İSLAMÎ DÖNEMDEKİ İLK TÜRK DEVLETLERİNDE DEVLET YÖNETİMİ:

İSLAMÎ DÖNEMDEKİ İLK TÜRK DEVLETLERİNDE DEVLET YÖNETİMİ:

751 yılında Çinliler ve Abbasiler arasındaki Talas savaşında, Arapların yanında yer alan Karluk, Yağma ve Çiğil gibi Türk boyları, İslamiyet’i kabul etmişler ve Türkler bu tarihten X. yüzyıla kadar büyük oranda Müslüman olmuşlardır. 

İslamiyet’in kabulü sadece sosyal ve kültürel hayatı değil, aynı zamanda devlet yönetimini de etkilemiştir. “Türk cihan hakimiyeti mefkuresi” olarak adlandırılan ve Türklerin, Tanrı’dan “kut alarak”, dünyaya düzen vermeye gönderildiği düşüncesinden hareketle düzenlenen seferler, İslamiyet’in kabulü ve “cihat” düşüncesinin benimsenmesiyle birlikte, İslamiyet’i yaymak için düzenlenmeye başlamıştır. 
İlk Türk-İslam devleti “Karahanlılar”dır. Gazneli ve Selçuklu hükümdarları “Sultan” unvanını kullanmışlardır. 

Hükümdarlık Sembolleri: Türklerde; “Otağ, Sancak, Davul, Tuğra, Arma, Unvan, Hilat (Giysi), Taht, Asa ve Çetr (Saltanat Şemsiyesi)” hükümdarlık sembolleri olarak kullanılmıştır. 
Selçuklular döneminde yönetim sistemi, diğer Türk devletlerine göre daha da gelişmiş, devlet yönetimi ile ilgili meseleler “Divan-ı Saltanat” olarak adlandırılan, büyük bir divanda görüşülmüş ve karara bağlanmıştır. 

Sultan: Türk-İslam devletlerinde devlet başkanları “Sultan” olarak adlandırılmıştır. 

Veraset: İslamiyet öncesi Türk devletlerinde görülen “Veraset” anlayışı, İslamiyet’in kabulünden sonra da devam etmiştir. 

Melik: Sultan’ın çocukları “Melik” unvanı ile anılmıştır. 

Hacip: Divan üyeleri ile Sultan arasındaki ilişkiyi düzenler. 

Atabey: Sultan’ın çocuklarının eğitim ve öğretimlerinden sorumlu olan kişilerdir. 

Menşur: İslamiyet öncesi Türk toplumlarında yoktur. Herhangi bir olay veya kararla ilgili olarak halifenin onayının alınması işlemine “Menşur” denir. 

Vezir: Sultanın vekili olarak bütün devlet işlerinden sorumludur. 

Divan-ı Saltanat (Hükümet): Divanda iç ve dış işler, maliye, ordu, eğitim, genel teftiş ve yazışma işleri görüşülür. 

Divan-ı Arz: Askerlik, ordu işlerinden sorumludur. 

Divan-ı İstifa: Mali işlere bakar. Divanın sorumluluğunu da yapardı. 

Divan-ı İşraf: Askeri ve hukuki işler dışında tüm işler dışında her türlü denetim işine bakardı. 

Divan-ı Tuğra: İç ve dış yazışma işlerine bakardı. 

Bazı Önemli Türk Bilim Adamları:
Özellikle X. yüzyıldan itibaren bazı önemli bilim adamları da Selçuklu coğrafyasında yetişmiştir. 

Nizamülmülk: “Siyasetnâme” adlı bir eseri olan Nizamülmülk, kurmuş olduğu ve kendi adı ile anılan medreseler ile bilimin gelişmesine büyük katkı sağlamıştır. 

Farabi: Felsefe, matematik, astronomi ve fizik bilimleriyle ilgili önemli çalışmaları vardır. 

Gazali: Yaşadığı dönemin en önemli felsefe alimlerinden biridir. 

İbn-i Sina: Özellikle tıp alanındaki çalışmaları ile ün kazanmıştır. Biyoloji, fizik ve felsefe ile ilgili de çalışmaları vardır. 

El-Birunî: Astronomi, tarih, coğrafya ve matematik alanında çalışmaları olan dönemin en önemli bilim adamlarından biridir. 

İSLAMİYET ÖNCESİ TÜRK DEVLETLERİ

Hun İmparatorlukları
Asya Hunları
Asya Hun Devleti, tarihte bilinen ilk Türk devletidir ve Orta Asya’da yaşayan Türk boylarını bir araya getirerek, siyasî birliği sağlamıştır. Kuruluşu hakkında kesin bilgiler bulunmamakla birlikte, M.Ö. 220 yıllarından Teoman tarafından kurulduğu ve devletin Mete tarafından bir imparatorluk hâline getirildiği, Çin kaynaklarından anlaşılmaktadır. Mete zamanında Hun İmparatorluğu; Sibirya, Çin Denizi, Japon Denizi ve Hazar Denizi arasında kalan topraklara hakim olmuştur. 

Mete’nin ölümünden sonra, Asya Hun İmparatorluğu, gücünü bir süre daha korumuş, ancak devlet yönetimindeki veraset sistemi, yani devletin hükümdar ailesinin ortak malı olarak kabul edilmesi ve imparatorun her çocuğunun yönetimi ele alma hakkı bulunması ve Çinli prenseslerle evlilik sonucunda yaşanan karmaşalar nedeniyle devlet, Doğu ve Batı Hun İmparatorluğu olmak üzere ikiye bölünmüştür. 

