hani sen demin
Masal söylerim size,
Diye vadettin bize.
Söyle güzel bir masal.
Bak, uslu oturduk biz,
Bizim güzel dedemiz.
Dedemiz gülümsedi,
—
Söyle[ye]yim bir hikâye…
Biz ki hikâye diye
* * * *
Dedemiz minderinde
Bize masal söylerdi.
Dinleyin yavrum, derdi:
* * * *
—Evvel zaman içinde,
Kalbur saman içinde
Bilemedim kaç senedir,
Dünyada korku nedir?
Söyleyin nedir korku?
* * * *
Bu korku bilmez çoban,
Sorarak hayli zaman
Korku nedir, diyerek
Korkuyu aramaya,
* * * *
143
Güzel bir köye çoban.
Bir köy ki her gün akan
Bir cennet kadar güzel
Hatta dünyaya bedel.
Çiçekli bahçeleri var,
* * * *
[Gezer]ek senelerce,
gece.
söyle,
[Ne]reden geldin böyle?
[O] sözü duyup çoban,
[Bu] yerlerden uzakta,
O sevgili toprakta,
Kalbimdeki meraktan…
Çünkü benim kaç zaman
Onu herkese sorar,
Pek çok merak ederdim,
Ben bunu kaç senedir,
Söyleyin korku nedir?
* * * *
bir korku,
Korkuyu aramaya,
Hep yürüyüp ileri,
144
Gezdim de senelerce,
Ne gündüz ne de gece
Göze girmedi uyku,
Bilmem ki nerde korku?
* * * *
Kahvede genç, ihtiyar,
Çobana bir ihtiyar,
Dedi: Bir çaresi var,
Sayarak birer birer
Kaç tanedir haber ver.
Çoban bu söze güldü,
Onun cesaretine!
Bakarak saatine
Dedi, daha vakit var,
-Bitmedi-
Hemen ifa ederim,
145
EK-28/ , S. 9, 1923, s. 64.
- -
Söylerim ertesi gün.
* * *
[Devam] eyledi yoluna.
* * *
Ufukta eriyip gün,
Kaçarak bütün bütün
Hep karara karara
* * *
Dinlenirse uzaktan
Sesler duyuluyordu:
Köpekler uluyordu.
Ona gülümsüyordu.
Zülûmat bir duvar gibi
Titriyordu kalbi.
Aksedip derin derin
Keskin bir çan sesi.
Korku bilmeyen çoban
Yürüyüp hayli zaman
Köylerden
Yürüyüp az bir zaman
Sonra gördü uzaktan,
Korkmadan ilerledi,
146
Köye dönerim erken
Veririm halka haber.
Çoban bu sözleri der,
Elini sürüp sayar,
Der ki: Yüz tane var!
Yere sürüp elini,
Görür ki bir de yeni
Der ki: Tam yüz bir oldu.
Vücudum pek yoruldu,
Mezar saymaktan bütün.
Bir kenara oturup
Çoban bir yer ararken
Tütünü sararken
Çekemeden bir nefes,
Der ki: Hiç kaçma, dur!
Biri der: Dur deme, vur!
Çoban bakar her yeri,
Öldürecekler onu
Çoban görünce bunu
Çekerek Bismillah
Hiddetlenir, köpürür,
- -
EK-29/ , S. 10, 1923, s.
68.
- -
Sonra kahraman çoban
Bir dakika durmadan
Üzerine oturur.
Tütünü sara sara
147
Oturup rahat rahat
Ufuklara bir bakar:
E
Hep söyleye söyleye
* * *
Gelmeden köye çoban
Bu korkunç bahsi duyan
Bir yere gelip ha
Bekleyenlerin kalbi
Yollarda gezinenler
Kimi keder ediyor,
Öyle cesur bir gence.