Hun İmparatorluğu, kurulduğu coğrafî bölgenin yapısına paralel olarak at yetiştiriciliğine ve hayvancılığa dayalı bir ekonomiye sahiptir. Bu ekonomik yapı, devletin askerî başarısını da beraberinde getirmiştir. Tarıma elverişli olmayan uçsuz bucaksız bozkırda, at yetiştiren Hunlar, Mete zamanında hem askerî, hem sosyal hem de ekonomik bakımdan oldukça başarılı bir merkeziyetçi devlet sistemi kurmuşlardır. 

Göktürkler
Göktürkler, tarihte Türk adı ile kurulmuş ilk devlettir. Hun İmparatorluğunun zayıflaması ve dağılmasından sonra 552 yılında Türk boyları arasında hakimiyet sağlanarak Göktür Devleti kurulmuştur. 745’te Uygurlar, İkinci Doğu Göktürk (Kutluk) Kağanlığını mağlup etmesiyle, Göktürk devleti yıkılmıştır. 
Göktürk dönemi ile ilgili olarak, aynı dönemden Orhun-Yenisey vadisine dikilen ve Göktürk alfabesi kullanılarak yazılan Orhun abidelerinden bilgi alınabilmektedir. 


Uygurlar
745-840 yıllarında Orta Asya’da Uygurlar hakimiyet sürmüşlerdir. Göktürk Devletinin yıkılmasından sonra kurulan Uygur Kağanlığı, yerleşik hayata geçilmesi ve ticaretle uğraşılması bakımından Türk tarihinin en önemli dönemlerinden birini teşkil etmektedir. 840 yılında Uygur hakimiyeti sona ermiştir. 

İslamiyet Öncesi Türk Devletlerinde Devlet Yönetimi:
İl: İslamiyet öncesi Türk devletlerinde “İl” sözcüğü, devleti ifade etmek için kullanılmıştır. 

Han, Hakan, Kağan, Yabgu, Tanhu: Devlet yöneticileri veya imparatorlar İslamiyet öncesi Türk devletlerinde Han, Hakan, Kağan, Yabgu veya Tanhu olarak adlandırılmıştır. 

Kut: Türk inanış ve düşünüş siteminde, devleti yönetme yetkisinin Tanrı tarafından Türk Kağanına verildiği kabul edilmektedir. Bu düşünceye “Kut” adı verilmektedir. 

Tigin: Kağan’ın erkek çocuğuna “Tigin” adı verilmektedir. 

Şad: Kağan’ın erkek çocuklarının, devlet yönetiminde tecrübe kazanmaları için ülkenin çeşitli bölgelerinde “Şad” adı verilen kişilerin yanında eğitilmeleri sağlanırdı. 

Hatun: Devlet yönetiminde Kağan’ın yanında yer alan eşi, “Hatun” olarak adlandırılır ve Hakan sefere çıktığında ülke “Hatun” tarafından yönetilir, elçiler “Hatun” tarafından kabul edilir. Bu anlayış, Türk kültüründe kadına verilen değeri göstermesi bakımından da önemli bir anlayıştır. 

Veraset Sistemi: İslamiyet öncesi Türk devletlerinde Kağan’ın ölümünden sonra tahta kimin geçeceği hususunda belirli bir sistem yoktur. Devlet, Kağan’ın ailesinin ortak malı olarak kabul edildiğinden, Kağan’ın erkek çocuklarından herhangi birinin tahta talip olması veya tahtı ele geçirmek için diğer kardeşleri ile mücadeleye girişmesi sık yaşanan durumlardan biriydi. Belirli bir devlet teşkilatı oluşturan Mete’den sonra bile, İmparatorluk kardeşler arasında Doğu ve Batı olmak üzere ikiye ayrılmıştır. Bu durum, Türk devletlerinin kısa sürede bölünmesine ve gücünün zayıflayarak yıkılmasına neden olmuştur. 

İkili Sistem: Devlet; doğu-batı veya sağ-sol olmak üzere ikiye bölünerek yönetilmiştir. Türk inanç ve düşünüş sisteminde doğu, kutsal kabul edildiğinden devletin merkezi doğuda bulunmuştur ve devletin başına da doğuda bulunan Kağan geçmiştir. Batıya ise, Kağan’ın kardeşlerinden biri veya Kağan’ın oğlu atanmış, bu kişiye de “Yabgu” ünvanı verilmiştir. 

Kurultay-Kengeş: Devlet, Kağan ailesinin malı olarak kabul edilmekle birlikte, devlet işleri, “Kurultay” veya “Kengeş” olarak adlandırılan danışma meclisi aracılığıyla yürütülmüş; çeşitli sosyal, askerî, siyasî ve dinî konular bu Kurultaylarda görüşülüp, karara bağlanmıştır. 

Toygun: Kurultaya katılma hakkı bulunan kişilere “Toygun” adı verilmektedir. 

Toy: Kağan tarafından düzenlenen yemekli toplantılar ve eğlenceler “Toy” olarak adlandırılmıştır. 

Başkentler: Hun ve Göktürk döneminde “Ötüken”, Uygur döneminde ise “Karabalgasun-Ordubalık” başkent olarak kabul edilmiştir. 

Aygucı: Başbakan 

Buyruk: Bakan 

Bitikçi: Sözlük anlamıyla “Yazan, yazıcı” anlamına gelen bu sözcük, İslamiyet öncesi Türk devletlerinde “Katip”lere, devletin yazışmalarını yapan kişilere unvan olarak verilmiştir. 

Tamgacı: Devletin dış işlerinden sorumlu olan kişiye “Tamgacı” adı verilmiştir. 

Tarkan: İslamiyet öncesi Türk devletlerinden ordu komutanları “Tarkan” unvanı ile anılırdı. 

Apa: Devlet içerisinde çeşitli görevleri olan sivil yöneticiler “Apa” olarak adlandırılır. 

Tudun: Devletin vergiye bağladığı diğer devletlerden vergilerin tahsili ve denetimi işi “Tudun” adı verilen memurlar tarafından yapılmıştır. 

Yargucı: Yargıçlar 

Yargu: Hakan’ın başkanlık yaptığı mahkemeler. Siyasi suçlara bakılırdı 

Ağılığ: Hazine görevlisi 

İslamiyet Öncesi Türk Toplumunda Din ve İnanış:
İslamiyet öncesi Türk toplumunda “Gök Tanrı Dini” olarak adlandırabileceğimiz bir dinî inanış hakimdi. Bu inanç sistemine göre “Gök Tanrı” göğün yedinci katında oturmaktaydı. Dünya; yer, gök ve yer altı olmak üzere üçlü bir yapıda kabul edilmekteydi. “Gök Tanrı”nın Türk hakanına dünyayı idare etmesi için “Kut” verdiğine inanılırdı. 

Şamanizm: İslamiyet öncesi Türk toplumlarında dinî törenler “Şaman”lar (Kam, Baksı) tarafından idare edilmiştir. 

Atalar Kültü: Türkler, hayatın ölümden sonra da devam ettiğine inanırlardı. Bu nedenle ölen atalarını unutmazlar, onları belirli dönemlerde anarlar ve onlar için çeşitli büyüsel uygulamaları yaparlardı. Bu uygulamalar “atalar kültü” olarak adlandırılmaktadır. 

Tabiat Kuvvetlerine İnanma: Eski Türk inancına göre, her varlığın bir ruhu vardır. “Yer-Su” ruhları olarak adlandırılan bu inanış, eski Türk inanç sisteminin önemli bir parçasını oluşturmaktadır. 
Sadece Uygurlar, yerleşik hayata geçtikten sonra Maniheizm ve Budizm’i, Hazarlar Musevilik inancını, Bulgarlar ise Hıristiyanlık inancını kabul etmişlerdir. 

Eski Türklerde Aile: İslamiyet öncesi Türk toplumunda aile, toplumun temel yapı taşı olarak kabul edilmiş ve aile hayatına çok önem verilmiştir. Türklerde erkek, aile reisi olarak kabul edilmiş, ancak kadına da toplumsal yaşam içerisinde çok değer verilmiştir. Türklerde “Tek Eşli” evlilik biçimi görülmektedir. 

kaynak: http://www.kultur.gov.tr/

TÜRK KÜLTÜR TARİHİ

TÜRK ADI

“Türk” adının anlamı ile ilgili olarak çeşitli görüşler ileri sürülmüştür. Adları “Türk” sözcüğüne benzediği iddia edilen bazı toplulukların “Türk” milleti ile herhangi bir ilişkisi olmadığı bilimsel çalışmalarla ortaya konmuştur. Bu çalışmalara göre, “Türk” sözcüğü; “güç, kuvvet, güçlü, kuvvetli, cesur, türeli (kanun ve nizam sahibi) ve türeyen, çoğalan” anlamlarına gelmektedir. 
Tarihte “Türk” adıyla adlandırılan ilk devlet “Gök-Türk Devleti” olmuştur. Coğrafî ad olarak “Türkiye” kavramı, tarihte ilk kez Bizans kaynaklarında yer almaktadır. VI. yüzyılda “Türkiye”, Orta Asya’yı ifade etmek üzere kullanılmıştır. IX. ve X. yüzyıllarda Volga’dan Orta Avrupa’ya kadar olan alana “Türkiye” adı verilmiş (Doğu Türkiye = Hazar ülkesi; Batı Türkiye= Macar ülkesi); XIII. yüzyılda Mısır ve Suriye de “Türkiye” olarak adlandırılmıştır. Anadolu ise XII. yüzyıldan itibaren “Türkiye” olarak tanınmıştır. 

kaynak: Turizm Bakanlığı

Selçuklu Müzesi sona yaklaştı

Selçuklu medeniyetine ait tarihi eserlerin yanı sıra şaşırtıcı dijital uygulamaları ile büyük ilgi görmesi beklenen Selçuklu Müzesi'nde sona gelindi.

Şubat ayında hizmete girmesi planlanan müzede su üzerinde yürüme hissi uyandıracak bir teknoloji de ziyaretçilere farklı duygular yaşatacak. 

Anadolu Selçuklu hükümdarlarından Gıyaseddin Keyhüsrev tarafından kardeşi Gevher Nesibe Sultan'ın vasiyeti üzerine 1206 yılında yapımına başlanan Gevher Nesibe Medresesi, Kayseri Büyükşehir Belediyesi tarafından Türkiye'nin ilk Selçuklu Müzesi olarak açılacak. Gevher Nesibe Medresesi'nin bir kısmı Selçuklu Medeniyeti ile ilgili uygarlığı ön plana çıkaran bir müze, diğer kısmı ise şifahiye özelliğini taşıyan tıp müzesi olarak düzenleniyor. Selçuklu Uygarlığı ile ilgili olan kısımda; 'Selçuklu Kenti', 'mimarisi', 'sanatı', 'bilimi', 'giysisi' gibi unsurlar ile ''Kayseri'de Selçuklular'', ''Anadolu'da Selçuklular'' gibi bölümler yer alacak. Şifahiye ile ilgili kısımda ise; 'hastalıklar', 'tedavi yöntemleri ve aletleri', 'bilginler', 'ecza', 'su ve sağlık', 'müzik ile tedavi', 'renk ile tedavi' gibi bölümler bulunacak. Müze içerisinde sergilenecek Selçuklu etnografik eserlerinin yanı sıra, etkileşimli ve teknolojik görsellik içeren alanlar yer alacak. Böylece ziyaretçilerin; dinleyerek, deneyerek, uygulayarak ve teknolojik aletleri kullanarak bilgilenmeleri sağlanacak.