Allah bilir ki, bence
Öyle delilik eden
Perilerle cinlerin
Unuttuk mu, geçen yaz
Görmek için cinleri
148
O tehlikeli yeri
,
Köy[e] bilinmez bir keder
O gün rahmetli peder,
Bu korku bilmez çoban,
Gidecek köye kurban
* * *
Pek çok merak ederken
Üstünde sevinç dolu
Korku bilmeyen çoban!
* * *
Diyor ki: Pek çok zaman
Korku arayan çoban
* * *
Türküler söyleyerek.
* * *
Sonra bütün köylüler
Oturup sevincinden.
* * *
En sonra meyus dedi:
* * *
Köyden bütün ahali
Dinleyince bu hali,
149
Geçen y
Ertesi gün köylüler
Hep köylüler o saat,
Fakat gönlünde tasa
* * *
Bir gün köyde imam,
Bu genç helak olacak,
Sararacak, solacak.
Ben bari korku nedir
Göstereyim çobana
Gelsin bir sabah bana.
Ben ona bir pederim,
Pek çok ikram ederim.
Bir gün bende yemek yer,
* * *
Gezsem de bulamam yine
Giren imam evine
Hiç korkuyu bulur mu?
-Bitmedi150
EK-30/ , S. 11, 1923, s.
84.
- -
Gülerek için için,
Tecrübe etmek için
Hiç eser yok korkudan!
Hayret
Davet etmeye sebep?
Daha beklesem hep
Eseri yok korkunun,
Sonu bilemem ne bunun?
Gel sofraya gidelim,
Biraz taam edelim.
Bir güzel s
Verirken ihtiyar peder,
üstünden at,
Bir “Ay!” deyip derinden.
* * *
O dakika imam der:
Bak, bu ihtiyar peder
Seni, ey cesur çoban,
151
Sen ki nice senedir
Korku denen
K
Bak birden bire korktun.
Korkuyu bulan çoban!
* * *
EK-31/ ”, , S. 3, 1923, s. 19.
evim var,
* * *
* * *
Çok ihtiyar evim fakat
Ne bir yeri çürük, sakat
* * *
152
* * *
* * *
Eser rüzgârdan dökülen
Hazin dolu sedalara.
* * *
Babam burada çift sürer
Anam bana her gün derdi:
Bu topraktan ümit bekle.
* * *
* * *
* * *
Zengin olur çiftçi olan.
* * *
Topraklar bir hazinedir.
153
EK-32/ Osman Nuri, “Çiçekleri Sevelim”, , S. 6, 1923, s. 43.
Tutuyordum ben elini.
Bir dakika duramaz.
Çiçekleri eziyoruz.
Osman Nuri
EK-33/ Güzide Osman, “Küçük Mektepliye”, , S. 13, 1923, s.
100.
Mekteptir muabbidi [hepinizin]
Fazilet istiyor her bir din
154
* * *
Yücelmek yücelenmek istersen,
Ey mektepli! Vazife bu:
Güzide Osman
Ekleri
EK-34/ , S. 1, 1923, s. 4.
KOCAMAN LAHANA
u. Bu
— Japonya’da o kadar büyük lahanalar oluyor ki! Ben bir tanesini gördüm. Bunun
— n geçiyordum,
—
—
155
EK-35/ , S. 3, 1923, s. 21.
TUHAF FIKRALAR
—
cevap verdi:
— Beygir ile gidiyor!
EK-36/ , S. 4, 1923, s. 26.
Hoca:
—
— azma
Azma: Biyolojide melez.
EK-37/ , S. 9, 1923, s. 67.
trampetiyle evin içindekileri
156
—
— Olmaz! Yine kafa
—
EK-38/ , S. 10, 1923, s. 75.
uri’ye bir paket uzatarak:
—
—
EK-39/ , S. 11, 1923, s. 85.
(Monolog)
düne
insanlara sosyalist de
-i medeniyyem ile kimseden korkmadan, çekinmeden
cümle âleme ilan ediyorum: Ben bir sosyalistim! Hem de ihtilalci bir sosyalist! Bir
mevki157
-
—
olsun…
Ya
hemen emri verirdim:
— inler. Herkes
vücutça müsavi olsun.
versinler? Hemen emrederdim:
— -
etsinler.