Müzede, dünyadaki ender müzelerde yer alan holografik üç boyutlu görüntüler, arttırılmış gerçeklik için bilgisayar donanımları yer alacak. Bu donanımlar sayesinde müzedeki ziyaretçiler suyun üzerinde yürüyebilecek ya da Selçuklu sultanları gibi giyinebilecek.

Gevher Nesibe Medresesi'nin anıt yapı özelliği dikkate alınarak yapılan ve Şubat ayında hizmete açılması planlanan müze, dijital müzeciliğin geldiği son nokta olarak kabul ediliyor.

Çifte Minareli Medrese (Erzurum)

Çifte Minareli Medrese (Hatuniye Medresesi), Türkiye'de Erzurum İlinde bulunmaktadır. Selçuklular dönemine aittir. Bu tarihi eser günümüze kadar varlığını koruyabilmiş ve bulunduğu Erzurum ilinin sembolü haline gelmiştir. Her yıl binlerce yerli ve yabancı turist tarafından ziyaret edilir. Anadolu Selçuklu Sultanı I. Alaeddin Keykubad'ın kızı Hüdâvent Hatun tarafından 1253 yılında yaptırılmış olan bu tarihi yapı, Anadolu'nun en büyük san'at şaheserlerinden biridir. Hüdâvent Hatun'dan dolayı "Hatuniye Medresesi" olarak da adlandırılır.

Kümbeti Erzurum' da bulunan kümbetlerin en büyüğüdür. Her biri 26 metre yüksekliğindeki rengarenk çinilerle süslü çift minare, bu tarihi esere isim olmuştur. Avlulu, 2 katlı, 4 eyvanlı olup, 37 oda ve bir camiye sahiptir.1.824 m2 (38m x 48 m) lik bir alan üzerine kuruludur. Açık avlulu medreselerin Anadolu 'daki en büyük örneğidir. Kuzey cephedeki taçkapı tam bir sanat eseridir. Taçkapı formundan ziyade çeşme nişleri ile yarım yuvarlak iki payanda vardır. Günümüzde kısmen tahrip olmuş görünümlü, 16 oluklu, firuze renkli çini kakmalı tuğladan yapma minarelerin kürsüleri de dikkat çekicidir. Taçkapının iki yanından yükselen silindirik minareler, tuğla ve mozaik çiniler ile süslenmiştir. Çinilerle süslü minarelere “Allah", "Muhammed" ve "ilk dört büyük halife" nin isimleri de işlenmiştir. Taç kapıyı çeviren bitki süslemeleri, kalın silmeli panoların içindeki "ejder", "hayatağacı", "kartal" motifleri cephenin en gösterişli bölümüdür. Taç kapının sağında ve solunda iki yönlü olmak üzere dört adet kabartma bulunmaktadır. Sağdakinde çift başlı kartal panosu yer almaktadır. Çifte Minareli Medrese mimarisinin ilk öne çıkan unsuru özelliğindeki geometrik süslemeler; en fazla avludaki sütun gövdelerinde, öğrenci odalarının kapı silmelerinde, eyvanların ön cephelerinde yer alır. Taç kapıda, avlu sütunlarını birbirine bağlayan kemerlerin yüzeylerinde ve kümbetin iç kısmında bitkisel süslemeler mevcuttur. Ön dış cephede yer alan tamamlanmış hayat ağacı ile kartal motiflerinin bir arma olmaktan çok, Orta Asya, Türk inanışı kapsamında, güç ve ölümsüzlüğü dile getirdiği düşünülür. Taçkapıdan avluya girilir. Zemin katta on dokuz, birinci katta ise on sekiz oda bulunmaktadır. Avlu 26x10 m. ölçülerinde dört yönden revaklarla çevrilidir. Girişin batısındaki kare mekânın vaktiyle mescid olarak kullanıldığı anlaşılmaktadır. Zemin katın revakları kalın sütunlar üzerine oturmaktadır. Sütunların çoğu silindirik, dördü de sekizgen gövdeye sahiptir. Odalar beşik tonozla örtülüdür. Medresenin ikinci katı dört eyvan arasında, dört bağımsız gurup şeklinde dizayn edilmiştir. Birinci kata inilmeden bir diğer bölüme geçmek mümkün değildir. İkinci kattaki hücreler (odalar) da alt kattakiler gibi dikdörtgen şeklindedir. Kırma taşlarla yapılmış, beşik bir tonuzla örtülüdür. Alt kattaki kapıların üst kısmında yer alan değişik şekiller üst kat kapılarında yoktur.

50 Bin Fotoğrafla Selçuklu Mirası

“Büyük Selçuklu Mirası” projesinin ilk etabı tamamlandı. Selçuklu dönemi eserlerinin tespit edildiği proje kapsamında belgesel ve fotoğraf albümü hazırlandı

Konya Selçuklu Belediyesi, Konya Aydınlar Ocağı ve TİKA işbirliğiyle “Büyük Selçuklu Mirası” projesini hayata geçirdi. Çankaya Köşkü’nde tanıtımı yapılan ve Cumhurbaşkanı Abdullah Gül’ün himaye ettiği projeyle, Anadolu Selçuklu döneminden günümüze ulaşan eserler tanıtılıyor. Proje kapsamında öncelikle, Selçuklu döneminde kurulan şehirlerdeki han, kervansaray, hastane, medrese, cami, kümbet ve türbeler ile saray ve köşklerin bugünkü durumları tespit edildi.

Yapılan belgeleme çalışmasının ardından da 320 eseri anlatan 3 saatlik bir belgesel hazırlandı. 2 ciltlik Büyük Selçuklu Mirası fotoğraf albümü de çalışmaya eklendi. Projeyle ilgili bilgi veren Konya Selçuklu Belediye Başkanı Uğur İbrahim Altay, Büyük Selçuklu Devleti’nin Türklerin tarih sahnesine çıkarttığı en önemli medeniyetlerden biri olduğunu belirterek, “Gittikleri her yere adalet ve hürriyet götüren Selçuklular, birlikte yaşama pratiği açısından ayrıca incelenmesi gereken bir medeniyettir. Çünkü Selçuklu’yu yücelten birlikte yaşama kültürüne sahip olmasıdır. Günümüz dünyası bu açıdan en çok Büyük Selçuklu tecrübesini yeniden okumalıdır. Bu kadim medeniyetle ilgili çalışma yapmayı bir vazife addediyoruz” dedi.

Proje koordinatörü İbrahim Yavaş da, Ermenistan’dan Azerbaycan’a Suriye’den Filistin’e 12 ülkede çalışma yürüttüklerini belirterek, “Proje kapsamında 120 bin kilometre karayolu kat edilerek, 50 bin kare fotoğraf ve onlarca saat video kaydı yapıldı.

Proje sonucu 320 eserin envanter çalışması yapıldı. Sadece mimari eserler değil müzelerde de çekimler yaptık. Proje sonucunda 3 ciltlik bir eser ortaya çıkardık” diye konuştu.

Büyük Selçuklu Mirası Belgelendi

Cumhurbaşkanı Abdullah Gül’ün himayesinde gerçekleştirilen Büyük Selçuklu Mirası projesinin ilk etabı tamamlandı. Projede 320 Selçuklu eseri fotoğraf ve video ile belgelendi, 180 dakikalık belgesel hazırlandı.

Cumhurbaşkanı Abdullah Gül’ün himayesinde, Selçuklu medeniyetine ait mimari eserlerin ve müzelerde bulunan taşınır kültür varlıklarının belgelenmesi amacıyla gerçekleştirilen ‘Büyük Selçuklu Mirası’ projesi törenle tanıtıldı. Çankaya Köşkü’nde gerçekleştirilen tanıtım toplantısına siyaset ve sanat dünyasından çok sayıda davetli katıldı. Sunuculuğunu Tarihçi Yazar Talha Uğurluel’in yaptığı program proje kapsamında hazırlanan 180 dakikalık filmin kısa gösterimi ile başladı. Proje kapsamında 120 bin km karayolu kat edildi. 50 bin kare fotoğraf ve onlarca saat video kaydı yapıldı. 12 ülke bir muhtar cumhuriyet olmak üzere 250’yi aşkın şehir, belde ve köye gidildi. 320 Selçuklu medeniyeti eseri fotoğraf  ve video ile belgelendi. 

12 ülkede Selçuklu izleri

Çalışmanın sonucunda Büyük Selçuklu mirasını anlatan 180 dakikalık belgesel hazırlandı. Ayrıca 2 ciltlik Büyük Selçuklu Mirası fotoğraf albümü ve 3 ciltlik bir mimari eser hazırlandı. Proje koordinatörü İbrahim Yavaş, Büyük Selçuklu Devleti’nin eserlerinin bugüne kadar ulaşan eserlerinin belgelenme çalışmasının yapılmaması nedeniyle çalışmayı yaptıklarını söyledi. Ermenistan’dan Azerbaycan’a Suriye’den Filistin’e 12 ülke ve bir muhtar cumhuriyetinde çalışmalar yürüttüklerin belirten İbrahim Yavaş, “Proje sonucu 320 eserin envanter çalışması yapıldı” diye konuştu.  

Medeniyetimizin temeli 

Cumhurbaşkanı Abdullah Gül de konuşmasında, geniş bir coğrafyada çok önemli bir çalışmanın yürütüldüğünü söyledi. Bir devletin çatısı altında olan bir coğrafyada bugün onlarca devletin bulunduğunu belirten Gül, “Emeği geçen herkese teşekkür ediyorum. Büyük Selçuklu devletinin Orta Asya’dan Anadolu’ya uzanan kültürel hayat çizgimize önemli bir katkısı vardır. Horasandan başlayan büyük Türk göçü Yemen Mısır ve Akdeniz’ e Selçuklular tarafından uzandı ve tüm buralarda Türk rüzgarı esti” dedi.

Selçuklunun vakıf üzerinden kendine has bir mimarı tarz benimsediğini anlatan Gül, “Büyük Selçuklu devleti şanlı tarihimizde kendisinden daha sonra kurulan Osmanlı ve Türkiye cumhuriyetine temel taş olmuştur. Selçuklu Türk medeniyetinin temel taşlarından birisidir. Tarihimizde geniş geniş sayfalarla anlattığımız Selçuklu medeniyeti geçmişten günümüze etkileri hala süren pek çok önemli alim ve şairin, sanatçının yetişmesine vesile olmuştur” şeklinde konuştu.