Herkes azapça da müsavi olsun. Daha sonra hangi birisini söyleyeyim? Saymakla
bitmez tükenmez ki… Bir tarafta bekâr erkekler dururken d
-
—
versinler.
-
demek? Bu ne müsavats
158
—
Atasözü Ekleri
EK-40/ Çocuklara Talim, S. 2, 1887, s. 16.
DARBIMESELLER
Ben buçuk söylerim, sen bütün söyle.
EK-41/ Çocuklara Talim, S. 4, 1888, s. 35.
DARBIMESELLER
EK-42/ Çocuklara Talim, S. 7, 1888, s. 56.
DARBIMESELLER
El benim etek senin
159
EK-43/ , S. 1, 1923, s. 2.
DARBIMESELLER
Âdem, âdem sayesinde âdem olur.
Âdem sormakla âlim olur.
Âdemin hayvaniyeti yemekle insaniyeti okumakla kaimdir.
EK-44/ , S. 3, 1923, s. 19.
DARBIMESELLER
m Metinleri
EK-45/ Çocuklara Talim, S. 3, 1888, s. 19.
a
160
EK-46/ Çocuklara Talim, S. 5, 1888, s. 34-35.
KAPLAN
mahlûk hem Asya hem Afrika
bebr
daldan öbür
u çabuk
n
ralanan
delisidir. Bu
cihetle tilki misü
161
EK-47/ Çocuklara Talim, S. 8, 1888, s. 59-60.
JAGUAR
delisidir. Bu cihetle karada av
EK-48/ Çocuklara Talim, S. 9, 1888, s. 69-70.
162
163
EK-49/ Çocuklara Talim, S. 3, 1888, s. 23-24.
BEBR
Bebri siyah beneklidir. Bebr her ne kadar böyle
bir canavar ise de ormanda
kokarlar. Çünkü
halde kanaat eder. Lâkin bebr asla kani olmaz.
. Ve çok defa büyük hasarlar eder. Bebr
üstüne sürünerek, usul ile yürür sessiz
ve habersizce avlar. Tesadüf
biçareyi yere vurur. Bebr at gi gider. Lâkin böyle
giderken bir nehre ve bir
tarafa geçmek isterse birden bire
Bebri ya
bulunur. Beb
birbirine: “Sen beni
bilmiyor musun? Ben ad misüllü sözlerde
bulununca öbürü de ona: “Kime bebrleniyorsun yahut o kadar bebrlenme.” der.
Bebr: (Farsça)
Bebrlenme: Böbürlenme, kibir.
EK-50/ , S. 4, 1923, s. 28.
YILAN
zehirsiz olmak
164
-
yutar.
Hindgibi
ezerek yerler.
almak tefrik eder. Zehirliler ile
zehirsizler
erilerine tesadüf edilir ki buna
EK-51/ , S. 5, 1923, s. 35.
-i hârre'nin cesim
6-
küçüktür. Dört ayak üz
165
kürek gibi kullanarak suda s
-i
da yutar.
Memalik-
Tul: Boy, uzunluk.
EK-52/ Çocuklara Talim, S. 4, 1888, s. 30-31.
ÇAY VE KAHVE
üzerinde aheste aheste kavururlar.
166
-i Hicri’ yesinde
-
-
Kürre-
.
Afyon’dan zehirlenen bir kimseye on sekiz yirmi dirhem -yüz
Kahve ba dahi oldukça iyidir.
167
EK-53/ -i Acûz”, Çocuklara Talim, S. 5,
1888, s. 36.