Avrupa'nın ortaçağ karanlığında yaşarken Selçukluların insani değerlere önem veren, ilme ve alimi koruyan yüksek bir anlayış sahibi olarak kuvvetli bir tük İslam medeniyetinin ortaya çıkmasını sağladığını söyleyen Gül, "Büyük Selçuklu devleti şanlı tarihimizde kendisinden sonra kurulan Osmanlı Devleti ve Türkiye Cumhuriyeti'ne temel taşı olmuştur" dedi.

SELÇUKLU - OSMANLI VE TÜRKİYE CUMHURİYETİNİN TEMEL TAŞI OLMUŞTUR

Selçuklu Belediyesi, Konya Aydınlar Ocağı ve TİKA'nın ortaklığı Büyük Selçuklu Mirası Projesi'nin gündeme gelmesiyle himayelerine aldığını ifade eden Cumhurbaşkanı Abdullah Gül, Selçuklu Devleti zamanında insanlık ve tarihin büyük bir medeniyetin doğup yaşadığına şahit olduğunu belirterek, Horasan'dan başlayan büyük Türk göçünün Yemen, Mısır ve Akdeniz'e kadar Selçuklular sayesinde uzandığını ve bütün bu coğrafyada Türk rüzgarının estiğini söyledi.

SELÇUKLU MEDENİYETİ BİRÇOK ALANDA ZİRVEDİR

Selçuklular döneminin mirası olan eserlerin aynı zamanda o dönemin mimarlarının, ustalarının ve sanatçılarının yeteneklerini, bilgi ve birikimleri ile ruh hallerini yansıttıklarını ifade eden Cumhurbaşkanı Gül, "Bu kadar zarif, güzel mimariyi iyi yapan insanların muhakkak ruhları ve kişilikleri de çok zarif ve çok duygusal olması gerekir. Selçukluda devlet idarecilerinin sanatçılara ve mimarlara hep himaye vermiş olması ve onları koruma altına aldığını da biliyoruz. Bu anlayış sayesinde Selçuklular; edebiyattan mimariye, eğitimden musikiye, astronomiden tıbba, ordu ve devlet yapılanmasına kadar birçok alanda zirveye ulaşmışlardır. Selçuklu medeniyetinin dikkat çeken bir diğer özelliği ise, bugün insanlığın ortak problemleri olan birçok soruna asırlar öncesinde çözüm bulmalarıdır. Farklı kültürlerden, dinlerden, inançlardan insanları beraber yaşamayı ve bir arada tutmayı başarmış olmalarıdır" dedi.

Yurt dışını da kapsıyor

Cumhurbaşkanı Abdullah Gül’ün himayelerinde 2009 yılı Kasım ayında başlatılan ‘Büyük Selçuklu Mirası Projesi’, Anadolu topraklarıyla sınırlı kalmayıp, yurtdışındaki müzelerde bulunan eserleri de kapsayan bir envanter çalışması niteliğini taşıyor. Yaklaşık 36 ay süren projeyi, Türk İşbirliği ve Kalkınma İdaresi Başkanlığı (TİKA) denetiminde Konya Aydınlar Ocağı Derneği yürüttü. 

İlk tıp fakültesi Selçuklu Müzesi olacak

Kayseri Büyükşehir Belediyesi, Anadolu'daki ilk tıp fakültesi olarak bilinen Gevher Nesibe Medresesini, Selçuklu Müzesi'ne dönüştürecek.
Büyükşehir Belediye Başkanı Mehmet Özhaseki, Kayseri'nin binlerce yıllık tarihe sahip bir şehir olmasına rağmen kente gelen yerli ve yabancı misafirleri nereye götüreceklerini, hangi tarihi eserlerin sunumunu yapacaklarını tam olarak bilemediklerini söyledi.

Bu eksiği gidermek için Kültür Yolu Projesi'ni hazırladıklarını ifade eden Özhaseki, şöyle devam etti:
"Gevher Nesibe Medresesi'nden başlayan, Cumhuriyet Meydanı'ndan Yoğunburç'a doğru devam eden sonra Kiçikapı'dan Kayseri Mahallesi'ne uzanan bir hatta yollar yeniden yapılıyor. İnsanların dinlenecekleri yerler, etrafı seyredecekleri yerler ve kent mobilyaları baştan sona elden geçiyor. Bunlar içerisinde 7 noktaya önem veriyoruz. Bunlardan birincisi Kaleiçi Projesi. Kaleiçi Projesi için 5 yıl önce bir yarışma düzenledik. İstanbul'dan bir grup kazandı.

Şimdi burada kültür sanat merkezi oluşturacağız. İçerisinde Arkeoloji Müzesi oluşturulacak. Kültür ve Turizm Bakanlığı ile anlaştık, eski müzedeki eserleri buraya taşıyacaklar ama onların yardımıyla burayı biz işleteceğiz. Üst tarafta da çeşitli kültür sanat aktivitelerinin yapılabileceği, el sanatları ürünlerinin sergilenebileceği sanatçı sokakları, kafeteryaların, müzik dinleti alanlarının olduğu bir mekan ortaya çıkacak. Ancak tarihe esere gölge düşürmeyecek, hiçbir çirkinlik oluşturmayacak."

Yapılacak her şeyin kalenin ihtişamına uygun olacağını dile getiren Özhaseki, "Önce Müze Müdürlüğü yetkililerinin nezaretinde hafriyat başlayacak, alttan tarihi eser çıkar mı diye bakacağız. En geç 2 yıl içinde buraya açmayı planlıyoruz" diye konuştu.

"Selçuklu'nun müzesi yok"
Özhaseki, ikinci önemli projenin müzeler olduğuna dikkati çekerek, Selçuklu ile iftihar ettiklerini ancak şanssız bir medeniyet olduğunu kaydetti.
Selçuklu Devleti'nin ömrünün Haçlılarla mücadele ile geçtiğini, taht kavgalarının da bu medeniyeti bitkin bıraktığını belirten Özhaseki şunları anlattı:

"Yaklaşık 300 yıl süren, Hint yarım adasından Anadolu'nun ortasına kadar gelen gerek Büyük Selçuklu Devleti'nin gerekse Anadolu Selçuklu Devleti'nin bir müzesi yok. Biz de bir Selçuklu kenti olarak övünüyoruz, bize iz bırakan geçmişteki en önemli olgunun Selçuklu olduğuna inanıyoruz. O gün yaşayan insanların etkilerinin hala üzerimizde olduğuna da inanıyoruz. Kayseri'nin Selçuklu kenti olduğunu bir kere daha vurgulamak adına Selçuklu Müzesi yapıyoruz. Gevher Nesibe Şifahanesini Vakıflar Genel Müdürlüğünden devraldık, projeyi hazırlattık. Sadece üzerinde akıntılar var, onları kesmek için uğraşıyoruz. En geç Ekim ayında, içinde Selçuklu'nun anlatıldığı, elde kalan eserlerin sergilendiği, olmayanların da sanal olarak anlatılacağı bir müze olacak."

Kayseri'ye gelen konukları Gevher Nesibe Şifahanesi'ne götürdüklerinin anlatan Özhaseki, "Dört tane yonu taştan başka gösterilecek bir şey yok. 'Bu Selçuklu diyoruz, ilk tıp fakültesi' diyoruz ama ortada bir şey yok. İnsan taşlara bakıyor han mı hamam mı bilemiyor, bırakıp gidiyor. Burası zamanının tıp fakültesi, zamanın doktorları burada okumuşlar, dersler verildiği gibi ameliyatlar da yapılmış. Bu medeniyetin en önemli eseri olduğu için müzeyi burada kuracağız" dedi.
Mehmet Özhaseki, Kültür Yolu Projesi kapsamında Kayseri Mahallesi, Cumhuriyet Meydanı, Kiçikapı Meydanı ve Hunat Medresesi ile Camii Kebir Camisi çevresindeki çalışmaların da sürdüğünü sözlerine ekledi.

"Türkiye'nin en zengin Selçuklu koleksiyonu oluşturuldu"
Büyükşehir Belediyesi Etüt ve Projeler Daire Başkanı Hamdi Elcüman da medresenin daha önce Vakıflar Bölge Müdürlüğü tarafından restore edildiğini anımsattı.

Binanın belediyeye devredilmesinden sonra Doç. Dr. Emre Madran'a yeniden restorasyon ve onarım projeleri hazırlatıldığını ifade eden Elcüman, "Cumhurbaşkanımız Abdullah Gül'ün eşi Hayrünnisa Gül Hanımefendinin kamuoyuna yansıyan açıklamalarında bahsettiği gibi bazı laminat parkeler sökülmüş diğerleri ise restorasyon kapsamında sökülecektir. Bina hem restorasyonunun tamamlanması hem de müze projelerinin tamamlanmasının ardından Selçuklu Medeniyeti Müzesi olarak hizmet vermeye başlayacak" diye konuştu.Elcüman, yaklaşık 700 Selçuklu eseri topladıklarını ve Türkiye'nin en zengin Selçuklu koleksiyonlarından birini oluşturduklarını dile getirerek, şunları söyledi:

"Müzede tarihi eserlerin yanı sıra interaktif çok sayıda uygulama da olacak. Hologramlar, bilgi panoları, su üzerinde yürüyormuş hissi veren teknolojik uygulamalar, renk ve müzikle tedavinin canlandırılacağı odalar... Çocukların müzeyi sevmesi için çocuk oyun alanları da olacak. Kültür Yolu Projesi kapsamında şehir içerisinde ziyaret edilecek 20 eserden biri olacak bina, hem bir anıt yapı olarak ortaya çıkarılacak hem de Türkiye'nin tek ve en büyük Selçuklu müzesi olacak."

Gevher Nesibe Medresesi
Geçmişte önemli bir bilim ve sanat merkezi olan Kayseri'de Selçuklu döneminde 15 kadar medrese olduğu belirtiliyor. Bunlar arasında tıp medresesi ve şifahane olarak yapılan Çifte Medrese, Anadolu'daki ilk tıp merkezi olarak biliniyor.
Çifte Medrese 1206 yılında Selçuklu hükümdarı 2. Kılıçarslan'ın kızı Gevher Nesibe Sultan adına kardeşi 1. Gıyaseddin Keyhüsrev tarafından yaptırıldı.

1. Gıyaseddin Keyhüsrev, kız kardeşinin hastalığına kendisinin neden olmasından büyük üzüntü duyar. Onun son isteğini yerine getirir ve 1204'de şifahanenin yapımını başlatır.Şifahane iki yılda tamamlanarak, 1206'da hizmete açılır. Daha sonra şifahanenin doğusuna Gevher Nesibe Sultan'ın ikinci kardeşi İzzeddin Keykavus tarafından 1210-1214 yıllarında tıphane (tıp medresesi) yapılmıştır.
Bu çift yapının 1890 yılına kadar amacına uygun bir biçimde kullanıldığı bazı kaynaklarca belirtiliyor.
Medrese 2 bin 800 metrekare alanı kaplayan iki bölümden oluşuyor. Her iki bina açık avluları ile tipik Selçuklu plan şemasına sahip. Batı bölümde şifahane, doğuda ise tıp medresesi yer alıyor.