HUSÛM YAHUT BERD-
-i acûz” ve “berd-
-i acûz yazan takvimlerdeki “acûz”
hem de keçileri
r
evvel, Yeme - Badiye-i Ahkaf” denilen yerlerde “Ad
vazgeçmediler ve cümle âlemi yaradan Halik Teâlâ Hazretleri’ne ibadet eylemeleri için
Peygamber- e kabul
Aleyhisselâm’ a
- dokuzuncu “Tebâreke” cüzünde “El-Hakka”
gün yedi ge
Gelelim “berdu
halde berd-i acûz yahut berdve
sonu demektir.
168
-i Acûz” sözlerini yazar.
EK-54/ , S. 16, 1923, s. 125.
buzdur.
a
EK-55/ , S. 16, 1923, s.
125.
ahz-
EK-56/ , S. 18, 1923, s. 138.
169
mu?
EK-57/ Çocuklara Talim, S. 4, 1888, s.
27.
semtindek
-
-
-
-
-
170
Küre-i Arz göremez. Çünkü arada Kürep
-
Ay
mutlak
-
EK-58/ Çocuklara Talim, S. 4, 1888, s. 29-30.
LAPONLAR
-i Müncemid
-
-
bütün memleketlerine
171
Deney Örnekleri Ekleri
EK-59/ ”, , S. 2, 1923, s.
14.
Tecrübe-1
iddetlice sürterek masa üstündeki
Tecrübe-2
Defterinizden bir ya
ber-vech-i
1.
2.
3.
4. -
5. -
Tecrübe-3
172
EK-60/ , S. 3 1923, s.
20.
POSTA
Tecrübe-4
Tecrübe-5
eklindeki dairenin kater-i ufkiyesinin nihayetlerine birer ip
EK-61/ , S. 4, 1923, s.
28.
Tecrübe-6
merbaa
ederseniz bu
Tecrübe-7
meyille
Tecrübe-8
173
merbaa
merbaa
göreceksiniz.
Merbaa:
EK-62/ , S. 10, 1923, s. 76.
bir yüzük geçiriniz ve kibrit
n bu boru alevden müteessir
EK-63/ , S. 15, 1923, s. 124.
KOLAY BAROMETRE
174
gösterecektir.
pit ediniz. Sonra yine bekleyiniz. Birkaç
EK-64/ Çocuklara Talim, S. 5, 1888, s.
39-40.
Anaforr.
Akrep-
Ayazmaderununda
su bulunan yerlere denir.
Palamut-
Trabzon175
Trabzon Karadeniz’in Anadolu sahilinde Al Yevm devletin bir vilâyet merkezidir.
Palaska-
EK-65/ Çocuklara Talim, S. 7, 1888, s.
56.
Aban-
Abanmak-
-
Aberu-
Abla-
Ablak-
Ebe-
Ab-
-
Ap-
Apar-
Apartmak- Getirmek, götürmek.
-
Apratmak-
Eprimek- Burundan solumak.
-
-
176
At- Malûmdur.
At-
At-
Ata- Baba.
EK-66/ Çocuklara Talim, S. 8, 1888, s.
64.
I
-
-
Etek-
Atel- Avrupa
Atla-
Atlamak-
Atlangaç- Su yahut çamurdan kuru geçmek için bir taraftan öbür tarafa geçmek için
Atmaca—
Ekmek-
EK-67/ Çocuklara Talim, S. 9, 1888, s.
71-72.
Aç-
—Aç olmak.
—
177
-
Aç-
-
Açmak-
Aharam-
Ad-
Ada-
-
denilir.
Adak-
Adamak- Ol vecihle vaat etmek.
Edepsiz-
Er-
Er-
Ara- beriye
Aramak-
Araba-
Aralkum
toprak birikmesinden peyda olan o ada ve adalar.
-
-
Arpa178
- -70.
-2: ÇT, , sayfa: 30.
179
-
ekil180
- -60.
ekil181
- -35.
- 124.
182
-
-
183
-
-
184
-
- -24.
185
-15
186
EK 68-
187aokulu
2016-2017
2015 Vehbi Koç Ortaokulu