Halının kökü Anadolu Selçuklu Devleti'nden gelmiştir.

Halının kökü Anadolu Selçuklu Devleti'nden gelmiştir.

Kilimle halı bir birinden farklıdır: Kilim ince bir halı tipidir. Dünyada bilinen ilk halılar Orta Asya'da Türkler tarafından dokunmuştur. Bu halıların günümüze kadar ulaşabilmiş en esk

 i örneğinin M.Ö. 6-5. yüzyıllarda yapılmış olduğu ve halen Leningrad Müzesi'nde saklandığı bilinmektedir.

Halı insanların rahat ve sıcak bir zemin arayışı sonucu ortaya çıkan ve ev dekorasyonunda önemli bir yer tutan bir malzemedir.

Tarihi ise insanlık tarihi kadar eskidir. İnsanlar önce sıcak bir zemin yaratmak amacıyla hayvan postlarını kullanıyorlardı.

"ANADOLU' DA SELÇUKLU" BELGESELİ

Konya Büyükşehir Belediyesi ile TRT'nin ortaklaşa hazırladığı "Anadolu'da Selçuklu" belgeseliyle, Selçukluların Anadolu'ya yerleşmesi, eserleri ve izlediği politikalar anlatılıyor.

Yaklaşık 8 ay önce çekimlerine başlanan belgesel için Anadolu Selçuklu Devleti'ne başkentlik yapmış Konya'nın yanı sıra yaklaşık 20 ilde çekimler yapıldı. Anadolu Selçuklu Devleti'nin mimari yapılarının ön plana çıkarıldığı belgeselde, özellikle cami, kervansaray ve medrese kavramları anlatılıyor. Anadolu Selçuklu Devleti'nin en önemli eserleri arasında yer alan Konya'daki Alaaddin Camisi, Karatay Medresesi ve İnce Minare Müzesi, Beyşehir ilçesindeki Eşrefoğlu Camisi ile Aksaray'daki Sultan Han'ı çekimi yapılan eserlerin başında yer alıyor.

"Anadolu'da Selçuklu" belgeselinin yönetmeni Hadi Şenol, AA muhabirine yaptığı açıklamada, Anadolu Selçuklu Devleti'ne ilgisinin 1988 yılında "Anadolu'nun Başkentleri" belgeselinin çekimleri sırasında başladığını söyledi.

"1988 yılından beri Selçuklu'nun Anadolu'yu yurt tutmasını belgelemek istedim. Konya Büyükşehir Belediyesi'nden yetkililer, Anadolu'da Selçuklu isimli belgeseli yapmamı önerince, hemen hazırlık çalışmalarına başladık" diyen Şenol, Konya'da çekimlerine başladıkları belgeselin tamamlanmak üzere olduğunu ifade etti.

Metin yazımı, seslendirme, montaj işlemleri ve özel müzik yapımından sonra belgeselin tamamlanacağını dile getiren Şenol,"Bu aşamalardan sonra belgeselimizi bu yılın sonunda yayına teslim etmeyi hedefliyoruz. Belgesel ilk olarak TRT'nin HD kanalında, ardından TRT 1 ve TRT Anadolu kanallarında yayınlanacak" diye konuştu.

Kale ve saray kalıntıları animasyonla canlandırılacak

Şenol, görüntü yönetmenliğini Sarper Hokna'nın yaptığı belgeselin 30'ar dakikalık 2 bölümden oluştuğunu belirterek, şöyle devam etti:

"Anadolu'da Selçuklu, HD çekilen bir belgesel. HD progressive, yani 1920/1080 çözünürlükte ilk çekilen belgesel. Animasyonlarımız olacak. Örneğin Alaaddin Tepesi'nin Selçuklu dönemindeki animasyonu yapılacak. Buradaki kale ve saray kalıntısı animasyonla canlandırılacak. Elbette iki 30 dakikada Anadolu Selçuklu anlatılmaz. İlk 30 dakikada Anadolu'nun ne olduğunu anlatıyoruz. İkinci 30 dakikada ise Anadolu Selçuklu Devleti buraya yerleşirken nasıl bir politika sergiledi de kendisinin 20 katı olan insan varlığını kendisiyle birlikte hareket etmeye yönlendirdi Bunu anlatmaya çalışacağız. O dönemde inançlar, gelenekler, dostluk, hoşgörü ve eğitim açısından neler yapıldı Burada daha önce var olan insanların yaşamında nasıl değişiklikler oldu Bunları anlatmaya çalışacağız."

Kavramlar öne çıkarılacak

Anadolu Selçuklu eserlerinin çekimleri sırasında bazı zorluklar yaşadıklarına işaret eden Şenol, şunları kaydetti:

"Örneğin Sinop Kalesi, görüntü kirliliğine uğramış, özelliğini yitirmiş. Böyle birçok alana rastladık. Biz eserleri teker teker tanıtma yerine, daha çok kavramları öne çıkaracağız. Cami kavramı, medrese ve kervansaray kavramı belirli bir açıdan öne çıkacak.Selçuklu bu topraklara geldiğinde üç şey yapmış. Kendi tebaası için camisini, yetişecek nesillerin eğitimi için medrese, ticaret yapacak insanların güvenliğini sağlayan kervansaraylar yapmış. Bu üç temel şeyin yanında, Anadolu Selçuklu Devleti'nin herkesin görüş ve inançlarına olan saygısını anlatacağız."